Las subvencions tà la lenga que baishan e que’s senteish sus las institucions e las associacions qui tribalhan au mantienement e a la promocion de la cultura nosta En Bearn, los joens, viven en occitan e son obèrts aus autes Qu’ei tanben un gran plaser de véder la naishença e lo desvolopament de la purmèra webtèle occitana, Òc-Tèle L’ensenhament de la lenga ei cruciau Lo mond que’s desplaçan per milèrs entà sostiéner la lenga a Carcassona, a Tolosa e a Montpelhièr mes ne sostienen pas mèdias regionaus en dangèr, qui participan totun a la subervita de la cultura e de la lenga I a especialistas qui s’interèssan meilèu au costat literari de la cultura nosta e mond, jornalistas, qui s’interèssan a la situacion de la lenga dens la vita vitanta uei lo dia Perpausar un panorama mei ric d’informacions que lo s’ameritan l’occitan e Occitània

Que m’apèri Fanny Lartigot, que soi jornalista tau setmanèr en lenga occitana la Setmana despuish dus ans. Lo men interès per l’occitan e la cultura occitana de Gasconha que’m vien deu pair. Qu’ei deus Hauts Pirenèus e quan èram pichons, qu’emplegava tostemps mots e expressions en lenga nosta tà’ns parlar aus mens hrairs e a jo. Quan èri en licéncia d’LEA (lengas estrangèras aplicadas) a Bordèu, qu’estudiavi l’anglés e l’espanhòu e qu’avèvam la causida d’ua tresau lenga en opcion, qu’ei naturaument que’m soi virada cap a l’occitan (lo chinés que’m temptava drin mensh).
 
Que’m soi tostemps interessada a l’actualitat. Qu’estoi d’aulhors jornalista tà Ràdio País pendent ua annada abans de tribalhar dab la Setmana. Qu’ei acerà qu’èi descobèrt lo mestièr de jornalista mercés aus collègas, apassionats peu lor mestièr qui èran en foncion a l’epòca (2012-13) e qui estón de bons conselhs. Que soi au seguit passada deu jornalisme ràdio au jornalisme escriut.
 
 
De qu’es la situacion de l’occitan aüra en cò vòstre, sa visibilitat, sa transmission?
 
En Aquitània, com de pertot, las subvencions tà la lenga que baishan e que’s senteish sus las institucions e las associacions qui tribalhan au mantienement e a la promocion de la cultura nosta.
 
Vienent d’ua region on la lenga se hè dificilament la soa plaça dens la vita vitanta (Tarnòs, Baiona, Anglet), on l’euscar gaha lo hòrt suu gascon quitament dens vilas istoricament gasconas com Baiona e Anglet, qu’èi descobèrt, en arribar en Bearn, quin aquesta cultura èra presenta. Lo mond aquiu, los joens, viven en occitan e son obèrts aus autes.
 
Véder un parçan dab un haish de Calandretas, ua maison de la cultura bearnesa (l’Ostau Bearnés) qui organiza conferéncias, encontres, escambis, cantèras a l’entorn de la lenga, un parçan on i a eveniments qui hestejan l’occitan au demiei de las autas culturas regionaus e internacionaus com a Hestivòc, o au Carnaval Bearnés... Qu’ei tanben un gran plaser de véder la naishença e lo desvolopament de la purmèra webtèle occitana, Òc-Tèle, a Pau.
 
Mes actuaument (per ara qu’ac espèri), qu’èi l’impression que la lenga ei majoritàriament transmesa meilèu au nivèu de l’ensenhament que non pas a casa dens las familhas.
 
 
Parlatz occitan en familha, amb vòstres enfants, amb vòstre entorn?
 
Que parli mei anar mei occitan dab lo pair e lo pairbon (originari d’Angais en Bearn). Lo men nebot de 5 ans qu’a la dobla cultura bascogascona. Quan vien a casa, qu’a dret a mots e expressions gasconas e que compta dens las duas lengas.
 
 
Coma vesètz l’evolucion de l’occitanisme de vòstra region e d’Occitània en general despuèi que l’observatz?
 
Que’m sembla que dens lo men parçan, los militants occitanistas e son mei anar mei joens. Que’s senteishen occitans e qu’an besonh d’estar representats politicament. Que’s lançan mei aisidament dens l’aventura politica, qu’ac èi vist dab la creacion deu partit navèth Bastir tà las eleccions municipaus passadas.
 
 
Coma l’occitan seria salvable partent de la situacion actuala? Lo ròtle dals mèdias dins aiçò?
 
Pensi que l’ensenhament de la lenga ei cruciau plan segur. Las Calandretas, las escòlas bilingüas, los cors peus adultes qu’an un ròtle primordiau entà comolar la manca d’escambis e de socializacion de la lenga enter duas generacions, e atau avivar l’interès deus joens tà l’occitan.
 
Qu’èi totun l’impression que lo mond ne s’avisan pas de l’escadença qu’an de l’existéncia de la premsa papièr en occitan, o d’ua webtèle occitana qui comença just. Lo mond que’s desplaçan per milèrs entà sostiéner la lenga a Carcassona, a Tolosa e a Montpelhièr mes ne sostienen pas mèdias regionaus en dangèr, qui participan totun a la subervita de la cultura e de la lenga.
 
Quitament se la premsa escriuta en generau pateish ua crisi, la premsa occitana que coneish tanben ua crisi. Autes navèths mèdias qu’existeishen (Internet e television) e se desvolopan. Qu’averàn doncas ua influéncia sus la practica e la difusion de la lenga nosta.
 
 
De qu’es l’imatge possible que l’Occitània contemporanèa remanda fòra de França al nivèl mediatic? De que son las reaccions e las remarcas dals jornalistas d’autres païses quora fan conoissença de mèdias occitanofòns?
 
Au vist de las lecturas qu’avoi e deus contactes qu’èi: professors, lingüistas e istorians estrangèrs que s’interèssan a Occitània mei que mei per l’istòria de la literatura nosta e deus trobadors. Recentament per exemple, l’autor britanic e arreviraire especializat dens las lengas occitana e catalana, James Thomas, que publiquè lo libe Grains Of Gold, An Anthology Of Occitan Literature. Dens aqueth libe, que presenta au lector anglés, l’ensemble de la literatura occitana: de l’Edat Mejana aus nostes dias, los trobadors, la Renaishença, lo romantisme, Frederic Mistral e lo Felibritge, l’occitanisme deu sègle XXu, los escrivans deus sègles XXu e XXIu.
 
Senon, que coneishem tanben la vision d’Occitània per jornalistas com Franck Dolosor Haltza, qui n’ei pas estrangèr puish qu’ei basco d’Iparralde. Que tribalhè per Ràdio Gurre Irratia, Radio Euskadi e qu’ei jornalista uei lo dia per Euskal Telebista. Dens aquera emission d’informacion, que perpausa cada setmana reportatges sus l’actualitat de la lenga nosta... en lenga nosta, e lo reportatge n’ei quitament pas sostitolat en euscar. Qu’ei un amorós de las lengas, en mei de l’euscar, que pren cors de gascon e que’s perfecciona en catalan. Qu’a sortit d’aulhors n’i a pas hèra longtemps un filme sostitolat e comentat en franchimand sus Los gascons de Baiona e deu Baish Ador.
 
Qu’èi tanben ua anecdòta sus un estudiant originari de Las Vegas qui segueish los sons estudis a l’Universitat de Pau e deus País d’Ador (UPPA) despuish un an. Que l’èi encontrat quauques mes a, au moment deu hestau Planvengut organizat peus estudiants de l’associacion occitana deu MEDÒC a l’UPPA. Que segueish estudis d’istòria e qu’ei a descobrir lo libe Jacquou the Rebel qui s’interèssa a la cultura nosta. Los passatges redigits en “patés” qu’èran arrevirats en anglés, ua decepcion per eth. Curiós de natura, que coneishèva Occitània e que’n voló saber mei en viéner estudiar ací. La cultura nosta que l’interessa hèra, e ne compren pas perqué l’occitan n’ei pas reconeishut per l’estat francés.
 
Doncas atau, que podem véder que i a especialistas qui s’interèssan meilèu au costat literari de la cultura nosta e mond, jornalistas, qui s’interèssan a la situacion de la lenga dens la vita vitanta uei lo dia.
 
 
De que son vòstres projèctes (mèdias, autres)?
 
Demorar dens los mèdias occitans. A un nivèu locau, tribalhar a la subervita deu jornau la Setmana en lo quau credi. Qu’èm a estudiar la possibilitat de har ua serada de sostien tau jornau en Bearn, lhèu que’s harà au mes de mai. Que vederam.
 
A un nivèu mei generau, multiplicar las collaboracions dab los collègas deus mèdias occitans, s’enterajudar, entà perpausar un panorama mei ric d’informacions que lo s’ameritan l’occitan e Occitània... e la patz capvath lo planeta com diseré Miss Mond.




Laurenç Revèst