Niça contunha d’èstre una metropòli d’avantgàrdia per lei recèrcas tecnologicas, epistemologicas o medicalas que s’i debanan L’important ancuei, en periòde de mondializacion, es de mantenir viu tot aquel patrimòni e de lo far conóisser melhor en Occitània e sus lo plan de la planeta Un interès per Occitània existisse dins las universitats de Soïssa De mai, ai de multiplas produccions professionalas dins li musèus. Cada còup, manco jamai d’injectar un pauc de cultura occitana La plaça de l’occitan al MUCÈM de Marselha es nulla… Es un de mos grans revèrses d’aver ren poscut capitar a introdurre nòstra cultura en aquel musèu mediterranèu

 
 
Andrieu Giordan, se vos volètz presentar?
 
Curiós de natura e pròpi estacat a Niça e a Occitània, pròvo de contribuir de far conóisser melhor la cultura, lo patrimòni niçard en particular e occitan en general. Dal costat de mon paire, veno d’una familha dal país de lòngtemps, originària de la Gavotina: de Balver (“Belvédère” en francés, en la valaa de Vesubiá). Siiam li Giordans de la Pepa [escrivon “Peppa”] cargats de faire la polenta, autrament dich la pepa, al festin (fèsta patronala, autra part apelaa “vòta”). Dal costat de ma maire, mos pairgrands son arribats enfants a Niça despí la valaa d’Onelha (“Oneglia” en italian, aüra una part de la ciutat d’Impèria en país genovés), una valaa que fuguèt restacaa a la Comtat de Niça a de nombrosas epòcas.
 
Autrament, ai un percors professional atipic, dal mestier d’institutor a la recèrca fondamentala en fisiologia das ormònas per tornar a l’ensenhament pi a la recèrca sus “l’emparar” (o lo fach d’emparar). Ansin, fuguèro nomenat professor a l’universitat de Genèva qu’i fondèro aquel Laboratòri de Didactica e Epistemologia das Sciéncias, desenant conoissut internacionalament.
 
Li principalas contribucions pòrtan sus la conoissença dals publics a l’escòla, al musèu, dins li mèdias... e subre li procès de l’emparar; ce que mena a transformar l’escòla o li musèus. Sèm estaches tanben promotors de l’educacion a l’environament per l’UNÈSCO e contribuissèm notablament a far evoluir l’educacion terapeutica.
 
 
D’ont vos ven l’interès per l’occitan e la cultura occitana de la Comtat de Niça?
 
Coma trabalhaire emigrat a Genèva, conferencier de’n per lo monde, se restacam a una identitat, un patrimòni. Niça a ren bòna fama a l’estrangier. Pròvo de far conóisser melhor nòstra cultura. A un passat ric a la “Bèla Epòca”. Atraguèt li sobeirans e li membres das familhas reialas. La reina Victòria de Grand Bretanha i demorèt de 1895 a 1899. Lo tzar de Russia e la tzarina coma de nombroses membres de la familha imperiala i venguèron ben d’annaas a de reng. L’emperaire de Brasil, Pèire IId, farà parier. Albèrt Primier, rei dals bèlgas, comprèt de proprietats al Caup Ferrat e a Vilafranca (la famosa bastia “La Léopolda” entretant). L’aristocracia tedesca (alemanda) causiguèt d’i demorar egalament, etc. A l’entorn d’els an gravitat d’auts personatges de politica, de la finança e de l’indústria, mas atot un nombre d’obligats: d’escrivans, d’artistas, de pintors, de musicians, de dançaires, de cantaires e de cortesanas.
 
De fach, Niça èra una capitala d’ivèrn, una capitala culturala que marcava “ben” de s’i trobar, de s’i mostrar e subretot d’i brilhar… dins li teatres, li salons o lei maions. Nombre de traças d’aquela epòca (palais, bastias, teatres...) son ancara ben presentas. Ancuei, la vila es ancara un luec cultural ric dals sieus multiples musèus e galariás, la sieu Escòla de Niça e lei sieus bastias Thiole e Arson. Mas ren solament, Niça contunha d’èstre una metropòli d’avantgàrdia per lei recèrcas tecnologicas, epistemologicas o medicalas que s’i debanan.
 
 
Coma veètz l’evolucion de la cultura occitana despí que vos i interessatz?
 
La cultura niçarda a una plaça a despart dins la cultura occitana. Cal ren obliar que de 1388 a 1860, Niça fuguèt dins un autre estat que Provença. Li donèt de particularitats. Al nivèl de la lenga, se rapròcha mai dal catalan amb una riquesa de metafòras. Al nivèl dal sieu urbanisme, s’es desvolopaa sus lo modèl dal Conselh dals Edils de Turin, lo Conselh d’Ornament (“Consiglio d’Ornato” en toscan). Aquel conselh velhèt a l’armonizacion dals estils arquitecturals e a la creacion d’espacis publics. En coïna, entreten un cèrt nombre de recèptas originalas, coma la sòca (en “francés” escrivon “socca” per far mai exotic, NDT), la pissaladiera, l’estocaficada e la celèbra ensalaa niçarda, etc.
 
 
Se parla ancara occitan dins vòstra familha, i aguèt transmission familiala? Parlatz occitan amb vòstres parents, enfants, amics e a l’entorn de vosautres…?
 
Tota la familha parlava. Malaürosament li professors avian demandat a mos parents de mi parlar en francés per que “sigo ren tròup nul en classa”! Ce que fuguèt fach… Mas après l’escòla, mos parents se son remeses de mi parlar en lenga, especialament quora volián ren que ma frema capiguèsse! Sio doncas totalament occitan per la compreneson e al revenge pauc practicant per la locucion.
 
Ancuei la nòva generacion que m’environa o practica gaire, levat qualques membres de la mieu associacion “Niça Pilo” [“Nissa pilo”] que l’ensenhan dins lei classas. Totun, dins lo lengatge francés parlat a Niça, sòbran naturalament qualques elocucions purament localas mai o mens francesaas: “tu pastrouilles”, “je te camale”, “va ben la dòba!…”, etc. S’introduison naturalament dintre lei frasas! Mi son talament naturalas que m’arribava de lis emplegar dal temps de mas conferéncias a la grana suspresa dal mieu public!
 
 
De qu’es la situacion de l’occitan aüra en cò vòstre, sa visibilitat, sa transmission?
 
L’important ancuei, en periòde de mondializacion, es de mantenir viu tot aquel patrimòni e de lo far conóisser melhor en Occitània e sus lo plan de la planeta. Ce que fèm cada còup qu’interveno per una conferéncia a Rio, Montréal o Shangai!
 
 
Existisson de ligams, d’escambis entre Soïssa e Niça o Occitània en general, e d’autra part, existisse en Soïssa un interès per la lenga e la cultura occitanas?
 
Dificil de parlar de Soïssa en general! Soïssa es un estat confederal amb 26 cantons, valent a dire amb 26 biaisses de veire lo monde. Al revenge, existisson de ligams fòrts entre de localitats soïssas e Occitània. Per exemple, Carouge, pichina ciutat dins lo canton de Genèva que festèt li sieu 225 ans de creacion. Èra a l’autra extremitat de l’estat que desapareissèt en 1860 e que començava d’aquela vila per acabar a Niça. An aquela ocasion, la ciutat de Niça foguèt la conviaa d’onor per celebrar aquela anciana entendua. Siguèt l’ocasion de presentar la cultura niçarda e doncas occitana dal temps d’una fèsta granda, a travèrs de las arts, lei danças, li cants, lo parlar niçard, gavòt e la pràctica dal pilo. Despí aquel espòrt foguèt repilhat dins las escòlas de Carouge!
 
Un interès existisse dins las universitats. A l’Universitat de Genèva, al departament de lengas e de civilizacion francesas, lo sieu director actual Laurent Gajo a fach tot un estudi sus l’occitan[1]. Un pòst de professor(a) associa(a) en lenga e literatura occitanas de l’Eatge Mean i va èstre creat en relacion amb l’universitat de Lausana. A l’universitat de Friborg, Luca Barbieri es cargat de corses en lenga e literatura occitanas. De mai, l’universitat de Neuchâtel òfre parierament un cors de lingüistica occitana, etc. Cal precisar qu’un nombre important de romands possedisson una residéncia segondària en Provença, tèrra que lis atrai fortament, e per aquel biais participa directament de la cultura locala.
 
 
Avètz fach de recèrcas sus las istòrias, la transmission-subrevivéncia, a prepaus de medicacion populara de la Comtat de Niça, d’Occitània, amb d’autras regions dal monde?
 
A travèrs dei mieus recèrcas sus l’istòria de la coïna niçarda, sio menat d’avistar de produches qu’intervenon a l’encòup en coïna e en medicacion populara. Lo romanin per exemple, correntament utilizat per perfumar grasilhaas, fricòts, civiers, sopas e autras saussas, es utilizat despí l’Antiquitat galloromana per lei sieus proprietats medicinalas.
 
Siguent lis autors, es emplegat per afavorir la digestion, regular lei graissas, melhorar la circulacion sanguina. Se’n fa ancara un antispasmodic, un diuretic per redurre li risques de carculs renals o de gota e prevenir li raumatismes, etc. La tomata foguèt vista fins al sègle XIXn coma un afrodisiac e l’alh aviá totas lei vertuts possiblas, de l’angina a la constipacion en passar per una baissa de tension...
 
 
De que son vòstres projèctes?
 
Sus Niça, continuo amb la mieu associacion “Niça Pilo” [“Nissa Pilo”] de far viure lo pilo[2], aquel espòrt tipicament niçard. Temptam de méter en plaça en parallèl a la Liga de Pilo un campionat occitan. Lançam un rampèl as chormas d’en delà lo flume Var per que se faguèsson conóisser. En parallèl, rendèm populara la coïna niçarda amb la nòstra saga de libres de coïna[3] e nòstres articles sus un site niçard[4]. En projècte preparam una istòria de la coïna niçarda…
 
De mai, ai de multiplas produccions professionalas dins li musèus: MUCÈM a Marselha, Musèu Oceanografic de Mónegue, Site d’Alba la Romana... e dins l’educacion o la santat. Cada còup, manco jamai d’injectar un pauc de cultura occitana. Per exemple lo mieu darrier libre, 30 ans sans medicament (publicat as edicions Lattès), lauda lo benèstre de la pràctica dal pilo e das coïnas de la region.
 
 
Per acabar justament, quina es la plaça de l’occitan per vos al MUCÈM de Marselha?
 
Nulla… Es un de mos grans revèrses d’aver ren poscut capitar a introdurre nòstra cultura en aquel musèu mediterranèu. Es ver qu’avio pauc d’influéncia sus li conservators; malgrat la mieu supausaa aura internacionala, èro sus aquel musèu que lo consultant museologic de la scenografa Adeline Rispal Studio. Avio qu’indirectament una presa sus la direccion e sus de conservators tròup “nordistas” al mieu gust. Se posquèro contribuir de far clarificar un pauc lo messatge en quantitat e en qualitat de l’exposicion permanenta, jamai posquèro introdurre ce qu’es per ieu la cultura occitana viscuá.