Ieu siáu estada confrontada au famós “Ah! as pas l’accent, mai parlas la lenga”. Aquel apròchi es mespresant Se l’interès dei gents dau país es pas aquí, es dificil de suscitar aqueu sentiment en cò dei nòuvenguts De notar qu’a Nimes, qu’es pas tan granda, s’i tròba doas escòlas Calandretas, ço qu’es una bòna causa per la transmission. Mai un còp au collègi, au licèu o a l’universitat, aquò se pèrd lèu-lèu A meis uelhs, avèm tuat quauqua ren dins l’occitanisme provençau en prenent lo nom d’Occitània per la fusion de Miegjorn-Pirenèus e de Lengadoc-Rosselhon Tre que sortèm de la cultura, me sembla de veire mens de femnas amb de responsabilitats

D’ont vos ven l’interés per l’occitan e la cultura occitana en general?
 
Despuèi pichòta aquò m’interèssa, mai aviáu pas agut d’oportunitats vertadieras abans ma promiera annada en universitat. Mei gents son de la region champanhòla e ieu ai jamai vist aqueu país. Siáu nascuda aicí, en Provença, ai creissut aicí, e ai costejat de gents d’aicí. En clar, sensa racinas dins lo país de mei gents, ai naturalament creat mon identitat en Provença, coblada a ma cultura familiala.
 
 
Vos arriba pasmens de parlar un pauc occitan en familha?
 
Pòde pas parlar amb ma familha, que comprenon pas. Ma sòrre, pasmens, l’interèssa, amariá l’aprene, mai es pas dins sei preocupacions, subretot qu’es plus au país.
 
Ai ges d’enfants. A mon entorn, parle la lenga dins l’encastre dau trabalh subretot (acampadas, reportatges, rescòntres...).
 
 
Dins vòstre quotidian, parlatz sovent occitan, en Daufinat (Droma), entre Lengadòc e Provença (Gard), autra part? E amb quins tipes de gents?
 
Escrive subretot la lenga. Que, quora parlam a l’orau, ai pas lo reflèxe d’emplegar la lenga, siau rarament la promiera. Siáu un pauc vergonhosa de mon nivèu. Alora, la parle per respòndre, mai per demandar... causiriáu puslèu lo francés. Mai dins mon trabalh, quora fau meis entrevistas, aquò es ben en occitan! En Droma, non, parle pas la lenga, mai de l’autre costat de Rose, es mai aisat de trobar de locutors!
 
 
Vòstres parents installats en Occitània an permès vòstra descobèrta de la lenga e cultura occitana. Es un camin corrent, a vòstre entorn avètz d’autres exemples de nòuvenguts qu’an fach un camin “d’integracion” occitana? D’aver de familha al nòrd de França e en Occitània (es lo cas de mai d’un occitanista, e tanben i son d’unes qu’an de familhas mescladas, de Felip Martèl a vòstre entrevistaire) permet de far aparéisser l’occitanitat del “Sud”?
 
A la debuta de mon aprendissatge, ère suspresa per l’interés d’estudiants chinés o de Chequia que venian ai cors de civilizacion occitana e / o de provençau. Era dificil per elei, subretot amb la literatura anciana, e es coma aquò qu’ai comprés que la curiositat e la passion avián una autra dimension quora se veniá pas vertadierament “dau país”.
 
 
D’unes dison que los occitans son “submergits” e negats per los nòuvenguts, despuèi las annadas 1960 (despuèi los pènegres fins als rics d’Euròpa e del Mond entièr). Sus la Còsta d’Azur en particular mas parièr dins las banlègas pavalhonàrias del “Sud”, Niça, Montpelhièr, Tolosa... De mond que s’interèssan pas brica a l’occitan. E aquela èrsa fariá que l’occitan contunhèssse de desaparéisser. Que ne pensatz?
 
Pense que mancam de dubertura de nòstre costat, e que dau costat dei “nòuvenguts” i a una manca de curiositat. Aquò marcha sus doas escalas, leis esfòrçs se devon faire dins cada “camp”. Ieu siáu estada confrontada au famós “Ah! as pas l’accent, mai parlas la lenga”. Aquel apròchi es mespresant. Subretot quora passam per de locutors “illegitims”, mentre que lei “pura soca” se contentan d’un vocabulari francizat, e non fan plus d’esfòrçs per (tornar) aprene la lenga. Se l’interès dei gents dau país es pas aquí, es dificil de suscitar aqueu sentiment en cò dei nòuvenguts.
 
 
Per los nòuvenguts, cossí veire e tocar l’occitan? Es possible? I son d’empachas?
 
Li fau mostrar que la lenga es un mejan d’integracion, un léser (aprendissatge), una riquesa, e que permet de’n saupre mai sus la topografia o l’istòria de nòstre país. Per lei retirats que s’installan aquí, se fau pas esitar de dire qu’es jamai tròp tard per aprene, subretot qu’an lo temps liure, e per lei familhas aquò passa per leis enfants. S’aprenon la lenga, auràn una particularitat: la dubertura d’esperit e l’interès per la region que leis aculhisson. Mai se presentam pas la lenga a certaneis ocasions coma lei fèstas, lei jornaus institucionaus dei regions o lei trabalhs escolars, nos sarà dificil de sortir de nostre “entre-nautrei”.
 
 
Quina es la situacion de l’occitan ara en cò vòstre (comuna, aglo, departament...), sa visibilitat, sa transmission?
 
Aquò depend, s’òm parla d’ont òm ven o d'ont òm rèsta.
 
En Droma provençala, d’ont siáu partida, i aviá una dinamica amb l’associacion “Culture et langue d’oc” au dintre deis escòlas, mai l’ensenhament es pas valorizat, que siga dins lo primari o lo segondari. Ieu ai pas beneficiat de grand causa durant mon escolaritat. I aviá ben un cors de “patés” mai lo nom, ja a l’epòca, me parlava pas. Pensave que se tractava de quauquei mots de provençau dins un discors en francés. Adonc s’aviáu sachut que se tractava d’un cors de provençau, i sariáu segurament anada!
 
Dau costat de Nimes, e ben, constate un cambiament: la dinamica es mai fòrta, es mai aisat de trobar un joine que parla la lenga, leis animacions son mai frequentas e vivas qu’en Droma. Pasmens, lo problèma demòra: aquò manca de joinesa... Leis eveniments onte la lenga es centrala (e non la cultura....), aquò atriva totjorn lei mai vièlhs, e lei jovents se còmptan lèu-lèu.
 
De notar qu’a Nimes, qu’es pas tan granda, s’i tròba doas escòlas Calandretas, ço qu’es una bòna causa per la transmission. Mai un còp au collègi, au licèu o a l’universitat, aquò se pèrd lèu-lèu e lei jovents son pas totei engajats dins la lenga coma sei gents.
 
 
Dins l’airal istoricament daufinenc que s’i utiliza lo neologisme “Droma provençala”, i es o non un rapòrt de “dominat” dal nòrd occitan dromenc fàcia al provençal de Vauclusa- de Mistral (d’aqueste caire de PACA, a l’adrech de Ventor)?
 
“Droma provençala” es subretot un tèrme toristic, mai que caracteriza ben lo sentiment de la populacion dins un environament coma lo nòstre. I siam tanben provençaus, nos sentèm mai pròches de Vauclusa que de Valença per exemple. Aquò s’explica per la cultura, lo territòri, e lei migracions entre Droma e Vauclusa. Es mon sentiment. Siam virats devèrs lo sud.
 
Es verai qu’amb lei Felibres, leis escriveires d’aicí (sud de Droma) an pauc a cha pauc laissat de costat lo parlar dau país (nòrd-occitan) per s’apropriar lo parlar rodanenc de Mistral. Lei gents d’aicí an adonc la costuma de faire mai “provençau”.
 
Dins lo país de Niom, siam a la frontiera dau provençau e dau vivaroaupenc. Per exemple, i avèm la palatalizacion (CHA, JA), mai per la rèsta siam pron pròches dau provençau. Es just que la “a” pòu devenir “e” (per ex. disèm “ei” en luòga de “ai”).
 
Lo nòrd-occitan dins la region Auvèrnhe- Ròse-Aups es pas en bona santat. Lo dinamisme a demenit.
 
 
Existís un rapòrt parièr en Ardecha (departament de la region ARA) amb Lengadòc (region sonada ara “Occitanie”)?
 
Lo sabe pas, mai pense qu’es possible, bòrd que se situan dins la region administrativa Auvèrnhe-Ròse-Aups que l’identitat “vertadiera” se tròba mai au nòrd, entre Lion e Savòia. Crese qu’en Sud-Ardecha, son tanben virats devèrs lo sud.
 
 
Cossí inversar la tendéncia, rendre lo monde fièrs de çò qu’an ja aicí e qu’es ja disponible en cò dels ancians, dins lo francitan... l’occitan de Daufinat?
 
L’occitan de Daufinat benefícia d’una expertesa cèrta amb lo trabalh de Joan Glaudi Rixte per exemple. Mai restam a un nivèu universitari. Avèm ges de Calandreta e lo pauc de mejans qu’aviam per lei cors au collègi son segurament suprimits amb la reforma...
 
Coma non i ensenhe e que coneisse pas de professor en activitat, lo pòde pas dire. Mai, per segur, la lenga sofrís de sa desaparicion dins leis establiments.
 
 
Ara que sètz en Gard, avètz observat çò que devenon los locutors d’occitan que son sortits de las Calandretas?
 
Coneisse pauc de cas, mai sovent an un camin qu’a ren a veire amb la lenga. I son estacats encara, mai pas sus lo plan escolar o professionau.
 
 
Cossí vesètz l’evolucion de l’occitanisme de vòstra region Auvèrnhe- Ròse-Alps, dins las regions vesinas de Provença- Alps- Còsta d’Azur, de la region qu'a pas lo nom "Occitanie" e d’Occitània en general despuèi que l’observatz?
 
Es un ponch delicat, que sabe pas se pòde exprimir mon avejaire vertadier...
 
En clar a meis uelhs, avèm tuat quauqua ren dins l’occitanisme provençau en prenent lo nom d’Occitània per la fusion de Miegjorn-Pirenèus e de Lengadoc-Rosselhon. Adonc l’evolucion, la vese pas tan bèla per l’autre costat de Ròse. D’aitant mai que lo Collectiu Provença, que s’ataca au militantisme occitan, fedèra de mai en mai de monde. Dificil, ièr mai deman tanben, d’explicar que l’occitan es la lenga d’òc e que la lenga d’òc es facha de divèrs dialèctes e sotadialèctes, fàcia a de provençaus que se reconeisson pas dins la lenga de sei vesins lengadocians. Amb una “Occitània” ara reducha a doas regions, avèm negat la lucha dificila dei provençaus per l’avançada de la lenga, dins una region ont lei militants se devesisson e cabussan tot assag de reconeissença vertadiera, e adonc, de favorizar la transmission a l’escòla, dins lei fèstas, etc.
 
 
Per vos, quina es la plaça de la femna dins l’occitanisme? A evolucionat despuèi las annadas 1970? Una Capolièra del Felibritge o una Presidenta de l’IEO es per deman?
 
Malaürosament aprene la lenga solament despuei 2010, çò qu’es pron cort per una experiéncia militanta. Ai pas de referéncias sufisentas per comparar l’occitanisme au femenin d’ièr e d’uei.
 
Çò que crese, es que lei femnas prenon una plaça bèla dins leis associacions militantas, mai quora se tracta de quauqua ren de mai legitim coma la politica, tre que sortèm de la cultura, me sembla de veire mens de femnas amb de responsabilitats. Mai mon regard es joine, ai pas l’experiéncia, coma lo disiáu...
 
 
E dins lo ròtle qu’aguèron e qu’an las femnas dins la transmission de la lenga occitana? E de la francizacion?
 
Non podriáu respòndre an aquela question, maugrat mon DEUG d’occitan e mon interès per la sociolingüistica, siáu incapabla de donar un ponch de vista argumentat.
 
 
Cossí l’occitan seriá salvable a partir de la situacion actuala?
 
Faudriá una presa de consciéncia e un sosten concret dau costat deis elegits. Nos faudriá vertadierament durbir ais autrei: nòstreis eveniments que celèbran l’occitan son ben simpatics, mai siam dins l’entre-nautrei, e aquò nos permet pas totjorn de faire lo pont entre “nautrei” e “leis autrei”. E tanben, mai aquò es mai radicau, metre fin au sistèma jacobinista de París (utopia occitana...).
 
 
Quins son vòstres projectes (escolars, autres)?
 
Vòle contunhar de trabalhar dins lo jornalisme. Per lo moment siáu a mieg temps, çò que me laissa lo temps de pensar dos projèctes coma la creacion d’un magazine audiovisuau sus lo web e la creacion d’un webjornau. Aquò regarda que de projèctes en francés.
 
Dau costat occitan, siáu sus un projècte de libreton de prepausar un “parlar dau país de Niom” ai gents de mon país. Siáu apassionada de dialectologia, adonc es un léser bèu que de faire de recèrcas coma aquestas.
 
 
Avètz de reflexions sus l’actualitat?
 
Ai paur de l’endevenidor...
 
 
 
 
Laurenç Revèst