entrevista
Siáu un gròs malerós, perque la mieu lenga si pèrde…
Tecnician a la comuna de Biòt (Vencenc)
I a plus degun per metre la fòrça per lançar la transmission de la lenga… i a plus l’energia, plus l’enveia Siám perduts!
Rescòntre amb un amic quasi dal mesme temps que ieu e que rescontrèro per lo biais de l’emission Vaquí dal temps d’un reportatge que fagueriam sus Biòt, Vauboa, Sofia Antipòlis, Garbejaire... e los environs. Se torneriam trobar dins las tribunas de la Brigada Sud de Niça (BSN) a l’estadi dal Rai amb d’autres amics per parlar totjorn en occitan mai que per agachar las partias. O a participar a las fèstas biotencas o ancara a sortir dins de boitas de la “Còsta d’Azur” dins una vita de jovents coma los autres de nòstre atge. Avèm ren fach los quatre cents còps en lenga nòstra, mas quasi!
Aquel amic es de Biòt, donc occitan provençau. Mas la lenga que parla es pron familiara amb l’occitan niçard qu’ai sempre sentut a Manhan, Carràs. De fach se vei gaire de diferéncias, es la mesma causa.
A la lenga de familha e es pron emblematic de las gents d’aquel endrech de Provença orientala.
Aquel amic es de Biòt, donc occitan provençau. Mas la lenga que parla es pron familiara amb l’occitan niçard qu’ai sempre sentut a Manhan, Carràs. De fach se vei gaire de diferéncias, es la mesma causa.
A la lenga de familha e es pron emblematic de las gents d’aquel endrech de Provença orientala.
Adieu Lissandre Bonhomme, coma va, de que fas aüra?
Va ben. Sabi totjorn parlar la lenga nòstra mas sabi totjorn pas (ben) l’escriure. Alora siáu tecnician a la comuna de Biòt e trabalhi per tot cen que tòca lei carrieras, lei rotas, lei camins, lei plantas… es un pauc vast mai fòrça interessant.
Costat personau, ai 35 ans, siáu maridat, ai una pichona de 5 ans e ai oblidat de dire que trabalhi per la comuna ont siáu naissut.
D’ont te ven l’interès per la lenga d’òc e la cultura dal país en general? Coma se fa que coma jove parles occitan?
La cultura dau país me ven bensai perque siáu un pichin enfant d’un òme de la tèrra. Mon grand es estat fornier puèi païsan e enfin jardinier. Pichon restavi totjorn emb eu, es bensai eu que m’a fach agradar lo país coma a una planta li agrada la sieu tèrra. Sabi pas se la mieu idèa es passada, mas cen que vòli dire es perque siáu un païsan e de familha païsana. M’agrada la tèrra e tanben lo país! E ensina, quora èri amb lo grand, si parlava totjorn provençau.
De qu’es la situacion de la lenga aüra, dins Biòt e los environs, sa visibilitat, sa transmission? Que sès longtemps estat investit dins la cultura dal canton (as fach part dal comitat de las fèstas per exemple).
Alora, la lenga es perduda dintre Biòt. I a gaire de monde que la parla, de mens en mens… E lei panèus, Emile Cheval aviá començat a metre lei noms de carrieras en provençau, mas despuei plus ren es estat fach… Per lei cors de lenga, n’i a pas a Biòt, bensai a l’entorn.
I a plus degun per metre la fòrça per lançar la transmission de la lenga… i a plus l’energia, plus l’enveia.
Parlas occitan en familha, amb los enfants, amb l’entorn?
Assaii de parlar emb la pichina mas es pas facil. Sa maire lo parla pas, lei mieu parents lo parlan pas tanpauc…
Coma veses l’evolucion de la lenga d’òc a Biòt, dins nòstra region e dins lo sud de França en general despuei que l’obsèrvas? Ont la lenga es presenta, ont l’es plus, ont es novelament presenta...?
Pensi que siám pas en Corsega, e coma se ditz dintre la cançon En calant de Cimier siáu un gròs malerós, perque la mieu lenga si pèrde…
I a de mens en mens de vielhs per la parlar e li joines son gaire a la parlar.
Dins ton mestier de l’environament i es un ligam possible amb la lenga nòstra? Coma es presenta?
La lenga es presenta dintre lei plantas, lei plantas son nomenadas en latin qu’es fòrça pròche dau provençau… per exemple, la ginèstra se ditz “ginesta” en latin e “genêt” en francés…
Coma l’occitan seria salvable a partir de la situacion actuala?
Aquò, sabi pas.
Se sente dire que sèm dins una region qu’acuelhe fòrça monde novèl e que sèm “negats” dins nòstra region? Coma pensas que poiriam interessar a la lenga d’òc aquelos nòuvenguts? Coma poirian entrar en contacte amb aquela lenga?
Despuei ben longtemps siám negats… A Biòt, mi conoissi de mens en mens de gents… Sabi pas se si vòlon “integrar”…
De qu’es l’image possible que la lenga nòstra remanda al mond dal temps de fèstas a Biòt? De que son las reaccions e las remarcas?
Coma lo disiá Pèire Pascal, siám plus coma au temps passat…
Sès agut estat membre dal comitat de las fèstas biotenc, quina experiéncia ne’n tirar per la lenga?
Siáu plus au comitat. Es plus coma au temps passat.
De que son tos projèctes?
Parlar la lenga nòstra emb la mieu pichina, plantar de legumes coma lo fasiá lo grand, montar una pastorala per Novè que ven…
As de reflexions sus l’actualitat?
Siám perduts! (rires)
Laurenç Revèst
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Cal aprene a escriure la lenga nostra per vencer l'ailhament e se poder comunicar per internent, webs coma aquesta e parlar de tot lo que vols. Acò és la libertat.
Coma que vire, negats o pas per los novèls venguts (mès sèm bien negats en cò nòstre tanben), dau moment que lo monde tenon una lenga ausibla emb d'una cultura viva e vesedoira, ges de menaça pesa pas ni sus una ni sus l'autra.
Ansin, los novèls venguts non se pòdon qu'adaptar, coma nautres quand partèm en viatge dinc un autre país o que decidissèm de lai plantar cavilha. Sèm bien oblijats de s'adaptar a la presença fòrta de marcaires identitaris.
Los occitans faguèron la causida (causida forçada e refolaments) de delaissar ce que fasiá lur identitat per totas las rasons que savèm istoricament.
De còps que i a, me demande se nautres, occitans afecionats, militants o endividús simplament fièrs de l'identitat que nos es estada trasmesa, vivèm pas dinc una illusion, se fasèm pas una mena d'acarniment terapeutic sus una lenga morenta e una cultura chorranta, abastardida a l'americana.
De segur, vòle pas morir. Ne'n plora mon anma de vos parlar coma aquò. Siái fòrça partatjat. Ieu mai trasmete la lenga als mius. Jan Bodon, en legissent son òbra, lo sentètz de lònga son tafurament.
Per fin de tot còmpte, me dise que benlèu la melhora causa de faire, es d'esperar pas res e d'avançar dinc la vida, de faire ce que sentèm pus juste e vertuós per nòstra societat malautejanta.
E tanben drandalhar pas per empausar un "matracatge vertuós", quand mèdias e autres fan chasca jorn un "matracatge viciós" per fin de nos abestir e nos trasformar en pòrta-moneda cambaluts.
Fau saupre s'empausar dinc los espacis voides. La natura aimant pas lo voide, se ne'n laissatz, finirà que sarà ocupat per quicòm o quauqu'us mai. Normau.
Vòstre espandi de paraula e d'expression identitària, se lo delaissatz, quauqu'us se i sacarà.
Istoricament quò's nautres, occitans renegats, refolats saique mès nautres qu'avèm delaissat ce qu'èra nòstre : quauqu'us mai l'ocupa a l'ora d'ara.
Vos avisatz pasmens que la populacion d'origina immigrada es bien mens complexada per emplegar sa lenga publicament e far veire sos marcaires identitaris. Sèm oblidós de nautres-memes, quò's pecat ! Emb dau temps, chasca generacion s'es venduda un pauc mai.
Vese doas solucions au problèma :
1) demorar e empausar pacificament ce que sèm (coma los immigrats franchimands, africans e d'autras originas) : nòstra realitat fai partida de la diversitat de la Vida ;
2) bailar sens esperar (per demenir tota sofrença deguda a l'espèra de quicòm precís e de còp talament acimerlat que lo podèm pas gandir sus lo còp).
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari