entrevista
“Ai vist esguilhar leis engatjaments occitanistas e abandonar sei terrens promiers”
agregat d’Istòria, doctor en letras, cronicaire e romancier
Sovèti de tot còr que lei joines tròben d’autrei dralhas per afortir un avenidor a nòstra lenga! “Occitània”: Una definicion de basa recampaira, aquela d’un espaci que fuguèt aqueu d’una lenga, granda lenga de cultura, puei lenga abandonada au pòble Venguèri a l’“occitanisme” l’endeman de 1968, per la lectura de Robèrt Lafònt, per lei cançons de Martí e lei poèmas enflamats d’Ives Roqueta, per lei promiereis universitats d’estiu de l’Institut d’Estudis Occitans (IEO) Ai vist esguilhar leis engatjaments occitanistas, abandonar sei terrens promiers, e passar doçament de la lucha revendicativa politicosòcioeconomica vèrs lo suplement d’anma de la cançon tradicionala, dau fòlk occitan, e mai dau “balèti” que fuguèt flòri un temps
Laurenç Revèst parla amb Renat Merle, agregat d’Istòria, doctor en letras, cronicaire e romancier.
Renat Merle, se vos volètz presentar, d’ont ven vòstre interès per l’occitan provençal e la cultura occitana en general?
Parli un occitan provençau que mi ven de familha obriera de la Sanha de Mar, ma grand subretot, immigrada italiana. L’ai escrich, ensenhat, fach jogar au teatre, mai siáu pas çò que leis occitanistas d’encuei sònan “occitanista”. Ara, qu’entri dins mei 80 ans, siáu retirat d’un trabalh de recèrca sus l’escrich occitan, trabalh que faguèri per lo plaser en defòra e en demai de mon emplec d’ensenhaire d’istòria de licèu. Mon blòg n'es lo rebat. Siáu pas jamai estat un “professionau” de la recèrca. Podètz legir mei motivacions (categoria dau mesme nom) dins lo blòg.
Dins lo Var, monte rèsti, l’a un occitanisme politic (Partit occitan), e un occitanisme culturau (IEO) e ne siáu pas, estent que mi reconoissi plus gaire dins aquesteis amiras (que respècti), e que, per aquestei collègas e amics, siáu puslèu un “exagonau” a chivau entre doas cadieras.
De tot aquò, restaràn dins leis archius quauquei libres, estudis, poèmas, per d’iniciats de mens en mens nombrós, ailàs.
Mai sovèti de tot còr que lei joines tròben d’autrei dralhas per afortir un avenidor a nòstra lenga!
Avètz trabalhat sus divèrses domenis, los quals?
Publiquèri una tèsi, quauquei libres, e tot plen d’estudis sur la publicacion politica, religiosa, sociala de l’occitan provençau e aupenc, ai sègles XVIII e XIX, e, tanben, dins una amira comparativa, aquela dau francòprovençau (arpitan) de França e de Soïssa.
De senhalar tanben mon libre sus l’enquista lingüistica de 1807, Visions de l’idiome natal, Trabucaire, 2010. Mon polar (en francés) sus una autra enquista, d’ièr a pena, sus lei confinhs de la lenga occitana: Le Couteau sur la langue, Jigal, 2001.
Cossí vesètz l’evolucion de l’occitanisme de vòstra region e d’Occitània en general despuèi que l’observatz?
Que dire? Senon que, per lei profans, faudriá promier faire un esfòrç de vocabulari.
De qué parlèm s'òm parla d’“Occitània” e d’“occitanisme”?
“Occitània”: Una definicion de basa recampaira, aquela d’un espaci que fuguèt aqueu d’una lenga, granda lenga de cultura, puei lenga abandonada au pòble, lenga qu’au sègle XIXn lei Felibres provençaus vouguèron illustrar e sauvar per la literatura…
Mas aquesta definicion basica noirisse despuei l’embolh dei practicas, dei conviccions, deis ideologias que se pòu resumir de biais reductor en: “occitanisme”, tèrme qu’esconde de fach la granda diversitat d’aqueleis engatjaments.
Per çò que mi tòca, venguèri a l’ “occitanisme” l’endeman de 1968, per la lectura de Robèrt Lafònt, per lei cançons de Martí e lei poèmas enflamats d’Ives Roqueta, per lei promiereis universitats d’estiu de l’Institut d’Estudis Occitans (IEO).
Mon occitanisme rejonhiá pas exactament aqueu d’aquestei grands iniciators. Èri alora militant actiu dau PCF, e prepausavi a mei cambaradas, inicialament mai indiferents o dubitatius, un occitanisme qu’èra aqueu dau respècte dau pòble qu’aviá parlat e parlava encar aquesta lenga. Partejavi ges de perspectiva autonomista o nacionalista occitana, mai mi retrobavi dins lei batalhas unissent la defensa de la lenga e de la cultura d’òc, e la protestacion còntra la desindustrializacion dau país, la mesa a mòrt de l’agricultura tradicionala e la transformacion dau “Sud” en bronzacuou d’Euròpa. Fuguèt rapidament la posicion de la federacion comunista d’Erau. D’autrei seguèron.
Mas aquesta posicion rescontrèt la viva oposicion d’un autre corrent occitanista, animat per lo militant comunista montaubanés Fèlix Castanh, per lo quau la defensa de la cultura d’òc ganhava ren de se foraviar dins de revendicacions economicas, politicas e socialas: deviá èstre unicament culturala, e essencialament literària, dins una entrepresa descentralizaira.
Tot aquò mi sembla ben luenh. Ai vist esguilhar leis engatjaments occitanistas, abandonar sei terrens promiers, e passar doçament de la lucha revendicativa politicosòcioeconomica vèrs lo suplement d’anma de la cançon tradicionala, dau fòlk occitan, e mai dau “balèti” que fuguèt flòri un temps. Ansin, dau temps que lo mot “occitan” ganhava de terren, e de còps èra mes a totei lei saussas, la revendicacion occitanista s’aflaquissiá e s’embarrava dins un guèt de nostalgics.
Pasmens, aquesta revendicacion èra pas mòrta: s’inscriviá desenant dins un grand espèr pedagogic: sauvar la lenga en granda perdicion d’usatge per sa reïntroduccion dins l’ensenhament public, e son aprendissatge per d’enfants que parlan que francés e anglés! Realisme o utopia? Pensi puslèu au segond tèrme, en mesurant quant, fòra d’aquelei quauquei cors parcimoniosament dispensats, lo supòrt sociau de la lenga fuguèt laminat.
Mas bensai siáu pessimista de tròp. Es de tot biais çò que mi dién lei darniers dei moïcans que se retròban una fes l’ an… per la dictada occitana!
D’autras reflexions de dire, sus l’actualitat, l’avenir?
Lei respònsas completas son ben tròp vastas per ieu. S’atròban dins aqueste blòg, e m’es ben malaisat de ne’n donar un esquichum que siegue pas reductor...
Laurenç Revèst
| Bibliografia Darrièr obratge: — L’insurrection varoise de 1851 contre le coup d’État de Louis-Napoléon Bonaparte, Marselha, Éditions Gaussen, 2013. Sus l’istòria dels usatges lingüistics en domeni occitan e francoprovençal: — Culture occitane: per avançar, Éditions sociales, 1977 — Inventaire du texte provençal de la région toulonnaise, GRAICHS, 1986 — Une mort qui n’en finit pas, l’écriture de l’idiome natal, des Lumières à la naissance du Félibrige, (sud-est français et Italie de langue d’oc, zone francoprovençale de France et de Suisse), Nimes, M.A.R.P.O.C, 1990 — L’écriture du provençal de 1775 à 1840, inventaire du texte occitan, publié ou manuscrit, dans la zone culturelle provençale et ses franges, Besièrs, C.I.D.O. 1990, — Texte intégral et corrigé de la thèse soutenue en 1987 — Une Naissance suspendue. L’écriture des « patois »: Genève, Fribourg, Pays-de-Vaud, Savoie, de la pré-Révolution au Romantisme, S.E.H.T.D, 1991 — Les Varois, la presse varoise et le provençal, 1859-1910, S.E.H.T.D, 1996 — Visions de « l’idiome natal » à travers l’enquête impériale sur les patois (1807-1812), (langue d’Oc, catalan, francoprovençal – France, Italie, Suisse), Canet, Trabucaire, 2010. — Le texte occitan et francoprovençal du grand Sud-Est (Provence, Bas-Languedoc oriental, Avignon et Comtat, Comté de Nice, Dauphiné, Forez, Lyonnais, Savoie, Suisse Romande ... in Le texte occitan de la période révolutionnaire, Montpelhièr, Associacion Internacionala d’Estudis Occitans, 1989, p. 250–400. Nòvas e romans negres: — Treize reste raide, Série Noire, Gallimard, 1997, 1998 — Opération Barberousse, L’Écailler du Sud, 2001 — Le couteau sur la langue, Éditions Jigal, 2001 — Le nombril du Monde, Te pito o te Henua, L’Écailler, 2004 — C’est quoi la philo ? L’Écailler , 2006 un roman istoric negre: — Gentil n’a qu’un œil, Éditions de la Courtine, 2003. e participa a de rejonchas de romans negres escriches en collectiu coma: Virtual perfection, in Treize rue Gachimpega, Niça, Éditions du Ricochet, 1998 - La Belle de Mai, dins l’obratge collectiu Marseille, du noir dans le jaune, París, Autrement, 2001. (Il Mistral non ha ombra, Mesogea, Messina, 2011) Referéncias: — Lo sieu blòg de lecturas e reflexions: http://merlerene.canalblog.com — Sus los sieus interèsses lingüistics, un autre blòg sovent escrich en occitan: http://archivoc.canalblog.com — lo sieu blòg Mediapart: https://blogs.mediapart.fr/rene-merle/blog — E una pagina Wikipèdia: https://oc.wikipedia.org/wiki/Renat_Merle | ||
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#4 Dins la draia de Castan ??? Me sembla que Merle ditz exactament lo contrari. Per eu, es dins lo liam amb lo moviment sociau que l'occitanisme poio trobar sa via. E aquo, pe respondre a un autre comentator, passava pas per de grandas proclamacions nacionalistas occitanas qu'avian degun resson en societat. E aquo volia pas dire tanpauc adesion avugla au nacionalisme francés. Sabo ben que los occitanistas an la memoria corta, mas drant de criticar Merle seria pas marrit que lo legesson...
Ai conegut un fum de monde que disiá çò meteis , dins la dralha de Castanh .. Bon es passat.
Uèi , mentre que la lenga davala encara pus bas dins l'usatge, me pareis qu'una majoritat de
monde ( francimands o pas, mas onèstes) comprenon plan que 'an pas lo drech de tuar la lenga aital , mentre que van prechar sus tota la Tèrra lo respect de la diversitat.
Cò qu'esplica benlèu per de qué Paris acordèt l'usatge e emplèc del mot Occitània per nomenar una nòva region . Regret o quicòm que revèrta puslèu lo moment de la corrida que lo matador se sarra de la bèstia ensagnosida per li ficar l'espasa entre las espatlas .... Sabi pas .
Pr ' aquò tenèm un fum d'arguments , per demostrar qu' aquel pais es pas una democracia , per exemple , que lo primièr drech de l'òme es lo de parla la lenga dels aujòls, que França es un pais de guèrras dempuèi que pareguèt sus las mapas , qu'es un pais violent ambe las femnas , los enfants , los estrangièrs, un pais que sab mens que d'autres se trachar de sos vièlhs ....
Fin finala un pais mejan en tot e bon en ren e que se pren per l'embonilh de l'univèrs.
Mas las idèas an la pèl espessa . Lo jacobin occitan de drecha coma d'esquèrra vòl pas daissar son raisve vengut cachavièlha , una lenga una religion ... que lo president es un emperador , e que França es lo pus grand pais dels formatges , e t'escampa dona 50 milions d'euròs a Tapie per dolor morala d'aver tant esperat après 400 milions per exemple , mentre que la ministre bolega pas sonque una sola cilha ...
La deca principala de l'occitanisme politic foguèt totjorn d'esperar s'amiadar ambe lo PS e se trobar una plaça sus una sela, al cap de la rengada, (dels cocuts de l'istòria).
Uèi per astre ( benlèu m'engani) van comprene lèu qu'aquela dralha es pas qu'una androna...
Renat Merle explica : "Partejavi ges de perspectiva autonomista o nacionalista occitana…"
Qu'es a dire ? Que partejava las perspectivas dependentistas e nacionalistas francesas ? Lo sistèmi unificator francés es un sistèmi centralista, pas brica comunista, mas reialista (travestit en republicanisme de contrabanda, pretendut jacobin) que vòl totas las regions dependentas de París, e que vòl impausar lo nacionalisme francés a totes (çò qu'apèla pudicament un "roman national").
Pòdi fòrt plan entendre qu'un òme se senstica aparténer a mai d'una nacion, respècte a sas originas o a sas afinitats electivas. Ieu me sentissi per exemple un pauc occitan, un pauc catalan, un pauc aragonés, un pauc italian, un pauquetonet castelhan e basc tanben, quitament…
Mas non pòdi pas compréner cossí un òme pòt prétendre defendre, sens se contradire, la cultura e la dignitat d'un pòble en li refusant dins lo meteis temps lo dreit de se considerar el-meteis coma una nacion, es a dire una entitat culturala distincta de las autras e donc autodefinida… Reven un pauc a imaginar impossible, o inacceptable qu'un esclau gause s'autoproclamar ciutadan de dreits e de devers egals a tot autre ciutadan, sens l'autorizacion condescendenta del sieu mèstre, espleitant de carn umana ! Aquò reven a sosténer l'idèa qu'un pòble — aicí lo pòble francés — seriá superior onticament als autres pòbles parlant d'autras lengas que lo francés… E d'ont vendriá aquela fotuda "superioritat" de carnaval, senon de sas palhassas de reis tot bèl just bons a fotre al fòc ? De filosòfes aurián escrit en francés ? E alavètz ? Los Castelhans serián donc inferiors al Francéses e aurián pas legitimitat a se dire "una nacion" ? Los Portugueses serián de raça inferiora, e non se poirián donc dire "una nacion" perçò que Monstesquieu, l'Occitan escriguèt l'esperit de las leis en francés ?
Aquò non es de comunisme. Es de reialisme expansionista. Es de nacionalisme colonial francés. Es de barbaria romana antica : vae victis ? Lo temps es benlèu vengut de dintrar enfin dins una cèrta modernitat republicana e ciutadana, e de reconéisser a totes, e donc a totes los pòbles, de dreits egals, non ?
Mas benlèu qu'ai passat tròp de temps en Catalonha sud, al còr d'un pòble que vòl viure mai que de ne parlar…?
Benlèu que lo mieu pòble vòl crebar ?
Se que non, perqué se refusar a se-meteis l'evidéncia totala d'èsser una nacion, es a dire una entitat culturala distincta, nascuda d'una lenga distincta, assumida o non ?
Après, soi plan d'acòrdi amb En Renat Merle per constatar qu'aquesta evidéncia non es ges ni mica assumida. E tanben per constatar que lo sistèmi capitalista mondial es d'una intolerabla salvatjariá, desumanizanta, avilissenta, e que la cal combatre…
Reinat Merle un brave home de las letras d'Oc.
Mercé. Fariá mestièr de legir lo Reinat Merle dins lo Jornalet coma opinant.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari