Qualas foguèron las principalas tòcas del Movement dels Parapluèjas?
 
Nos amassèrem per luchar per la justícia sociala e per obténer de reformas politicas. Son de causas intangiblas e de mal comprene. E mai se lo movement durèt 79 jorns e s’obtenguèt pas cap de melhorament politic, la populacion es ara fòrça mai engajtada politicament. A las primièras eleccions generalas dempuèi l’ocupacion, en novembre passat, la participacion electorala foguèt la pus nauta de l’istòria. De milièrs de personas faguèron la coa davant los burèus de vòte.
 
 
E qualas son estadas las grandas reüssidas del movement, e los principals trabucs?
 
Nòstre grand succès foguèt lo revelh social. Los hongkongueses, mai que mai los joves, fa de temps que son coneguts per lor materialisme e pragmatisme. La principala preocupacion dels estudiants es d’obténer de bonas nòtas, la dels grands a aver de bons emplecs, pagar las ipotècas e crompar de causas polidas. Mas lo Movement dels Parapluèjas nos ajudèt a nos avisar que sèm ben quicòm mai qu’aquò.
 
 
E los trabucs?
 
L’endeman de las eleccions, lo govèrn anoncièt qu’almens nòu dirigents e de participants del Movement dels Parapluèjas serián jutjats. Aquò demòstra que las autoritats contunharàn d’aver una man de fèrre contra aquel movement, e los autres eventuals movements politics que i pòsca aver dins l’avenir. Ara los obstacles son dobles. D’un costat, coma o ai dich adès, atenguèrem pas la nòstra tòca politica principala: lo sufragi universal. Una democracia autentica ont los ciutadans pòscan nomenar la carga pus importanta d’Hong Kong. D’en segond, la societat es extrèmament polarizada après lo movement. Sèm devesits en dos camps diametralament opausats: los que sostenon lo movement e los que sostenon la polícia.
 
 
Dimenge passat, Carrie Lam foguèt nomenada justament per aquela carga, e sens sufragi universal. Que n’esperatz?
 
Pas res. Aicí òm s’espèra que contunhe las politicas falhidas de Leung Chun-ying, son predecessor, e dels autres partisans de governar Hong Kong amb duretat.
 
 
Lo Movement dels Parapluèjas, cossí reagirà a aquela nominacion?
 
Lo Movement dels Parapluèjas foguèt coma una explosion de gas. E una explosion de gas requerís doas causas. Una pèrda de gas e una beluga. La pèrda de gas foguèron nòstras frustracions collectivas. Las frustracions politicas, socialas e economicas. La beluga foguèt lo refús del sufragi universal. En regardant devèrs l’avenir, levat que la pèrda s’arrèste, caldrà solament que lo govèrn torne far un contrapas. Aquò serà la beluga.
 
 
La nominacion de Carrie Lam poiriá pas èsser aquela beluga?
 
La beluga que ven poiriá èsser en abril, amb l’inelegibilitat de quatre legislators favorables a la democracia. Aquò poiriá metre lo mond fòrça en colèra. Fòrça. La nominacion de Carrie Lam se prevesiá dempuèi longtemps e lo mond an agut de temps per o assimilar.
 
 
Escrivètz per de jornals occidentals. Que nos manca de saber, en Occident, de l’afar d’Hong Kong? Que legissèm mal, d’aicí estant?
 
I a una manca de coneissença de nòstra politica. O puslèu una coneissença fòrça superficiala. Sovent, los jornalistas estrangièrs veson pas gaire de detalhs e subtilitats.
 
 
Per exemple?
 
N’i a tròp per ne far una lista. Imaginatz lo New York Times que rapòrta la politica espanhòla. Tot se comprimís e se simplifica en pensant al legeire estatsunidenc. Per exemple, Joshua Wong, la cara del Movement dels Parapluèjas, a Hong Kong es fòrça asirat. Als Estats Units, es un eròi. Lo presentan coma un eròi que lucha contra l’empèri chinés del mal. Coma se foguèsse d’Star Wars.
 
 
E que ne pensatz, d’el?
 
Sèm fòrça amics. El a tot mon sosten. A Hong Kong avèm l’astre de l’aver. A un grand carisme.
 
 
En genièr passat, dos politicians hongkongueses prestèron jurament en apelant a “la nacion d’Hong Kong”. Las autoritats chinesas reagiguèron. Sètz d’acòrdi? Hong Kong es una nacion, o es lèsta per o èsser?
 
Totes dos politicians foguèron declarats inelegibles e perdèron la carga. Aquò dich, ieu sosteni pas l’independéncia d’Hong Kong. A pas d’avenir. A la diferéncia de Catalonha, Hong Kong es tròp pichon per èsser sostenable. E l’immensa majoritat de las gents d’Hong Kong son contraris a l’independéncia.
 
 
En parlant de Catalonha, cossí vesètz lo movement independentista catalan? Lo vesètz rasonable?
 
Coma dins los cases de Quebèc e d’Escòcia, ieu respècti e doni tot mon sosten a la decision de las gents de determinar lor avenir politic. Ai lo ciutadanatge canadian e ai passat la màger part de ma vida adulta en America del Nòrd. Vòli dire que visquèri tot lo procès secessionista de Canadà estant. Alavetz, ne sabi quicòm. E, e mai se voliái alavetz que Quebèc demorèsse en Canadà (coma aquò se passèt), respectavi de tot en tot lo drech de decidir.
 
 
En Catalonha, lo movement independentista es fòrça poderós, mas sustot demest los joves. Demest los mai ancians tanben, mas pas tant. A Hong Kong, se passa çò meteis demest los partisans de la democracia? L’edat i a una importància? O i a mai de rasons?
 
Parièr. I a una division per edat. Nos arriba l’invèrs del Reialme Unit, ont la majoritat volián demorar dins l’UE. A Hong Kong, la majoritat dels independentistas son d’estudiants. Mas los independentistas son un percentatge fòrça pichon de la populacion. I a pas tanta diferéncia entre òmes e femnas, entre gents educadas o non, o amb de realitats sòcioeconomicas desparièras. A Hong Kong, la majoritat de las gents an fach d’estudis e la classa mejana es centrala.
 
 
 
 
Andreu Barnils
Entrevista publicada en catalan dins lo jornal VilaWeb