Coma cadun a maion parlava niçard [...]ren de mai normau per un enfant naissut a Niça en aquesti annadas, dapè guerra... A l’armada ai sentit lo mesprètz afichat per d’unu entraïnaires “parisencs” que si garçavan dau mieu accent e mi sonavan “Marius”. Segon lo provèrbi “cu cèrca tròba”, ai trobat cen que mi calia, de gents passionadi, de gents que podian parlar de tot cenque faia la vida professionala La produccion literària es en camin, mas totun sièrve a ren de produrre s’avèm pas de locutors Lu joves son pus pauc vergonhós, vòlon parlar Basta qu’un mot de tonalitat occitana s’escapèsse d’una conversacion de’n carriera per que sautèssi sus l’escasença de demandar a la practiga, se parla la lenga d’aquí

 
 
Que dire se ti vòles presentar...
 
Ren de ben especial da dire, dau senon que siáu un enfant “babi bom” naissut en una familha niçarda en lu ans cinquanta....en lo quartier dau Pòrt, amb una enfança passada entra Lasaret, Pòrt, e Castèu, Terra Mata (luec italianizat pi gardat “en francés” en Terra Amata). 
 
Li mieui universitats li ai fachi dau CP a la tersa a l’escòla dau Pòrt, sobre lo bacin d’ont venion costejar lu batèus per la Còrsega. Escòla d’ont lu mieus antenats s’èran frustat li braias.
 
Produch d’una familha profondament niçarda, amb toi lu travèrs carateristics dei niçards, “de còp que li a, si serian cresuts da Rancher” (= autor famós niçard).
 
Coma cadun a maion parlava niçard, mi pauvavi manco la question, sus l’origina d’aquesta lenga. Lu mòts èran ancorats en la tèsta, audii parlar niçard a maion dei rèires; si parlavan entra elu, ’tra barbas, pairins, ’tra amics dau juec de bòchas, a la beguda d’ont mi menava lo nòno, a l’entorn dau Pòrt, en toti li fèstas ai “Mais” (fèstas dau mes de Mai en Cimièrs), ai festins... Per faire cortet, m’avian mes a muei en la lenga... E se s’exprimavan toi en niçard, per ieu èra lo francés. Audii finda de mots de pimontés e quauqui fes d’italian...
 
Per cen qu’es de l’escòla dau Pòrt, èri calat en una pesquiera de niçardàs. 
 
Dau director au magistre cadun èra en capacitat de charrar en lenga nòstra, tanben lo gus qu’un còp per mes provava da n’emparar la musica sus d’una viòla e de cançons que si tractavan de “bèla formigueta, d’una filheta que se’n partia de bòn matin per si far molinar  la grana en cò d’un pelandron de molinier, de quatre limaças, d’un òme qu’èra pichin... e a maion aviam un apontament au cada jorn sus Ràdio Monte Carlo amb “Titon e Vitorina” (celèbra emission en occitan niçard, menada de temps per lo teatrista Francís Gag, dintre lu estudiós monegascos). Pi, de seradas passadi a assistre a l’espectacle de la chorma de Gag.
 
Per conclúder, ren de mai normau per un enfant naissut a Niça en aquesti annadas, dapè guerra...
 
 
Qual es tieu interès per la lenga e per l’occitan?
 
Una debuta de consciéncia se si pòu dire ensinda, m’es venguda a l’Armada —complida au Batalhon de Joinville—. Per lo premier còp, ai sentit lo mesprètz afichat per d’unu entraïnaires “parisencs” que si garçavan dau mieu accent e mi sonavan “Marius”. Mas luenh de la “mi pilhar cauda” ai cortivat la mieua diferéncia, ai poscut revertegar la situacion, a tau ponch que certu “amics” de París se’n son entornats au sieu amb quauqu’uns mots de niçard (que, cau ben lo dire, mi fan vergonha).  
 
De retorn a Niça mi siáu inscrich en Letras e la fortuna m’a fach rescontrar d’asard d’òmes implicats en “l’interès per la lenga e la cortura occitana”. Lo professor Compan – lo jorn que donavi una U.V. m’a convint finda eu.
 
Alora, a partir d’aquesto moment ai trevat lu concèrts de Maurís e de l’Ontario, mi siáu abeurat ai “dires de Pelhon [patronim escrich Peglion, dich Pelhon]”, ai cants de Los de Nadau, de Martí... Ai viatjat fins a la ròca de Montsegur simbòlo absolut dau movement occitan. 
 
Ai corrut mai d’una fes ai espectacles dau teatre niçard. Tot en un còp la lenga la podii charrar, sensa vergonha sus tota la mitat de l’exagòno...ieu qu’avii viegut en lo triangle d’òr de Niça, Vilafranca, e l’Aut País mi vaicí davans de la realitat...   la lenga que parlavi e que n’èri estat breçat venia de la Lenga d’Òc.
 
Trevavi toti li acampadas, toti li radunanças dont èri segur de poder audir la lenga, dont si podia escambiar amb lu vièlhs, si podia parlar la lenga, d’emparar de mots e d’expressions... Retrobavi au detorn d’un carrieròu un pauc de la mieua enfantuenha, quora nisto en lu “paisòts” de Gavotina mi sentíi venir d’alas, au son d’una jorgina, d’una viòla, o d’una gròssa caissa, au balèti lo jorn de festin
 
...mas pas solament per mi gòdre de l’ambient d’aquestu moments.
 
Lo breu d’alora èra de menar la bòna paraula, convint qu’eraviam —tra nautres— quauqui fes coma predicator, d’evangelizator, si pantaiar de bastir una “nòva nacion”, dont si parleria niçard, provençau, que lo nom dei carrieras seria en lenga, sensa entendament per aqueu que seria pas dau País Nòstre... Voliavam que lo “pòble” si sentèsse de la nòstra obediéncia...que si metèsse en camin per auçar la bandiera “sang e òr”...vana esperança... li gents veian pas perqué.
 
 
Qu’as fach per la lenga nòstra?
 
Fòrt d’una convincion tassada de regionalismo, ai trempinat per donar de cors de niçard en una MJC per una ponhada de gents, de faire de crònicas mensualas en lo jornalet d’Antíbols ancuei desapareissut Lo Negavesc, d’intervenir en li annadas 1980 en lo collègi de Valàuria [dont i èra una calandreta, mòrta per de rasons d’oposicion politicas], un desenau de cors au moment de la recreacion... Aqueli experiéncias si son seguidi, au fiu dei ans, amb aquela experimentala de faire una chorma de musicants —uroament ben vito abortida— aviam ensinda evitar la vergonha etèrna.
 
Pi, autre rescòntre d’importància, aquela qu’ai fach amb J.P. Belmon, que coneissii ja. Eu mi porgèt li mieui premieri peadas en l’emission Vaquí. Ensinda, descurbèri en lo 1995, d’asard, lo monde de la television, lo monde dei mèdias.
 
Au principi, li èri vengut per de crònicas mitat niçardi e francesi, en l’emission Midi-Méditerranée que si debanava cada jorn de la setmana. Quau que sigue la pichina durada de la crònica, au manco s’audia parlar la lenga, maugrat que l’emission fuguèt virada tot en francés.
 
E pus tardi, me fuguèt confidat de reportatges en lo Vaquí...  au mieu grand gaug, ai poscut encontrar d’òmes e de fremas excepcionals, que parlavan una lenga sotieua, melicoa, suava... Que parlavan amb passion dau sieu mestier, de l’amor que portavan au País, de personas diferenti, pas especialament vengudi de l’intelligentsia mas de gents que fan la vida viventa.
 
Quauqu’uns elegits, de managers, de bailes, de grands musicants que se son anats faire carrièra a París —pensi en particular a Francís Laï—, de païsans, de muradors, d’esportius, de fremas, d’esportius fièrs de s’expremir en la sieua lenga, fin ai “emigrats”, completament integrats a la societat occitana, que mandan lu sieus pichoi a emparar lo niçard o lo provençau.
 
Segon lo provèrbi “cu cèrca tròba”, ai trobat cen que mi calia, de gents passionadi, de gents que podian parlar de tot cenque faia la vida professionala , sortidi dau mitan “cortural estricte”.
 
 
Viure de la lenga seria possible?
 
Per lo moment,  non lo mi cresi. Exceptat quauqu’uns presentators TV, quauqui bandas de musica, de professors de lenga d’òc en lu collègis e licèus, e ancara aquelu devon professar una autra matèria –cresi que cadun deu faire un autre mestier.
 
Mas la lenga non si pòrta pas tan mau que si podria pensar. Au travèrs l’excellent trabalh complit da lu professors, li chormas, li nombroï societats de teatre que fan la sieua òbra... la produccion literària es en camin, mas totun sièrve a ren de produrre s’avèm pas de locutors.
 
Per cen qu’es de l’escrich, la revista niçardofrancesa Lo Sorgentin [escrivon Lou Sourgentin] a fa la chausida de mesclar autant de niçard que de francés...e aquò empedisse ren a la qualitat dau trabalh complit.
 
Per viure de la lenga, cau l’audir, que sigue a la TV o a la ràdio...e cau sobretot la presentar non pas coma un “vestigi dau passat” mas coma quauqua ren que “dona”, quauqua ren d’actuau, que ten la sieua plaça en lo monde d’ancuei, en plena capacitat d’atraire aquela joventut d’ancuei.
 
Mas, per aquò, encara cau trobar lo mòdo que li conven, que li parla. Alargar lu confins, si durbir a tota sòrta de cauvas moderni e adaptar lo “passat” a cen que si farà deman.
 
D’aquí enlà, la bala es en lo nòstre camp e quauqu’uns si i emplegan...
 
 
Coma si passa la recepcion e percepcion dei estajants dau tieu?
 
Lo premier reflèxi dei gents es de ne’n dire que parlan pas, pi un còp mes en confiança que la parlan pus pauc. Mas que parlan mau, que l’an pus audida parlar, per fin finala èstre convints que son ancara en capacitat de dire de cauvas. D’autri personas, si dion incapablas de parlar la bòna lenga coma s’aude parlar en li universitats o en Provença...
 
Es aquí tot lo trabalh diplomatic d’explicacion sus li diferents dialèctes... Alora son sosprés, de saupre parlar aquesta lenga, que fin aüra s’èran persuadits de parlar un patoàs e non pas una lenga, la Lenga d’Òc.
 
Ai sempre vist aqueu mestier coma una passion que mi calia partejar amb lu entrevistats. L’interès es a cada moment prenent. Non me’n avisi d’un pròpi marrit moment passat en companhia dei gents.
 
Quauqui fes, son sus la resèrva, an paur de parlar, pi un còp mes en condicion, si laissan anar, a dire de cauvas que bensai avian denembradi despí d’ans e d’ans... Alora mi parlan de cen qu’èri vengut cercar, denembran la crenta de parlar la lenga dau brèç... Lu joves son pus pauc vergonhós, vòlon parlar, e d’aquò ne’n sortii reconfortat, ravigorit de veire la lenga s’encaminar plan plan.
 
Mas en 20 ans de trabalh per France TV pòdi dire, que d’un costat a l’autre dau departament dei Aups Maritimes, degun dei convidats, quauque sigue l’obediéncia, s’es fach pregar per passar au micro... Bensai que la camera n’es la rason... en vila o en campanha, se son mes en quatre per ne’n trobar de locutors, quora lo subjècte èra particular. E jamai non ai augut da mi plànher de la maniera dont siam estats aculhits...
 
Una fes soleta, alora que tot èra organizat per un rodatge, la directritz d’un dei fabulós jardins de Mentan, n’a refudat l’entrada sota l’escampa qu’eravam en una maion francesa e que l’entrevista si devia faire en la lenga de la Republica, coma lo diia la Constitucion.... Vi laissi pensar cen que volètz de la part d’un foncionari.
 
Es ben lo promier còp que s’es debanat, jamai un elegit s’es escondut darrier l’article 2 de la Constitucion francea per respòndre en negatiu a la mieua demanda...
 
 
De projèctes au cada jorn?
 
Siáu sempre lèst a “bromejar” e trobar de locutors... trovar de subjèctes novèus. Basta qu’un mot de tonalitat occitana s’escapèsse d’una conversacion de’n carriera per que sautèssi sus l’escasença de demandar a la practiga, se parla la lenga d’aquí... e se parla,  alora devenir lo “representant de comèrci” e pròvi de trovar lo biais que conven per lo faire parlar d’eu.
 
Lo mieu darnier pantai seria de metre en plaça una traversada en bicicleta, pontuada de moments corturaus, que partiria dei valadas occitani d’Itàlia per s’acabar dau costat de Tolosa.... E per citar Lo Cid  e se non m’engani “parteriam 500 e per de renfòrts pronts, nos vegueriam 3000 en arribant au pòrt”.
 
...Mas aquò es una autra istòria...