Lo Conselh General d'Aran es la primièra autoritat, e deu pausar sus la taula lo besonh de renovelar aquelas politicas que fasèm Cal quicòm mai qu’una escòla en aranés, que l’avèm e que fonciona. Mas cal far quicòm mai per que l’occitan visca

 
 
Xavier Moral, semblariá que... Bon, i aviá aperaquí coma 155 rasons de poder pas parlar de politica lingüistica.  Ara ne podèm tornar parlar.
 
Es aquò, ne podèm parlar. Per ara ne podèm parlar. Avèm passat set meses que parlar de questions de lenga i èra... dangierós. Mas per ara moment ne podèm parlar e reprenèm lo camin, dins las limitacions qu’avèm, è! Perque aquelas limitacions dins l’administracion publica i son sempre. I son, i demòran. Mas esperam que l’annada venenta aquò se poirà melhorar un pauc. A mai, lo president de la Generalitat a dich que voliá aumentar lo budget de la cultura. Esperem. Per çò qu’el es un òme de cultura. Doncas, aqueste còp cresèm qu’aquò serà atal.
 
 
E se parlam de cultura? De cultura occitana de Catalonha e d’Occitània.
 
Esperam tanben que lo budget de politica lingüistica incluirà tanben la lenga dels signes catalana e tanben l’occitan. Aquò serà benefic, i aurà tanben un aument, sabèm pas quin, mas n’i aurà, de segur. Serà sempre pauc. Perque i a de besonhs enòrmes. I a de besonhs enòrmes e i pensam. La novèla conselhièra de la cultura, Laura Borràs, a fach de tweets sus la situacion de l’aranés, la situacion de precarietat de l’aranés, los besonhs que i a, la situacion sociolingüistica, e per dire que cal renovelar las politicas lingüisticas sus l’aranés. Non solament tocant a la part de la Generalitat, mas tanben del Conselh General d’Aran.  Cal ramentar que lo Conselh General es la primièra autoritat, e que deu pausar sus la taula lo besonh de renovelar aquelas politicas que fasèm dempuèi un trentenat d’annadas, e vesèm que i a de causas que foncionan e tanben de causas que foncionan pas. I cal pensar. Es per aquò que la novèla qu’avèm sauput ièr d’aquela gojata aranesa qu’a volgut far la “Selectivitat” en aranés, pensi qu’es mai qu’un simbòl, perque aquò ven d’Aran, ven de qualqu’un qu’a estudiat en aranés, qu’a fach l’escòla en aranés, e es un messatge plan potent que nos fa pensar, sustot los araneses, que son los primièrs que devon far. Me recòrdi tanben, pensi qu’èra en març, que i aguèt una marcha a Vielha —ieu i anèri—, après aquela sentència del Tribunal Constitucional Espanhòl sus lo caractèr preferencial o pas de l’aranés, per çò de la Lei 35 del Parlament de Catalonha. E ben, pensi que i a quicòm que bolega. I aviá un sentiment. Ieu parlèri amb maitas personas e vegèri que i aviá un sentiment de preocupacion, e non sonque per aquela sentència. Aquò foguèt la gota que te buta a far quicòm. I aguèt tanben una sesilha academica dins l’Institut d’Estudis Araneses, aquel meteis jorn, e i aviá la meteissa preocupacion. E pensi que d’aquela preocupacion deu sortir quicòm, una reflexion en Aran, sul territòri... Perque avèm solament aperaquí 2000 parlants, per l’aranés.
 
 
Benlèu seriá ben lo moment que, e a la Generalitat, e dempuèi al Conselh General d’Aran, e dins totas las associacions e dins la societat civila, se faguèsse un pauc d’autocritica tanben.
 
La cal far. Ieu l’apèli reflexion, mas li podèm dire atal tanben. Un pauc d’autocritica perque pensi que tota politica administrativa, quina que siá, cada quatre o cinc ans, o un cèrt periòde passat, se deu revisar. Cal perpensar, veire se tot marcha coma previst, se tot va plan o pas. Per çò que concernís l’occitan e la situacion de l’aranés, aquò es evident, perque aquela reflexion es pas jamai estada facha encara. E las donadas qu’avèm, al cap de cinc ans, mòstran que cal quicòm mai qu’una escòla en aranés, que l’avèm e que fonciona. Mas cal far quicòm mai per que l’occitan visca. E cal far d’investiments importants.
 
 
E aver las complicitats.
 
E aver las complicitats, perque es important d’aver la legalitat. La legalitat, lo quadre juridic, l’avèm. Es pas un problèma de nòrmas, de leis, de decrets... Lo quadre normatiu l’avèm. Se pòt melhorar sempre quicòm, aquò es evident. Lo problèma de l’occitan en Catalonha, e de l’aranés, es pas la lei, es pas s’avèm un decret o dos o quatre, lo problèma ara son las ressorsas financièras. Mas sustot una reflexion que cal far es cossí investir aquelas ressorsas per l’aranés. Cal de mèdias en aranés...
 
 
Solide.
 
De mèdias potents. Perque pòt semblar que pòdes ausir mai d’occitan, mai d’aranés concretament, a Betevé a Barcelona quen Aran. Es atal. Es plan d’o saber, mas caldriá que i aguèsse mai d’aranés en Aran qu’a Barcelona. Qu’a Barcelona i aja d’aranés, va plan. I a d’aranés, i a de francés... I a un pauc de tot, es possible d’o far. Mas en Aran cal que i aja mai d’aranés que çò que i a, qu’es lo canal de television del Conselh General d’Aran e las desconnexions de Meddia Aranés de la Corporacion Catalana de Radiotelevision. I cal quicòm mai. Aquela reflexion, autocritica, de la Generalitat, del Conselh General d’Aran, tanben de la societat civila d’Aran, amb d’associacions com la Fondacion Musèu Etnologic dera Val d’Aran, l’Associacion Lengua Viua... Pensi que tot lo mond es apelat a far aquela reflexion.
 
 
E nosautres o veirem de l’#aranésòc estant. Mercés plan, Xavier Moral.
 
Mercés plan a vos.
 
 
 
 
Manèl Zabala
 
 
 

---

Per ne saber mai:
 
— http://eapc-rld.blog.gencat.cat/2018/03/05/eth-caracter-non-preferenciau-der-aranes-un-limit-juridic-entara-normalizacion-linguistica-xavier-moral/
 
— http://llengua.gencat.cat/web/.content/documents/informepl/arxius/IPL2016_occ.pdf