Lo conselh dels ministres espanhòl aprovèt divendres passat un decret lei que permetrà d’exumar las rèstas del dictator Francisco Franco e de las traire del “Valle de los Caídos“ (lo Val dels Tombats), un gigantesc monument religiós al nòrd de Madrid que lo dictator faguèt bastir. Segon la vicepresidenta del govèrn espanhòl, Carmen Calvo, tota la “procedura administrativa” per retirar la tomba del dictator se completarà abans la fin de 2018. O diguèt dins una conferéncia de premsa après lo conselh dels ministres. En mai d’aquò, Calvo expliquèt que la data de l’exumacion seriá pas publica, per evitar de protèstas de l’extrèma drecha.
 
Per ara, los partits espanhòls de drecha, Partit Popular e Ciutadans, an dich que sostenon pas brica aquel decret. Lors arguments son que los decrets lei son pas previstes que per d’afars urgents.
 
D’autre caire, la familha del dictator tanben ne refusa l’exumacion e accèpta pas de prene lo cadavre en carga. An tanben protestat durament un grop de nauts oficièrs de l’armada espanhòla e de grops ultradrechistas.
 
En 2017, una mocion dels deputats demandava al govèrn de levar sul pic del monument lo tombèl del dictator. E mai, pel Partit Socialista (PSÒE), ara al govèrn de l’estat, l’exumacion del dictator es un afar “d’urgéncia democratica” perque Espanha o fa amb un retard de 43 ans. D’organismes internacionals coma l’ÒNU o an tanben demandat.
 
 
“Una anomalia en Euròpa”
 
La revista d’analisi politica Foreign Policy publiquèt fa un mes un reportatge qu’avertissiá de la persisténcia del franquisme en Espanha. Entitolat “Lo dictator es mòrt, mas sa popularitat demòra viventa”, lo reportatge avertissiá de la preséncia d’un franquisme sociologic e politic mai o mens evident.
 
Lo reportatge foguèt publicat en seguida de la decision de Pedro Sánchez d’exumar lo cadavre del dictator e de lo traire del Valle de los Caídos. A prepaus d’aquel monument, lo reportatge assolidava qu’èra “un santuari del franquisme e un endrech de pelegrinatge dels partisans de Franco”, e remembrava que dins los darrièrs jorns de nombroses ultradrechistas avián manifestat per las carrièras de Madrid per defendre lo sit e lo dictator.
 
A mai, lo jornal New York Times parlava en julhet de l’intencion d’exumar lo còrs del dictator. “Espanha es una anomalia en Euròpa”, çò disiá lo títol del reportatge que remarcava: “Alemanha a pas cap de monument consagrat a Adolf Hitler. Itàlia n’a pas cap de consagrat a Benito Mussolini. Mas Espanha a lo Valle de los Caídos, una basilica que sèrva las rèstas de Francisco Franco”.
 
 
Un gigantesc monument religiós
 
El Valle de los Caídos es un gigantesc monument religiós al nòrd de Madrid, bastit per l’obsession del dictator que ne vesitava lo talhièr plan regularament. Franco comandèt lo bastiment del sit lo 1r d’abril de 1939, jorn que s’acabèt la Guèrra Civila espanhòla. Lo general putschista disiá qu’èra concebut per rendre omenatge als mòrts de la guèrra, tan franquistas coma republicans, mas en realitat es una clara apologia del franquisme. Dins la cripta se tròba los tombèls del cap de la Falange, José Antonio Primo de Rivera, e del dictator Francisco Franco.
 
L’origina dels cadavres enterrats ailà es malsegura. Los archius documentan aperaquí la mitat dels còrses, mas se desconeis l’identitat dels autres. Los còrses foguèron amassats e raportats de divèrses prats batalhièrs de la guèrra.
 
Per la bastison del monument se faguèt trabalhar de presonièrs politics, que lor avián promesa una reduccion de pena en escambi de lor trabalh e d’un petit salari. Pasmens, la manca de mejans e de seguretat provoquèt la mòrt de maites obrièrs.
 
A l’ora d’ara, lo Valle de los Caídos es una abadiá catolica, una atraccion toristica e tanben un ponch d’amassada de divèrses grops faissistas lo 20 de novembre, jorn de la mòrt de Primo de Rivera e de Franco.
 
Amb lo retirament del cadavre de Franco, se cèrca de despolitizar lo monument.