La Nòva Caledònia a votat de contunhar d’èsser colònia francesa, mas amb un resultat del “non” fòrça pus bas que previst. Aquò daissa la pòrta dobèrta a dos autres referendums d’independéncia en 2020 e en 2022. An votat “non” a l’independéncia lo 56,4% dels elegeires del temps que l’”òc” a obtengut lo 43,6% dels vòtes. La participacion es estada fòrça nauta, d’un 80,6%.
 
Après aver conegut los resultats, lo president francés, Emmanuel Macron, a dich, dins un messatge institucional, que los ciutadans de la Nòva Caledònia vòlon contunhar d’èsser franceses e qu'el se sent fièr que los neocaledonians ajan causit França. “Las neocaledonianas e los neocaledonians se son exprimits per que la Nòva Caledònia rèste francesa. Aquesta estapa istorica es una granda fiertat per la Republica. Un sol vencut, la temptacion de la division. Un sol venceire, la patz. Ara, virem-nos devèrs l’avenir”, çò a apondut sus Twitter.
 
Lo primièr ministre francés, Édouard Philippe, se reünirà uèi diluns amb las autoritats de la colònia francesa.
 
 
Contunharà de dispausar de son autonomia actuala
 
La Nòva Caledònia contunharà de dispausar de son autonomia actuala, qu’es establit que se pòt pas revocar. Doncas, totas las competéncias qu’a obtengudas la Nòva Caledònia —educativas, del trabalh, administrativas, fiscalas...— demoraràn entre las mans de las institucions del territòri. E, de mai, existís una disposicion que permet la tenguda d’un segond e d’un tresen referendum d’autodeterminacion, en 2020 e en 2022.
 
 
La victòria dels unionistas a un gost amar
 
Lo resultat d’aquel referendum representa una victòria del gost amar pels unionistas. Totes los sondatges parlavan d’una victòria del “non” de mai del 60%. Aquel resultat estrech legitima la tenguda d’un segond e d’un tresen referendum d’autodeterminacion, en 2020 e en 2022.
 
 
Un recensament polemic
 
L’an passat, se resolvèt la question pus polemica d’aquel referendum: lo recensament. Aperaquí 140 000 personas foguèron cridadas a las urnas dimenge passat, una chifra inferiora a las que pòdon votar a las eleccions correntas. Es aital perque l’Acòrdi de Nouméa decidiguèt de crear una lista electorala gelada que, essencialament, empedís que pòscan votar las personas non nascudas en Nòva Caledònia que i sián arribadas après 1994 e que pòscan pas justificar 20 ans de residéncia al país. Aquò es una revendicacion dels independentistas, pr’amor que la tendéncia demografica en Nòva Caledònia es de recebre de nòus abitants en provenença de l’exterior que, abitualament, son contraris a l’independéncia. Efectivament, en 1963 los canacs èran lo 48% de la populacion, en 1996 avián davalat al 44%, e en 2014 ja èran sonque lo 39%.
 
França ocupèt la Nòva Caledònia en 1853 e ne sometèt sos abitants, los canacs, a un regim legal de discriminacion pendent de decennis. Mentretant,  i promoguèt la colonizacion europèa, asiatica e del Pacific. En consequéncia, la populacion actuala de la Nòva Caledònia es multietnica. A l’ora d’ara, los canacs representan lo 39% de la populacion, los europèus lo 27%, e los polinesians originaris de Wallis e Futuna —un autre territòri francés—l’8%. Segon Nationalia, un 16% de la populacion declara que fa partida de divèrsas comunautats o ben simplament qu’es “neocaledonian”.
 
 
Un territòri de descolonizar
 
La Nòva Caledònia es un territòri, situat dins l’ocean Pacific, a 17 000 quilomètres de la metropòli, que ten una autonomia politica dempuèi 1999, çò es: compren un govèrn, un parlament (lo Congrès) amb competéncia legislativa e un Senat costumièr. Ça que la, oficialament es considerat coma un territòri non autonòm per l’ÒNU, que doncas se deu descolonizar, e se pensa que lo referendum deuriá èsser util a aquela tòca. Ara que lo resultat d’aqueste referendum es negatiu, l’Acòrdi de Nouméa ne prevei la convocacion d’un segond sus la meteissa question al tèrme d’un an e mièg.
 
L’apertenéncia de la Nòva Caledònia a França es un dels vestigis del vast empèri colonial que París governèt pendent qualques sègles. Napoleon III ne prenguèt possession en 1853, e un sègle pus tard, totes sos abitants obtenguèron lo ciutadanatge francés. Mentretant, los abitants originaris de la Nòva Caledònia —los canacs— foguèron someses a un regim legal de discriminacion, e França encoratgèt  la colonizacion europèa, asiatica e oceanica de las illas. A partir dels ans 1960, França s’interessèt a l’esplecha del niquèl, la principala riquesa que s’extrai del territòri. Los canacs qu’èran pas d’acòrdi amb la dependéncia envèrs la metròpoli comencèron d’organizar de partits independentistas pendent los ans 1970, gaireben totjorn d’esquèrra. De totes, lo pus important es lo Front de Liberacion Nacionala Canac Socialista (FLNKS), fondat en 1984.