Còp de bonet preu tribalh d’En Hubert Dutech. Passionat per la vita montanhòla e las tradicions de las vaths bearnesas, qu’a hargat un diccionari sus aqueras montanhas d’ua partida deus Pirenèus gascons. Petita espiada.
Dab los sons arradits a Sarrança e Gurmençon, En Hubert Dutech es un hilh de la Vath d’Aspa, l’ua de las quate vaths montahòlas de Bearn. Estacat a la lenga e au patrimòni d’aqueras tèrras pirenencas deu maine gascon, qu’a dejà publicat libes (Lenga e cançons en país de Gasconha, la vita païsana dens Lo Temps de las gruas o Dia per dia: l’istòria de Bearn). Tots que muishan la passion ancorada dens lo pièt e l’amna deu regent e psicològ escolar retirat a Auloron. Plan ocupats que son los sons jorns!
Justament, aquestes dias, qu’a sortit un navèth obratge —pesuc (420 paginas) pr’amor qu’es hòrt sabent—, un Diccionari de las vaths e deu piemont bearnés. Qu’es limitat geograficament: las termièras de cada vath son bien coneishudas mentre que la nocion de “pèmont” es mei complèxa a definir. Mes d’aquò, rai! S’es redigit en francés, aqueth tribalh es totun conhit de gascon pr’amor que l’autor a recuelhut, pendent annadas e annadas, mots, expressions, arreproèrs, tots illustrats, s’èra possible; dab pro d’exemples tirats de tèxtes en òc, ancians o recents. D’alhors, au debut deu libe, qu’i a totas las honts utilizadas. Qu’i rencontran bèth monde: Xavièr de Navarròt, poèta e cançonèr auloronés (1792-1862) o Julian de Casabona (1897-1978), de Herrèra, per la region d’Auloron, o lo regent felibre Enric Pelisson (1846-1922) d’Areta en Varetons (lo landés Silvan Lacòste que’u citèt mei d’un còp per las soas Versions gasconas...).
D’autes, per la Vath d’Aspa, son tirats deu desbromb on poderén dromir (Maria Blanca, aurostèra d’Òussa, o la familha Eygun). En Aussau, dens la vath d’Ozom (Artés d’Asson) e dens los parçans de Nai e de Pontac qu’a trobat tanben autors qui escrivón beròiament en lenga nòsta. Entre autes, lo fin poèta Joan-Baptiste Béguerie dalhat per la mitralha en 1915, a 23 ans...
Per hargar lo son diccionari, Mossur Dutech es anat suu terrenh, qu’a parlat, verificat, comparat, horrucat dens los tèxtes vielhs e sovent qu’a putzat dens tota l’armada deus lexics e diccionaris que ne mancan pas (Lo Tresòr dau Felibritge de Mistrau, lo Lespy, lo Palay, e ne passi...). Aqueth valent e minuciós tribalh demorarà, e’m pensi, l’un d’aqueths usuaus indispensables dens las bonas mediatècas. Un arregret sonque: l’abséncia de mapas e autas illustracions. Mes l’obratge es editat a compte d’autor e sabem qu’aumentar un libe a tostemps un còst.
Borrassa e raseta. Per balhar un exemple de la riquessa deu tribalh, espiam çò que ditz a perpaus de las estòfas. País d’eslhevatge, d’aulhèrs e donc de lan, Bearn es tanben lo deu berret o deu bonet com disen (lo darrèr productor es a Auloron) e autas indústrias teishenèiras. Aqueras, uei, lhevat quauquas uas de gran qualitat, que son meilèu sinistradas. Totun, qu’es estonant de véder la riquessa deu vocabulari gascon per designar las estòfas. Hubert Dutech que’n cita ua corriòla. Quauques exemples: arcola, bageta, blanquet, borrassa, burat, cadís, calamandra, camelòt, estamenha, pardilha, raseta, revèrsa, sarga.... Cercatz la diferéncia dab lo sintetic e lo polar d’adara! (Entresenhas: hubert.dutech@oran... o +33(0)6 35 52 44 89).
Joan Jacmes Fénié
DUTECH, Hubert. Dictionnaire des vallées et du piémont béarnais. 422 paginas. 19,90 èuros.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#2...Euh c'est le principe d'un dico, non? Ceux qui veulent apprendre la langue du pays, ils cherchent le mot en français, et ils ont la traduction avec plein d'explication.
Aquò dit, vertat que seré plan un dico cent cent occitan, dab las definicions en oc, e non pas las arreviradas.
Mas per de qué en francés? O sèm, o sèm pas?
Un hèra beròi libe, appasionant mes....A compte d'autor! Ei ua causida personau o ne'n vòlen pas, las maisons d'edicion dedicadas a l'occitan? En tot cas òsca per aqueth tribalh, qui muisha tot lo riquèr de la lenga gascona, meilèu que la voler embarrar dens ua unitat escahida e mortifèra.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari