N’èm pas en Bretanha o sus la còsta provençau: los pòrts ne son pas tan nombrós qu’aquò suus ribatges gascons. Solide, la vielha còsta aquitana qu’a Bordèu —tostemps a espiar la soa esplendor passada...— e Baiona. Deishim de costat lo luenhèc sovenir de Mamisan (País de Bòrn) o de Solac (còsta de Medoc) on, a l’Edat Mejana, desbarcavan quauques viatjaires, a còps pelegrins, vienuts benlèu d’Anglatèrra, e los pòrts ligats au torisme e a la plasença. Totun, dens l’istòria nòsta, qu’i a avut —e qu’i a enqüèra— Cap Berton, lo Pòrt deu Gof. Justament, hòrt rica es la soa istòria. Dens las granas linhas qu’es coneishuda, bien solide, mes quan es publicat un bèth libe, hòrt illustrat dab documents o detalhs originaus, ne cau parlar! Lo libe es en francés, solide, mes quauques documents en gascon naturaument que s’i tròban, e l’istòria de tots los país occitans qu’a besonh d’estar coneishuda dens tots los sons aspèctes, vertat?
 
Qu’es donc lo bèth obratge de Dauna Marie-Claire e deu son òmi, Alain Duviella. Au cap d’annadas e annadas de recèrcas, qu’ic an hargat e agrementat dab la passion cavilhada au còs. Que son amorós de Capbreton e deu petit país de Maremne, un nom que ne caleré pas oblidar, entre Senhans e Maransin. Probablament, las gents de Capbreton, estossin navèths estatjants arribats dab lo desvolopament deu torisme e de l’atrèit de la Mar Grana, coneishen haut o baish las granas linhas deu passat deu pòrt de la ciutat vesina de Sòrts e Ossagòra, “l’estacion deus espòrts elegants”, com disè la publicitat deus ans 1920 quan comencèt la soa aviada. Totun, ne sabem pas tots los detalhs. Lavetz, quau plaser de huelhetar e tanben de léger en detalh lo libe espés, neurit de mantuas referéncias putzadas dens archius barrejats. 
 
 
Lo flumi panat, lo pòrt arroeinat
 
A l’entrada deu gof pregond e un chic misteriós qui entalha lo platèu continentau, longtemps qu’arribava lo flumi Ador. L’arriu gascon, dravat deus Pirenèus e gonflat per las aigas deus gaves, passè davant Baiona, e contunhava au miei deus sables e deus tucs de Senhans. Qu’èra lo pòrt de tot lo mieijorn de Gasconha. Los grans, los vins, los produits arrosinós e totas las mercaderias qu’arribavan: deu Mont, de Mugron, de Pontons o de Dacs estant,  portadas sus gabarras e shalibardons. 
 
Aventurós qu’èran los marins de Cap Berton qui, quan arribèt lo temps de las moluas pescadas en abondància suus bancs de las Tèrras Navas, partivan cap a las pèsca londanha, quauques uns contunhant de temps en quan de caçar las darrèiras balenas deu Golf de Gasconha.  Mes los baionés s’i escadón tà desviar lo flumi capvath las dunas mercés a ua grana paishèra installada deu costat de Trossoat, a dus pas de l’antica parròpia de Sent Bernat (lo Bocau adara). Non shens dificultat, l’engenhaire Loís de Fois qu’avè ganhat. Començament deu declin per Cap Berton, lo vielh Bocau de Diu de las ancianas mapas... L’interès deu libe deus dus passionats  d’entre Borret e Bodigau (los dus arrius qui confluan a Cap Berton), qu’es de muishar pro de documents originaus, gravaduras ancianas, tèxtes de pergamins, tròç de libes de comptes que teishen l’istòria de la vila. Marie-Claire e Alain Duviella qu’apòrtan ua contribucion exemplara: lo hons es hòrt solide, e la mesa en pagina hèita dab un suenh deus grans. “Lo Pelhic de Cap Berton” de la cançon que deu estar hòrt content: que tira lo son vielh bonet aus autors. 
 
 
 
 
Joan Jacmes Fénié 
 
 
 
 

---

DUVIELLA, M.-Cl. e A, Le port du Gouf, des origines au XVIIe siècle: grandeur et décadence. Edicions Campiche, 2018. 39,90 èuros.