Fa 55 milions d’annadas, lo soscontinent conegut uèi lo jorn coma Índia truquèt Asia e provoquèt un dels màgers cambiaments environamentals de l’istòria geologica recenta de la Tèrra. Aquela acipada entraïnèt de cambiaments fisics suls continents, suls païsatges, e sus l’environament global, e ara una còla scientifica a descobèrt que provoquèt tanben la creacion d’un dels depauses mai grands de nitrogèn de l’istòria biogeoquimica de la planeta.
 
Aital foguèt un truc tras qu’estonant (durèt de milions d’annadas e provoquèt la naissença dirècta de l’Imalaia, una de las cadenas montanhosas mai grandas de la Tèrra) que barrèt la mar de Tètis, entre d’autres efièchs environamentals, e lo nivèl dels oceans montèt sus tota la planeta. Una còla universitària de Princeton creèt una nòva basa de donadas geologicas amb los nivèls de nitrogèn o oxigèn de l’epòca. E la resulta finala tanben es estonanta. La Tèrra cambièt fòrça e o tornariá pas far aital fins qu’Antartida comencèsse, ara fa 35 milions d’annadas, d’èsser cobèrta de glaç.
 
“Son de resultas tras qu’estonantas, qu’an pas res a veire amb tot açò que sabiam, çò diguèt Emma Kast, cap del nòu estudit publicat dins Science sus lo truc indian amb Asia. Avèm pogut crear una basa de donadas e la situar entre fa 70 milions d’annadas (pauc après l’escantiment dels dinosaures) e 30 milions d’annadas. E quand Índia acipèt Asia, lo cambiament environamental sus la planeta tota foguèt gigantàs”.
 
Totun, crear aquela nòva basa de donadas scientificas foguèt pas aisit. Las pèiras parlan pas d’esperelas e caliá trapar cossí èran los nivèls de nitrogèn e d’oxigèn d’aquel fòrça long periòde geologic de la Tèrra per conéisser exactament qual èra lo clima e se i aguèron de cambiaments climatics o pas. E aquò se poguèt sonque far amb cèrts organismes marins (lors fossils) nomenats foraminifèrs.
 

Cada epòca a son nitrogèn
 
Lo nitrogèn representa un 78% de l’atmosfèra de la Tèrra mas pauques organismes ne pòdon conténer per puèi ne daissar traça. Totun, dins los oceans i a d’organismes coneguts coma cianobacterias que recebon de nitrogèn; après lor mòrt, aqueste i demòra e pòt èsser estudiat. Precisament, lo nitrogèn a dos tipes d’isotòps estables: 15N e 14N, e son nivèl pòt determinar lo nivèl de nitrogèn e oxigèn que los oceans (e doncas l’environament de la planeta) pòt conténer pendent una cèrta epòca de la Tèrra.
 
Los nivèls de 15N e 14N demòran en de creaturas sonadas foraminifèrs que, quand morisson, permeton d’estudiar lors fossils e de tornar crear scientificament aqueles nivèls de nitrogèn e oxigèn. Contràriament a çò que podèm arribar de pensar, l’oxigèn a un nivèl parièr dins una molonada d’organismes e dins fòrça vida marina. Mas aquò se produtz pas per mai de calor o un clima mai caud. Quand, dins lo passat de la planeta, i aguèt una creissença de temperatura, i aviá mens d’oxigèn dins los oceans e la vida i èra mai limitada (de plancton o de peisses o de balenas).
 
Los cercaires qu’an pogut ara crear aquela nòva e tras qu’interessanta basa de donadas geologica dels darrièrs 70 milions d’annadas descobriguèron que lo mai grand cambiament climatic s’èra tengut fa 55 milions d’annadas (los nivèls de 15N e 14N tombèron de manièra radicala e doncas los nivèls d’oxigèn tanben). Lo clima venguèt fòrça caud pendent de centenats de milièrs d’annadas, e aquò aguèt coma causa dirècta lo truc d’Índia amb Asia. “Foguèt una acipada que cambièt d’a fons la planeta, çò diguèt Kast. Entraïnèt lo barrament d’una mar sonada Tètis e provoquèt de problèmas dins las connexions marinas entre los continents. Lo clima global cambièt fòrça”. (Legissètz la seguida)




 

---

Aqueste article es  publicat dins Sapiéncia, la revista occitana de divulgacion scientifica, amb la quala Jornalet a un acòrdi de cooperacion. Podètz legir l'article entièr aicí.