L’11 de mai passat, comencèrem una virada pel sud-èst d’Occitània amb la tòca de far la promocion de Jornalet, distribuir la revista en papièr, enregistrar de reportatges per la television, e conéisser lo país. Avèm rescontrat de mond fòrça interessant, avèm viscut d’experiéncias extraordinàrias. Avèm remarcat que l’Occitània occitanofòna es viva, e que i a totjorn un calelh per tornar alucar lo fuòc que deu far verdejar lo laurièr. Long del viatge, Zep Armentano a retrachat e raportat las experiéncias de cada jorn sus Twitter per far conéisser aquela realitat. Extracha d’aquela tièra de fiuladas, publicam la cronica seguenta.

Comencèrem lo viatge en despassant Canigó fins a arribar a las tèrras occitanas.
 

Jorn 1
 
Lo primièr jorn, traversèrem Fenolhedés, un bocin de Lengadòc encastrat en Catalonha Nòrd. Tèrra de frontièra. La transicion es tala que se vei quitament al clima que dona als bòsques doas colors (casse e fai).
 
 

En Carcassés, rescontram Claudi Martí, una figura màger de l’occitanisme, que sas originas son aragonesas e catalanas. Prenguèt coma referéncias Paco Ibáñez e Raimon e portèt la cançon sociala en Occitània. Un País que Vòl Viure es, de segur, son grand hit.
 

 
“Mas perqué, perqué m’an pas dit a l’escòla lo nom de mon país?”. Lo sentiment de desrasigament de Martí ressona al còr occitan e es un denominator comun del moment musical que son origina foguèt dins los ans 1970 amb regost del mai de 1968, amb Rosina de Pèira o Los de Nadau.


 
“A Carcassona se parlava occitan, francés amb accent del sud, francés amb accent del nòrd, catalan, castelhan... O parlavi tot e sabiái pas pus çò que parlavi. Abans se socializava mai; ara, lo fait de venir totes parièrs e d’ensajar de mens en mens de nos comprene, nos a donat paur los unes dels autres”.
 
 
Jorn 2
 
E anam a la ciutat de Carcassona vila. Òc... aquela Carcassona. Impossible d’i far pas de fòtos. E davalam sul pic a l’estadi d’Albert Domèc, que i a una partida de rugbi de XIII. Carcassona vs. Limós. Soi mai estonat que jamai per la diferéncia entre çò que venon far aicí las gents de Barcelona, e çò que veni far ieu.
 
E nos trobam al mitan d’una taulejada dels afogats, a la taula dels “patesants”. Avèm l’oportunitat de veire la partida comentada per Alan Roch, que rapòrta cada setmana lo rugbi de XIII sus Jornalet.

 
 
A mai, sus #aranésòc aurem una entrevista en occitan amb lo vicepresident del club. Sabiatz que quand arribèt la dominacion francesa, los catars foguèron marcats amb la color jauna, abans d’èsser maselats? Ara los Canaris de Carcassona son vestits en jaune amb fiertat.
 
 
Jorn 3
 
Sèm a Montpelhièr, presentam la revista sus Ràdio Lenga d’Òc. L’emission comença dins 5 minutas.
 

 
Una ora es pauc de temps per explicar tot lo projècte: lo jornal, la revista, lo programa informatiu, e las Minutinas! Lo concors es acabat e aurem un ganhant per Sant Joan! Avèm daissat qualques exemplars en gratitud, per lo mond que seràn convidats del Miègjornau.
 

 
L’emission es aicí. Gisèla Naconaski emplega un lengadocian fòrça clar e podètz escotar lo podcast del Miègjornau cada jorn.

   

 
S’avètz de mal a vos levar d’ora pel maitin, pensatz a aqueles Gilets Jaunes, que per far de pression constanta se rescontran jol solelh de diluns de matin (e plan probable la rèsta dels jorns) près d’Avinhon.
 

 
Moment de pausa a Avinhon (sul pont). Lo Palais dels Papas es la bastissa mai rafinada, luxuosa e monumentala de l’Edat Mejana. Gotic primairenc. Se pausa sus un rocàs près de Ròse, e se respira una atmosfèra de Mónegue o de Roma. Mas parlem de Provença...
 
 
Es pas solament l’escut de Provença que nos remembra Catalonha. L’amistat entre las nacions occitana e catalana al temps del Felibritge o de la Renaissença demòra tojorn dins l’imne de Provença: “Provençaus, vaicí la copa que nos ven dei catalans...”.
 
 

S’agís de la Copa Santa que Víctor Balaguer ofriguèt a Frederic Mistral, amb inscripcion “ Morta diuhen qu’es, mes jo la crech viva” (mòrta dison qu’es, mas ieu la cresi viva). Parlava de la lenga? La copa que los provençals tornèron en reconeissença es totjorn al Palais Moja de Barcelona.
 
 
Jorn 4
 
A Pèiralata, près d’Aurenja, nos sèm vistes entornejats de collegians que lor donàvem de donadas sus l’occitan en desvelhant lor interès del biais que coneissèm melhor: lo jornalisme.
 
 

Après quitar Pèiralata, sèm arribats a Marselha en plen Ramadan! la ciutat respira personalitat e interculturalitat. Vejatz la catedrala d’estil neobizantin e Nòstra Dòna de la Gàrdia.
 

 
Manu Théron es un musician tant eclectic coma la quita Marselha, en assimilant d’influéncias de la Mediterranèa que “son pròprias, venon pas dau nòrd”, dont l’occitana e la libanesa. Assimila lo nòrd d’Africa per demostrar que “l’occitanitat se barra pas sus ela meteissa”.
 
 

De fach, Lo Còr de la Plana, una de las companhiás musicalas de Théron en occitan amb reconeissença internacionala, comencèt coma un projècte local dins un quartièr popular per far conéisser la musica e reapropriar l’occitanitat, que se parle o se parle pas la lenga.
 
 

Que las gents sàpian que “tot çò qu’es occitan es d’elei, e tot çò qu’es d’elei es occitan”. Manu Théron es una granda votz per Marselha.
 
 
 

Jorn 5
 
Menton. Los dimècres a 13h30, quand totes son partits a l’ostal, al licèu Pierre et Marie Curie es l’ora de la retenguda pels escolans punits. E per los que son pas punits es tanben l’ora de la classa facultativa d’occitan. Lo licèu es talament void que podèm far l’entrevista dins lo corredor.
 
 

Mentre que passa la femna de cambra, fasèm la classa. Convidam los escolans a nos demandar en occitan mentonasc sus nòstre mestièr, e lor pausam de questions sus lor classa d’occitan. Sabon pas s’arribaràn de l’emplegar, mas vòlon aver l’accès a la cultura d’aicí, que desapareis rapidament.
 
 

Avèm una longa convèrsa sus la politica occitana e catalana e sus la crisi de l’occitanisme amb la còla de la ràdio Niça Pantais.
 
 

A Niça es pas acabat lo viatge. Una partida de la còla es demorada al festenal de cinèma de Canas. I trabalham per ganhar de popularitat per Jornalet a còp d’acreditacion! Far de jornalisme de cinèma es nòstre mestièr, mas o far en occitan es un acte politic.
 
 
 

Zep Armentano