Dimars passat, 10 de setembre, morissiá dins un espital d’Ijevsk (Odmortia) Albert Razin, un doctor de filosofia de 79 ans, après s'èsser mes fuòc per protestar contra las politicas lingüisticas de Russia envèrs l’odmort, çò rapòrta Radio Free Europa Radio Liberty. Razin s’immolèt près del parlament d'Odmortia mentre que portava doas bandeiròlas que disián “Se ma lenga morís deman, alavetz soi lèst per morir uèi” e “Ai una pàtria?” en tot evocar de vèrses del poèta tatar Rasul Gamzatov. Qualques setmanas abans, lo conegut e decorat professor universitari aviá mandat una longa letra al parlament d’Odmortia.

Amb aquela accion, Razin a menat a bon tèrme lo tipshar , una anciana tradicion odmorta que consistís en “un suicidi davant l’enemic” quand “i a pas cap d’autre biais de restaurar la justícia”, çò explica un dels nombroses messatges de dòl.

Al moment de son immolacion, Razin fasiá çò qu’en Rusia se nomena un “piquet unipersonal”. S’agís d’un biais de protestar tolerat per las autoritats ont una sola persona pòt manifestar a un endrech public en portant, coma èra lo cas de Razin, de bandeiròlas revendicativas. Quina autra sòrta de protèsta que siá amb mai de participants a de besonh d’una permission de l’administracion de fòrça mal obténer.


Una nòva lei enebís ara l’ensenhament obligatòri de las lengas minorizadas
 
Fa gaire, Razin foguèt un dels impulsors d’una peticion al parlament d’Odmortia per que s’opausèsse a una lei federala qu’interditz en tota Russia l’ensenhament obligatòri de tota lenga minorizada, e mai restrenh l’ensenhament facultatiu en fasent davalar considerablament lo nombre d’oras de classa. Aquela lei, qu’es estada enfin aprovada, s’aplica per totas las lengas autras que lo rus, tanben per las qu’an lo reng de lenga oficiala dins las divèrsas regions de Russia sonadas “republicas”, coma es lo cas de l’odmort. Aquela lei permet quitament de se servir d’aquelas oras per aumentar l’ensenhament del rus, car es lenga mairala e oficiala de fòrça populacions d’aquelas “republicas”.
 
 
Una lenga oficiala de mai en mai minorizada
 
L’odmort es una lenga finoogrica d’environ 300 000 locutors que se tròban majoritàriament en Odmortia e tanben, dins una mendre mesura, dins las regions vesinas de Bashkiria e Tatarstan. Es la segonda lenga finoogrica pus parlada dins la Federacion de Russia, darrièr, a una corta distància, lo mari. Mas, a la diferéncia del mari, los odmorts son una clara minoritat en Odmortia, una region coneguda per las fabricas d’armas, especialament per la corporacion Kalashnikov. Aquò complica fòrça lor capacitat d’influir sus las politicas lingüisticas e la preservacion de la lenga, que dempuèi qualques decennis a una plaça residuala dins lo sistèma educatiu de la region.
 
 
“I a pas cap de rason”
 
Pasmens, en s'assabentar de la trista nòva de la mòrt de Razin, Vladimir Zorin, un dels conselhièrs de Vladimir Putin en minoritats nacionalas, declarèt que “i a[viá] pas cap de rason” per son accion, pr’amor que l’odmort es una lenga considerada oficiala en Odmortia e que “i a de corses d’odmort dins gaireben totas las regions de Russia, quitament a Moscòu”.
 
De soslinhar que se parla de corses facultatius fòra de l’orari escolar que pòdon èsser organizats per quina associacion que siá. S’agís pas, doncas, de corses escolars que tòquen un nombre significatiu d’individús de la nacionalitat o de la “republica” concernida.
 
 
Mens d’una ora setmanièra de classa
 
L’expèrt israelian en politica lingüistica russa Nail Gilman, considèra que “per rapòrt a l’ensenhament de las lengas nativas a l’escòla, l’odmort se tròba dins la pièger situacion demest las lengas de las principalas nacionalitats de la region de Vòlga” ont se concentran sièis republicas, dont Odmortia, Tatarstan, Bashcortostan e Mari El. Segon las donadas que lo lingüista mençona, extrachas de son blòg, dins las vilas d’Odmortia, los enfants que causisson d’estudiar l’odmort an pas mai, dins lo melhor dels cases, d’una ora setmanièra de classa.
 
De fach, segon l’activista odmort Artem Otegi, tre l’aparicion de la controversiada lei federala, solament 5 escòlas, sus las 80 que ten la vila d’Ijvesk, prepausan la possibilitat d’estudiar fins a 1 ora d’odmort per setmana. Dins cap d’autra vila d’Odmortia s’ofrís aquela possibilitat.
 
 
La nòva lei refortís lo rus
 
Per contra, segon Gilman, la nòva lei si que s’emplega per prepausar una ora de rus de mai dins las escòlas en qualitat de lenga mairala e lenga oficiala. Segon l’expèrt israelian, solament dins un districte rural amb mai de l’80% de la populacion odmortofòna, los escolans pòdon aver fins a 3 oras d’ensenhament d’odmort coma matèria, e mai se l’educacion siá completament en rus dins la rèsta de tota l’escolaritat.
 
Dempuèi la promulgacion de la lei, l’administracion a pas publicat cap de donada sul nombre d’escolans que seguisson de corses d’odmort ni mai sul nombre d’oras que se donan dins las escòlas. Per tant, las solas informacions qu’ajam venon d’activistas e d’enquèstas fachas per d’expèrts independents.