Alain Gauthier es un neooccitan nascut e Tors. Ara per ara viu as Albi. Es psicològue de mestièr es istorian de vocacion. Foguèt de sempre atrach per l’istòria medievala. Demorant a l’ombra de Santa Ceselha poguèt pas escapar pas a la fascinacion que lo vaissèl de bricas exercís sus d’unas personas. D’ont mai que la recenta inscripcion de l’idifici al patrinòni mondial de l’UNESCO suscita una brava curiositat del public. Aquela promocion foguèt l’escasença d’enançar fòrces estudís e publicacions sul l’ensems catadrala-bèrbia. Aquel obratge dintra, çò me pensi, dins aquel contèxte.
 
Tant melhor! Per çò qu’aurem pas jamai pro d’obratges a posita per nos poder reapropriar l’istòria nòstra. Ieu tanben, coma Alan Gautièr, soi forçadament sovent passat a l’ombra de la Bèrbia e de la catedrala. Malurosament sens jamai me demandar qual podiá plan èsser a lors originas. L’amator esclairat (intellectualament parlant totes los amators son esclairats) d’istòria qu’es En Gautièr s’i atalèt per nòstre pus grand benefici. Nos balha aquí una biografia pro detalhada de Bernat de Castanet. Personatge que participèt d’un biais acarnasit a far desaparéisser la glèisa catara. Aquela biografia, coma totes los obratges istoriques, deguèt demandar a l’autor un long trabalh de recèrca. Siem tanben deveires a n’Alan Gautièr de nos balhar un tèxte plan escrich e de bon legir. Çò qu’es pas totjorn lo cas amb aquesta mena d’obratge.
 
Sabiái qu’aquesta catedrala èra estada bastida per la glèisa papista per espotir de son intoleréncia fèra la libertat de consciéncia en Occitània. Ça que la, coneissiái pas la patologia pervèrsa de son iniciator. Se pòt dire que fins auèi l’umanitat produsiguèt pauques criminals del trempe de Bernat de Castanet. En 1246, lo quiti papa Innocent IV denóncia la tortura en Occitània, encoratjada de son temps per Simon de Montfòrt e mesa en practica per l’inquisicion que Bernat de Castanet ne serà son zelator dins la bona vila d’as Albi. E lo papa d’escriure a n’aquel prepaus: “Seriá possible que se practiquèsse una tala barbaria dins nòstra societat civilizada? Passar a la question e mutilar d’inoncents, aquò’s pas acceptable!”. Empacharà pas lo meteis papa, sièis ans aprèp, de codificar la practica de la tortura dins sa bula “Ad Extirpenda”. E ròda que rodaràs, al rodal tornaràs!
 
Bernat de Castanet èra un bisbe autoritari, megalomane e fanatic. Non solament aviá la justícia religiosa en man, coma bisbe e inquisitor, mas aviá tanben la justícia civila coma senhor d’as Albi. Justícia civila que, siá ditz en passant, li disputava lo rei de França. Mas el reconeissiá pas autra autoritat que la de Roma. Emai tocant a la justícia seculària èra un òme d’una credeltat indicibla. En 1293 faguèt penjar a Mascrabièras, al ras d’as Albi, tres mainatges acusats d’aver panat de carn, de cotèls e de borsas. Caliá terrorisar la populacion e s’i sabiá far.
 
Per çò qu’es de l’inquisicion aviá poder de mandar al lenhièr tota persona que lo geinava. E se’n privèt pas. Jos son autoritat, dins sas cròtas de tortura i aviá pas que los mòrt qu’avoavan pas. Quand aviá besonh d’argent per montar mai sa catedrala li bastava pas que d’acusar un ric d’eretgia, de lo jutjar lèu fach, de lo cremar e de li confiscar sos bens al benefici de la glèisa papista. La “polida catedrala” d’as Albi, s’es roja, es qu’es estada bastida amb la sang d’innocents. La “polida catedrala” d’as Albi es lo tombèl de la toleréncia. Es lo cròs de la libertat de conciéncia. O sabiam abans d’aver legit lo libre mas fa de ben de l’aver legit.
 
Per que son comerci apièjat sul despotisme e la creduletat pòsque perdurar, Bernat de Castanet aviá tanben besonh de miracles. Alavetz, las cronicas ne mencionan un. Jutjatz-ne: “La filha de Jacme Rambaud, molhèr prens d’un galochièr, foguèt acusada d’aver panat d’estòfas e de lin. Condemnada a l’espròva de la negada, invoquèt santa Catarina e per miracle subrenadèt. Atal recobrèt la libertat”. Se la comunicacion èra pas estada creada abans el, Bernat de Castanet se seriá l’inventor. Lo bastisseire de la catadrela d’as Albi aviá lo castic tan tarrible qu’imprevesible. Valiá mai se trapar pas en travèrs de son camin. Aquel libre remarcable d’Alan Gautièr nos ensenha que l’objècte de la folia d’un òme ven d’èsser reconegut patrimòni mondial per l’UNESCO. Personalament ai pas jamai agut la mendra admiracion per Santa Ceselha. De mercés a l’autor, ara sabi melhor lo perqué.
 
Aquel libre es claufit de milanta informacions mai o mens pintorescas e singularas. Per exemple lo fach qu’en 1294 los estatjants del Cap de Pont (d’uèi la Magdalena) dependián de la senescalquiá de Tolosa mentre que los de “La Vila” dependián de la senescalquiá de Carcassona. De fach, abans l’invasion franchimanda, Albi dependiá plan del vescomtat dels Trencavèl.
 
Lo libre es tras qu’interessant emai se i probablament qualquas lacunas de la part de son autor. L’obratge comença plan mal per un avertiment al legeire indigne, çò me sembla, d’un istorian, foguèsse “amator esclairat”. Que se’n jutge: “Qualquas divergéncias dins las datas e las fachas pòdon aparéisser; los calendièrs gregorian e julian, lo latin, l’occitan, lo vièlh francés… porgiguèron qualques pensaments als traductors dels obratges de referéncia e a l’autor”. Per çò qu’es dels tèxtes en latin, occitan o francés vièlh, lor traduccion a pas jamai pausat cap de dificultat insusmontabla als especialistas. Auriá bastat a En Gautièr de s’adreiçar a n’eles puslèu que d’aver recors a un avertiment que balha gaire l’enveja de legir lo libre.
 
Pagina 59 l’autor escriu lo mot “bisbia” amb una asterisca per notar en bas de pagina, tenètz-vos plan: “Autre nom de la Berbie”. Lo problèma es que cap de diccionari francés pòrta pas “Berbie”. Alan Gautièr sembla pas saber çò que bisbe/bèrbia/bisbal vòl dire en occitan. De fach, çò qu’ensaja de negar volontariament es la quita existéncia de la lenga nòstra. Quand òm demòra as Albi òm pòt pas ignorar l’existéncia de l’Institut d’Estudis Occitans e de las autras associacions occitanistas. S’aviá demandat ajuda a l’I.O.E per de traduccions, l’auriá obtenguda. Mas sembla li arracar de véser que l’occitan es encara viu. M’expliqui pas autrament son comportament. Accusi doncas l’autor d’èsser auèi un eradicator de la lenga occitana coma Bernat de Castanèt foguèt un eradicator de l’espiritualitat catara de 1277 fins a sa mòrt en 1317.
 
Ignorança de la lenga mas tanben ignorança de l’istòria occitana. Pagina 73 afortís sens se gratar lo suquet, tenètz-vos plan, qu’un faidit es “un eretge en fugida”. Tocant a la lenga e a la cultura nòstras i a fòrças maitas aproximacions d’aquesta mena dins l’obratge. Damatge.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule.
 
           

_____
GAUTHIER, Alain. Bernard de Castanet. Edicions Pyrémonde, 2012. 260 paginas.