En Patagonia, la ceremònia del mate rebat la cultura gaucho. Rescontre amb Nacho, un d’aqueles “cow-boys sud-americans” que m’a contat las règlas d’aur de la ceremònia…

Un còp èra, la Patagonia desertica, tèrra ostila pels umans. Nacho comença per me contar l’istòria de sa cultura, ben abans la del productivisme, de las rotas enquitranadas, de la minas, de las vilas. Nos cal imaginar: aquesta region èra salvatja, poblada solament de qualques indians, los actuals mapuches. Me conta doncas, un pauc esquematiquament, cossí aquel territòri se claufiguèt, en seguida de migracions del nord-èst del continent (Uruguai, Paraguai e nòrd d’Argentina). L’objectiu èra de susvelhar la frontièra, entre los dos païses, Argentina e Chile. Los gauchos, aqueles omès que pòrtan lo berret basco -òc!- vivián de lor pasturatge, coma de “cow-boys sud-americans”. Las distàncias entre los vilatjons eràn longas. Per jónher los vesins, caliá traversar la pampa de còps mai d’un jorn a caval… En brèu, Nacho me dreiça lo contèxt. Ço de retèner: la ceremònia del mate nasquèt del besonh, gaireben vital, d’un moment de convivialitat al mitan d’un quotidian rufe.
 
Lo mate es doncas lo fruch d’aquest contrast. Mas pas solament: per Nacho, la ceremònia del mate pòrta las règlas d’onor e de conducha de la vida en societat gaucho, per viure una “convivialitat segura”. “Pels gauchos, ço diguèt Nacho, çò mai important dins la vida es partejar un bon mate e cosinar un bon cordero fuegino”, qu’es una mena de cabra a l’ast. Alara, Nacho m’ensenha las diferentas règlas d’aur que devèm respectar, per viure la vertadièra experiença gaucho del mate…
 
 
“Lo mate deu durar lo mai de temps possible e gardar una bona sabor”
 
Lo cebador es lo que ceba lo mate, que l’aprèsta pels autres. Es lo cap de la ceremònia. Efectivament, tot lo mond deu beure dins la meteissa tassa, e cal seguir una rotacion precisa. D’en primièr, lo cebador beu doas goladas per que la redoléncia amarenca desaparesca. Li dison “escupir” lo fach de lavar lo mate de son amaretat. Puèi, lo primier convidat arrapa lo mate amb la bombilla, una mena de palha en metal, parada pel cebador. Se cal parar cap e tufa, si que non es maleducat! Lo mate torna al cebador qu’apond d’aiga cauda. Es lo torn del second convidat, e mai lo demai. Aquela rotacion permet al cebador de verificar, abans cada persona, la temperatura del mate.
 
 
“Es tota una quimia!”
 
Lo cebador verifica pas solament la temperatura del mate. Gaita de qué servar sa redoléncia. Tradicionalament, la tassa deu èsser en carabassa, mas ara, se la pòt trapar en totes los materials! Se pot quitament crompar un lòt per las escorregudas; leugièr, se desplega aisidament. Mas per Nacho, la fusta es la matèria qu’es de privilegiar. Quora apond d’aiga, Nacho claufís pas tota l’èrba d’aiga.. Es en ne tornant apondre, aprèp cada convidat, que la redoléncia se destaca, pichon a pichon. Coma lo sucre, lo mate embeu l’aiga e en n’apondent progressivament, dura mai de temps. La temperatura de l’aiga deu tanben èsser de 80 grases, si que non l’èrba demòra compacta e se mescla pas a l’aiga. Es coma per una infusion!
 
 
“Se cal prene lo temps de lo saborejar!”
 
Aquela règla es la qu’aimi mai. Dins lo “viatge lent” que representa la bicicleta, prene son temps es quicòm d’important, particularament per aprofechar los moments socials. Quora s’escàmbia lo mate, se cal pas dire “mercé” cada còp que lo cebador te para la tassa. Non! Un “mercé” significa que ne volètz pas pus. Quora lo darrièr convidat demòra amb lo cebador, es un vertadièr moment d’intimitat, que degun deu pas interrompre. Aprèp lo moment de convèrsa entre maites, es lo de las confessions de dos. M’agrada aquel aspècte del mate, luènh del cafè al brutle, individualista, dins nòstra societat…
 
Finalament, pòdi atestar que la ceremònia del mate es mai qu’una ceremònia. En mai de las règlas de respectar, es un moment estructurant de la vida dels gauchos, e ara, de tota la populacion d’Argentina e de Chile. Se pòt veire, davant las universitats, los joves estudiants escambiar la tassa de mate. D’escolans m’an dich qu’en classa, s’escàmbia tanben lo mate amb los professors.
 
Alara, perqué pas importar las pausas mate al burèu en plaça de se trapar solet fàcia a la maquina de cafè?
 
 
 
 
Marie Gallizia
Correspondenta de Jornalet en America Latina