L’autora, Josí Guilhòt, es Auvernhata. Es d’aquesta region que se ditz, se mas nocions de geografia m’enganan pas, l’Auvèrnhe Bas. Aquò’s l’Auvèrnhe de las termièras amb sos parlars tan particulars. Es una bona suspresa de véser que de monde d’aqueste parçan d’Occitània an pas perdut l’èime de l’escritura occitana. Avem amont-naut d’escrivans onèstes, mas de saupre que n’avem una de mai, aquò rassegura sus las potencialitats de las Letras occitanas en Auvèrnhe.
 
Cal mercejar en passant lo trabalh que fa l’ostal d’edicion “L’ostal del libre” d’Orlhac. Es vertat que publican mai en francés que non pas en occitan, mas s’eles fasián pas lo pauc d’edicion que se fa en lenga nòstra en Auvèrnhe, me demandi qual o fariá? Lo monde es pas perfièch e encara mens al reialme de l’edicion occitana. Cal mercejar d’ont mai “L’ostal del libre” qu’an agut l’idèia de publicar, amb lo libre, un CD que claus la magèr pas part de las novèlas del volume. Aquel supòrt audiò es caporal per un parlar bas-auvernhat que totòm i es pas acostumat se i es pas tombat dedins quand èra pichon. Çò que sembla èsser lo cas de Josí Guilhòt. Aquesta sembla aver una pronociacion naturala de son parlar. Emai la diccion dins l’enregistrament es quasi perfièch. Quand me mainèri que lo recuèlh èra acompanhat d’un enregistrament, o disi francament, crentèri lo piège. D’efièch, m’es arrivat aver escotat d’unes enregistraments d’acompanhament de tèxte qu’èron completament mòrts, sens anma. Ont l’autor, o lo recitant, èra a leginejar penosament e sens entonacion brica. Aquela mena de gasanha gasta mai lo tèxte que non pas l’ajuda. Fa mai patir lo legeire que non pas l’acompanhar dins son plaser de lectura.
 
Soi d’ont mai estrambordat per aquesta urosa iniciativa que causiguèri de legir lo tèxte d’en d’abòrd per me confrontar a n’aqueste parlar pauc usitat dins la literatura nòstra. Es pas qu’aprèp aver legir tot lo libre que causiguèri de lo tornar legir en companhiá de l’autora (almens per las novèlas enregistradas que tot comptat e rebatut son nombrosas). Es estat un vertadièr bonaür! Me pensi qu’es estat una primièra per ieu. Me rebrembi pas aver jamai procedit de la sòrta de per abans. Lo ritme de la declamacion seguís perfièchament lo ritme de l’escritura. Aquel CD sembla la contunuitat, e quitament la concomiténcia, del tèxte. Es estat per ieu una experiéncia unica. Me pensi qu’es una practica a renovelar pels parlars los mai aluènhats de l’occitan estandard.

Aquela mena de procediment a degut èsser soscat per sas valors pedagogicas. Emai n’a! La primièra d’aquestas es que lo public auvrrnhat, los legeires-auditors auvènhats, se mainaràn que, fin finala, escriure es aisit quand òm possedís plan la lenga. Es quicòm a la portada de totòm. Es aquò, fin finala, çò que nos ensenha aquel acoplament libre-disque. Amai fau l’escomesa qu’aquò pòt balhar d’idèias a de joves per tornar far córrer lo dialècte auvernhat subre d’unas paginas que demandan res mai que d’èsser enegridas.
 
Soi estat un pauc long subre la forma. Tocant al fons, serai, probablament, un pauc mens elogiós. D’en d’abòrd, las pèças son tras que cortetas. Sabi-ben qu’una novèla, un raconte se mesura pas al mètre, nimai se pesa pas al quilò. Pasmens fòrces dels tèxtes de Josí Guilhòt semblan a pro pena esboçats. Semblan mancar d’ossamenta e de carn. Los personatges, la psicologia dels personatges, los paisatges, las endevenéncias, los ambients, gaireben tot manca d’afinatge e de cos. Pr’aquò i d’unes tèmas intimistas qu’aurián pogut balhar quicòm de requist, almens l’autora se siguesse decidida de se desvestir un pauc mai. Es demorada tròp superficiala, tròp redde, quitament. Es solide que quand òm escriu òm se desvela. Dire aquò es dire una evidéncia. Alavetz, sovent, los melhors escrivans son los qu’an sabut parlar d’eles tot en faguent crèire que parlavan de qualqu’un mai. D’aquel punt de vista los escrivans los mai ivronhasses o los mai psicotiques, o los mai omosexuals quand l’omoxesualitat es condemnada, o los mai drogats quand la dròga es enebida, son estat los melhors escrivans. Escriure es un acte extrèm. Es quichar aquí ont aquò fa mal per ne sortir lo poire. Òm escriu pas per far de pedagogia, nimai per salvar una lenga. Òm escriu per çò qu’òm manca d’amor o que n’avèm tròp. Òm escriu d’en primièr per se salvar de se. Òm escriu pas per far plaser als autres, òm escriu per se suenhar. Parli aquí dels escrivans que daissan de piadas dins l’istòria de la literatura mondiala. Avem nautres, en Occitània, l’exemple del Paure Joan Bodon.
 
Vòli pas dire que Josí Guilhòt nos daissarà pas res dins l’avenidor, mas ara per ara fa pas que de començar. Basta qu’aquesta debuta la bute plan pus luènh al país bartassièr de la literatura. Per çò que, aquò se sap ben pro, quand lo virús de l’escritura t’aganta qualqu’un, o lo gus, aquí la gusa, es garit al primièr bolhon ponchut, o alara trigòssa sa nevròvi fins a la fin de la fin.
Mas cada causa a son temps. Ara per ara nos podem regaudir d’aver “una estela de mai al cèl d’Auvèrnhe” coma aurián ditz los felibres dels sègles passats. Basta qu’aquesta estela contunhe de lusír e nos fasque pas lo còp de l’estela filaira.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
 
_____
GUILHÒT, Josí. Femnas. Ostal del libre, 2009. 140 paginas.