L’endavant que capvirèt l’istòria occitana
 
E aquí, sul sit de Ciel d’Òc (lo Centre Internacional de l’Escrit en Lenga d’Òc), te descobrissi lo títol d’un libre de Joan Ajalbèrt: L’en-avant de Frédéric Mistral. E, en un virat d’uèlh, de la fòrça d’aqueles mots, la scèna se presentèt a mos uèlhs espantats. Òc, èra plan aquò: cada an, la Santa Estela del Felibrige se dobrissiá per una partida de rugbi entre la seleccion de Provença e la formacion de Lengadòc. Marcava la dobertura del Torneg de las 7 Mantenenças. Èra un pauc coma los afrontaments Cambridge-Oxford en Anglatèrra o las oposicions Barça-Real de l’autra man de Pirenèus. Un còp de mai, Frederic Mistral, posicionat a la dobertura, menava sas tropas de man de Mèstre. Abans de dintrar sus la pelena, cada jogaire de l’Empèri s’èra noirit d’un bolat de pocion magica: l’alhòli! En fàcia, Aquiles Mir èra estat nomenat capitani aprèp lo carton roge de la partida de l’an d’abans, agantat per Auguste Forès. Èra aquí a l’arrièr de la formacion e semblava de tirar los fialses dels movements de la formacion mondina coma lo mèstre de ceremònia darrèr lo lutrin de Ladèrn.
 
Aquel an d’aquí, la partida foguèt plan disputada. Del costat de Lengadòc, per balhar vam a sos esquipièrs, Aquiles Mir aviá fait seguir un barral de vin d’Escalas explosiu: a mièjas Corbièras e a mièjas Menerbés. Cèrtas davants multipliquèron l’apèl a l’esponga magica e dionisiaca! Lo tot es que demorava doas minutas de jòc e que Lengadòc menava de dos punts. Mas los provençals volián pas plegar. Mai d’un còp, un tampon salvador aviá arrestat las atacas orientalas. Es alara qu’intervenguèt l’eveniment capital que demorèt a jamai dins las memòrias e qu’un autor ne faguèt un article (dins Occitània Olimpica), puèi lo tèma del famós libre ja citat (un sègle e mièg mai tard se ne parlava encara, se ne cresèm un article paregut a la prima de 2020 dins Lo Jornalet!). Mesclanha en favor dels provençals, a 10 mètres de la linha lengadociana, fàcia als pals. Una bona butada, la passa e demorava a Mistral de passar lo tombat qu’assegurariá la supremacia de Provença e del parlar rodanenc sul país. Èra d’una evidéncia tala que l’immancable se manquèt e l’impossible susvenguèt, en marcant d’una taca negra e indelebila tota l’òbra de l’òme de Malhana. Talament segur d’el, pensèt a son còp de pè, l’anticipèt, vegèt la palma traucar l’aire dins lo plan vertical materializat per dos pals de pibol (?), l’estela de melhor jogaire del rescontre que li remetrián (un còp de mai!), lo tot en un laucet abans de reçaupre la palma necessària al gèst salvador. E foguèt lo famós… endavant de Mistral! La pauma li lisèt de las mans, son pè rescontrèt lo voide sideral e l’uòu d’aur redolèt per sòl! L’arbitre gascon fiulèt la fin de la partida. Los lengadocians se lancèron dins una dança endiablada e carnavalesca: “Avèm ganhat, avèm ganhat la botelha! Avèm ganhat, avèm ganhat lo sopar!”
 
Lo gèste mancat agèt una consequéncia fòrta dins l’istòria occitana: explica perqué, en 1907, lo Frederic Mistral se metèt pas endavant per venir portar ajuda als vinhairons de Lengadòc.
 
E òc, òm se pòt pas contentar de relevar una lenga, una cultura, un pòble: encara, cal pas mancar los tombats! Aquí l’afar. Cliquèri sus la mirgueta e las paginas del libre d’Ajalbèrt desfilèron sus l’ordenador. Ma decepcion foguèt bèla: se parlava pas brica de rugbi, mas de “l’endavant dei fòrts” e dels engatjaments (o dels non-engatjaments) del Felibritge dins l’accion politica en França, suls grands escarts entre lo contengut de las òbras, dels poèmas e dels escrits amb las realitats del temps.
 
Se conta lo Mistral anar seguir una corsa de taures a Nimes, mas l’autor parla mai de la taulejada que seguís. Ça que la, una partida de rugbi se sap que lo Mistral ne seguiguèt una del costat de… Sceaux: un tablèu de Guillonet dins la sala bèla del Licèu Lakanal o marca, amb sa preséncia coma espectator . Solament, podètz virar e virar encara las paginas dins lo Tresaur, traparetz res de res sul fotbòl o sul rugbi; las definicions de palma, bala o balon son magrinèlas. Bon, a piela, legiretz l’exemple piela de cabaret que daissariá supausar que Mistral ne sabiá quicòm sul vam dels davants dins los tresens mièges tempses. Per mesclagno remanda plan a “mêlée, combat, querelle”. Mas Mistral s’es plan gardat de metre la definicion rugbistica de… l’endavant o del tombat! Es atal: lo Felibritge canta los buòus de Camarga e las bèstias de Vacarés, mas pas los bisons d’Avinhon!
 
A despart d’aquò?
   
Vertadièrament, nos tarda de tornar parlar de jòc, d’ensages marcats, de transformacions e de tombats encapats… o mancats!
 
 
 
 
Alan Roch
 
 
 
Imatge: Tablèu sul rugbi (amb la preséncia del Frederic Mistral coma espectator) del pintre Guillonnet que se trapa dins la sala bèla del Licèu Lakanal a Sceaux