Deu país de las Sèrras a l’Albret, las comunas de l’Agenés  qu’an liurat quauques mistèris toponimics. Ua navèra pèira dens l’òbra de la cercaira B. Boyrie-Fénié.

Dens los darrèrs jorns de 2012 es sortit lo Diccionari toponimic de las comunas d’Òlt e Garona. Au cap de mei de quate ans de recèrcas e de quauques trabucs, la soa autora, B. Boyrie-Fénié, persegueish atau, après  lo Diccionari toponimic de las comunas de las Lanas e deu Baish-Ador sortit en 2005 e lo Diccionari toponimic de las comunas de Gironda (2008) lo son tribalh de hons suu patrimòni fragile e desconegut deus noms de lòc. Shens comptar las nombrosas autas publicacions e conferéncias per har descobrir aus cercaires en Istòria com au gran public la riquessa de l’onomastica (noms de comunas, microtoponimia, patronimia).
 
Editat en çò de Cairn a l’iniciativa de l’Institut Occitan e dab l’ajuda deu Conselh generau d’Òlt e Garona, qu’es ua òbra qui a demandat un bèth haish d’òras e de mes de verificacions. Per examinar a la lopa lo nom de las 319 comunas e s’assegurar de las fòrmas ancianas coneishudas suus vièlhs pergamins (“Ròtles gascons”, cartularis de l’avescat d’Agen o “Nòtas istoricas deu canonge Durengues”, bonurament hicadas en linha per los Arquius departamentaus d’Òlt e Garona…) o sus las cartas ancianas (sègles XVII e XVIII).
 
De mei, enténer la prononciacion locau es ua de las basas essenciaus de l’analisa toponimica. Sus aqueth punt l’ajuda deu Pèire Boissièra es estada preciosa. L’autora, sus mantuns punts exigents (precisions istoricas, relecturas minuciosas) estó tanben bravament ajudada per Patrici Gentié, Maurici Romieu e Andriu Bianchi. De còps n’es pas evident; que cau estar modèste e adméter que quauques noms demorin e benlèu demoraràn escurs… En brac, que comprenen qu’aquò ne s’escriu pas a la lèsta com un roman de gara  o d’aeropòrt…
 
Après las òbras pionièras deu regretat Miquèu Grosclaude sus las comunas deu Bearn, qu’es donc lo quatau obratge sus los cinc departaments d’Aquitània. B. Boyrie-Fénié qu’a tanben permetut, dab las gents deu Perigòrd, de coneisher mélher lo nom de las  comunas de Dordonha. Lo Conselh Generau qu’a atau metut en linha los toponimes occitans e la lor prononciacion costumèra sus ua mapa interactiva.
 
 
Utilitat
 
D’auguns pòden totjamei pensar qu’aqueth tribalh de benedictin(a) n’auré pas grana utilitat; que sola la literatura occitana s’ameritaré d’estar promavuda; o que ne cau pas tocar a la fòrma administrativa franchimana…
 
Egau, dab aqueras manèitas, lo monde que poderàn coneisher mélher lo lor patrimòni toponimic e, eventuaument, hicà’u en valor dab ua senhalizacion dobla (fòrma occitana gascona o lengadociana e fòrma administrativa francesa) com ac an hèit dejà un vintenat de comunas de las Lanas, mes hòrt chic en Òlt e Garona...  Naturaument que calerà, enqüèra e enqüèra, sus plaça, ua  bona e pedagógica informacion taus qui serén susprés o ne comprenerén pas aqueras fòrmas, davant que municipalitats o comunautats de comunas decidin de hicar panèus entà muishar aqueth patrimòni culturau.
 
La demarcha que pòt d’alhors estar seguida d’autas accions: senhalizacion suus caminòts ruraus, dens los quartièrs, sus los sendèrs de randonada o desbocar sus senhalizacions mei completas en lenga nòsta dens quauquas comunas. N’i èm pas enqüèra, mes qu’ic podem… Lhevat aquò, n’es pas impossible de véder un jorn Pena d’Agenés, Senta Liurada d’Òut. Puèg Miròl, Pecharampion, Castèthgelós o Auta Faja la Tor e plan d’autes panèus d’aqueth escantilh.
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié
 
 
 
 

 








BOYRIE-FÉNIÉ, Bénédicte (dab la  collaboracion d’A Bianchi, . P Boissière, P. Gentié e M. Romieu). Diccionari toponimic de las communas: Òlt e Garona. Edicions Cairn/In’òc, 2012 (BP 1503, 29, rua Carreròt, 64015 Pau cedex). 314 paginas. 25 èuros.
 
                                  

 
 
 

Ua situación inegau. Dab d’ua part la Toponimia deu Tarn e Garona – un diccionari etimologic redigit per Paul Burgan e André Lafon e publicat en 2006 per l’associacion Antonin Perbosc –  e, de l’aute, lo Diccionari toponimic de las comunas de las Hautas-Pirenèas, hargat per Miquèu Grosclaude e Jean-François Le Nail (editat en 2000 per lo Conselh generau bigordan), lo maine gascon es, après aqueras publicacions de B. Boyrie-Fénié, adara praticament estudiat completament. Lhevat –curiosament – lo Gèrs, los noms de las comunas deu Coserans, zona gascona de l’Arièja, e deu Comenge en Hauta-Garona.
 
Los noms de comunas de Gasconha, de la Lomanha o deu Brulhés dinc a la Mar Grana e deu Medòc dinc a las vaths bearnesas, qu’an atau balhat tots lors petits secrets.
 
Dens lo rèsta deu maine occitan, la situación es inegau, ja que, ça o la, quauques libes de hons (libes de l’abat Negre suu Tarn, deu Frank Hamlin suu departament d’Erau o de l’Ives Lavalada sus Nauta-Vigena per exemple) o obratges de vulgarisacion (Toponimia deus país occitans de B. Boyrie-Fénié egalament) permetin d’i véder mei clar. En mestior de microtopnimia que podem senhalar los tribalhs interessant de vulgarisacion deu Joan Rigosta, pareishuts essenciaument dempuish quauquas annadas dens la revista Novelum (IEO Perigòrd).
 
J.J. F.