Dempuei lo 19 de març, quora lo president M. Jovenel declaret la crisi sanitària en Haití, lo país es tocat per la pandemia de la covid-19 mas contunha subretot de far fàcia a daus problemas politics e sociaus greus. La crisi en Haití es un afar recurrent, Haití es totjorn mai o mens en crisi dempuei mai de dietz ans, benleu mai enguera dempuei la fin dau regne daus Duvalier en 1986. Dins aqueu país daus mai paubres d’America, situat dins la mar Cariba, la gent patissen grevament daus eveniments naturaus (tempestas tropicalas e ciclòns; malàudias coma lo colera; terratremols, especiaument en 2010) e la situacion politica i es plan instabla (corrupcion fòrta, insurreccions, risca de dictatura…).
 
Maugrat la pandemia, lo confinament en Haití es pas possible que las gents son pas esquipadas dins lors lotjaments ni d’aiga ni tanpauc, sovent, d’electricitat, e suefren d’una manca de nuridura terribla que podriá menar leu a de las faminas (Haití depend larjament de la produccion exteriora après que los dirigents an chausit d’abandonar la produccion locala). Lo nombre de personas mòrtas per ‘mor de la malàudia de la covid-19 es oficialament nonmàs de 44 (lo 2 de junh 2020 mas es probable sosestimat) mas çò que preocupa plan mai los haitians e las haitianas, quò es la fam. Las cerealas constituissen una part importanta de l’alimentacion sus l’isla, e lo ris per exemple ven a mancar, son pretz fai mas créisser.
 
A la fin de 2019, Haití aviá desjà trauchat una crisi politica màger que aviá mes lo país a l’arrest pendent 3 mes (susmautas daus mai paubres contra los mai riches per las charrieras de la capitala Pòrt au Prince e contra los dirigents politics en plaça, repression fòrta de las fòrças de polícia, lock-out dau país decretat per l’oposicion au regim, barradura de las escòlas; las susmautas fagueren daus mòrts, 17 oficialament). Au mes de genier 2020, lo parlament es pas estat renovelat per de las eleccions, lo president M. Jovenel es donc aura solet au poder e las gents cranhen plan la mesa en plaça d’un regim autoritari e d’una quita dictatura. Per ben dire, la crisi es una crisi de la paubretat: los haitians deven viure emb pas mai de 2 dolars per jorn (mai o mens 200 gordas, monuda haitiana).
 
Lo PIB dau país es a recuolar netament. L’FMI a anonciat un sosten financier per la crisi sanitària mas lo país depend larjament de las ONG e de la solidaritat internacionala en tot saber que, soventes còps, los estatjants profiechan gaire de las donacions que las vesen pas ‘ribar per ‘mor de la corrupcion.
 
L’esmalida dau pòple creis per lo país e quò es probable qu’en Haití, vejam leu una situacion insurreccionala que metrá lo país a fuòc e sang dins l’esper d’un chamnhament.
 
 
 
 
Joan-Cristòu Dourdet