Dijòus passat, lo Parlament de Catalonha parlèt, demest un fum d’autres subjèctes, de la Val d’Aran coma realitat nacionala occitana. Dins los debats sus la “represa del camin devèrs l’independéncia” los partits independentistas an mostrat que creson en d’estrategias diferentas per i arribar del temps que los partits espanholistas an acusat l’independentisme de las regressions democraticas patidas. En aquel debat, lo grop parlamentari d’Amassa per Catalonha a fach una interpelacion al govèrn de la Generalitat sus la Val d’Aran coma realitat nacionala. A aquel prepaus, volèm soslinhar l’intervencion de la deputada aranesa, Anna Geli, que la faguèt tota en occitan e qu’en seguida ne publicam lo vidèo e sa transcripcion.
 
Dins son intervencion, Geli remarquèt que los govèrns de la Generalitat e del Conselh General d’Aran si que negòcian amb reüssida de manièra bilaterala del temps que lo govèrn espanhòl promet una negociacion parièra amb Catalonha que se ten pas jamai. Dins aquel sens, la deputada remarquèt que lo Partit Socialista es tot plen de contradiccions quand defend lo drech d’autodeterminacion d’Aran e lo refusa per Catalonha, e quitament remembrèt que fa qualques ans sostenián un referendum d’independéncia abans de cambiar de vejaire.
 
Per la deputada occitana Geli, Catalonha a demostrat qu’es del caire dels araneses en tot respectar la singularitat d’Aran e sa lenga, e ara demanda que l’estat espanhòl e l’Union Europèa seguiscan aquelas reconeissenças.
 
Anna Geli critiquèt lo “lawfare” (instrumentalizacion del poder judiciari) de l’estat espanhòl e sa manca de democracia del temps que recordèt que foguèt lo govèrn socialista de Zapatero que faguèt suprimir la plaça preferenciala de la lenga occitana en Aran.
 
La parlamentària aranesa tanben demandèt que s’apliquèsse en Aran una discriminacion positiva en favor de la lenga del país, en ramentant qu’es totjorn una lenga viva que se parla d’un biais natural en Aran e tanben en tota Occitània.
 
 
Que las diferéncias ideologicas tuen pas la lenga
 
Delà tot aquò, Anna Geli faguèt una crida a daissar de costat las diferéncias ideologicas a respècte de la lenga. Demandèt que foguèsson los expèrts que diguèsson çò que cal far per la promòure e manténer “entà qu’es diferéncies ideologiques, e fòrça viatges personaus, non acaben per aucir-la”.
 

Era deputada @geli_anna adès en Parlament de Catalonha: «Non pensen vostés qu'a d’èster preferenta en Aran ua lengua parlada apuprètz per quate mil persones e que perviu ath miei de 46 milions de parlants deth castelhan? » https://t.co/90fVXIaiWk

— Occitan aranés (@occitan_aranes) July 9, 2020

 
 
    

fffff		fffff
	Bona tarde President, Conselhèra, Conselhèr, deputats, deputades... Des de presidéncia se creèc era figura dera Secretaria d’Administracion locau e de relacions tamb er Aran. Ua figura creada, conselhèra, ath començament d'aguesta legislatura entà dar responsa ara volentat de mantíer eth maxim respècte institucionau e de forma bilaterau entre es dues administracions catalanoaraneses, coma atau mèrque era Lei d’Aran. Donc que poderiem díder qu’açò çò òc qu’ei ua vertadèra taula de dialòg e negociacion e non tant dilhèu era que promet eth Govèrn Espanhòu.   Ben. voi començar era intervencion en tot citar era disposicion adicionau prumèra dera Lei d’Aran. Ua Lei aprovada en 2015 en aguest madeish Parlament e que ditz açò: ”eth Parlament de Catalonha reconeish eth dret deth pòble aranés a decidir eth sòn futur”. S’aprovèc -hè sonque 6 ans- per toti es grops parlamentaris d'aguest emicile exceptat deth PP e Cs.   Per cèrt qu’aguest article addicionau, tanben l’aprovèren es Socialistes. Un partit que, en cambi, s'a posicionat en contra deth dret a decidir eth futur deth pòble catalan. Ei estonant e plan estranh convíuer tamb aguestes contradiccions politiques e ideologiques en tot hèr aguesti viratges argumentaus segontes les conven o segontes d’a on vire eth vent. Perquè rebrembi encara, aué, qu'eth Sr. Iceta defensave un referendum entà Catalonha, e non hè pas guaire d'açò.   Ei atau d’aguesta manèra, reconeishent e respectant Aran coma Catalonha demòstre èster ath cant des aranesi en tot defensar de forma prigonda e tanben era singularitat e es aspitacions de libertat des aranesi. Tanben eth reconeishement dera sua lengua, es sues institucions, es sues tradicions e, per suposat, eth sòn autogovèrn.   De hèt, aguest passat 17 de junh eth President dera Generalitat, el Plan aunorable Quim Torra, assistic ara Hèsta Nacionau d’Aran. Arregraïc a toti es aranesi –especiaument ad aqueri qu’auien estat ath pè deth carrèr e en tot hèr trabalhs sanitaris e sociaus pera covid-19 e auec un sentiment tàs defunts e tanben hec ua mòstra d’afècte e respècte a tota era sua intervancion en aranés, l'ac hec tota, absolutament tota, en aranés.   Per cert, ac hec en aranés perque s'ac auesse hèt en castelhan, que tanben ei ua lengua oficiau e possiblament parlada per fòrça mès gent, mès non ei era pròpia deth territòri. S’enten? S’enten qu’er aranés non pòt èster era lengua pròpia de, per exemple, me sabi, El Puerto de Santa María, non?   Voleria, tanben deishar clar qu'es senhors de Ciudadanos, de Ciutadans, votèren en contra dera Lei der Occitan, aranés en Aran. E, per tant, se defensen er aranés, i aurien d'auer votat a favor.   Auem demanat des d’aguesta cramba dera reclamacion ath Govèrn der Estat de respectar era Carta de drets fonamentaus dera Union Europèa, eth Tractat de Lisbòa e tanben eth besonh de respectar era Carta europea des llengües regionaus o minoritàries, e açò... e aciu non s'a auançat. Mès tanpòc cau demorar as Institucions Internacionaus entà saber qu'er Estat espanhòu, ei un estat democraticament dèbil,  utilize fòrça viatges eth lawfare sonqu’entà mantíer es pruvelètges d’aqueri qu'encara víuen deth franquisme.   Coma ben sabetz, eth Tribunau Constitucionau suspenec eth mot “preferent” dera Lei der Occitan, aranés ar Aran, e qui portèc aguesta Lei ath Constitucionau? Eth Govern socialista de Zapatero.   Ei que non ei açò, senhores e senhors deputats, non ei açò! Eth Govern der Estat à de promòir mesures entà reconèisher er aranés dera madeisha manèra que reconeish es autes lengues oficiaus. Ei atau de senzilh, ei atau de facil. Ei sonque auer un shinhau de voluntat politica.   Coma ja hí en sòn moment en aguest madeish faristòu, torni a preguntar e a qüestionar:  Non pensen vostés qu'a d’èster preferenta en Aran ua lengua parlada apuprètz per quate mil persones e que perviu ath miei de 46 milions de parlants deth castelhan? Non pense eth Govèrn espanhòu que cau hèr ua discriminacion positiva damb er aranés entà pr’amor de suenhar e mantier era lengua viua e eth respècte as nòsti auantpassats?   Er aranés se parle. Lo parlam de forma naturau. Jo la parli tamb eth men hilh, tamb es mens pairs, tamb eth men frair, es mèns nebots, es mies amigues e amics. E er occitan ei, ath delà, parlat encara per més de 3 milions de persones en tota Occitània. E per tant, senhores e senhors deputats, les demanaria, non a toti, a quauqu’uns de vostés que se prenguèssen ara Val d’Aran e er aranés tamb tota eth respècte e que non ac hèssen tamb condescendéncia. Èm pòqui, èm luènh, mès non mens importants.   Per aquerò m’estone que i age tanti partits politics que non s’escandalizen quan eth Ministre d’educacion deth PP d’alavetz estant, eth senhor Méndez de Vigo diguec que “es aranesi auem d’auer més preocupacion pes lauègi que non pera nòsta lengua”. Ministre d’Educacion, senhores e senhors deputats! Ministre d’Educacion espanhòu! non sai a on auie en aqueth moment era educacion, mès Ministre d’Educacion.   Aué parlam d’Aran. Mès parlar d’Aran tanben ei parlar de Catalonha, pr’amor qu’es dues realitats nacionaus aspiren a èster pleaments liures e totaument sobiranes. Mès guarden:   Eth Govern Catalan amassa tamb Aran non à deishat de persutar en arténher un nau model de finançament entàs aranesi. Ei per aquerò que ja se meteren es bases d’aguesta negociacion en 2018, a començament d'aguesta legislatura, e que fin finau a dat es sòns fruts recentament tamb era aplicacion d’un 10% sus es traspassi assolidi ath Conselh Generau d’Aran des deth període 1991-2018. Un increment, conselhèra, que sap que repercutirà en totes es annualitats a compdar deth 2020. Tanben ei important, uns auti traspassi, evoi soslinhar eth modèu de gestion integrau d’emergències d’Aran. Voleria, Conselhera Budó, que mo’n hèsse 5 sòs de toti d’aguesti acòrds prenudi en aguesta bilaterau e quin ei eth capteniment de Catalonha sus era realitat nacionau aranesa.   E ací m’i cau hèr un pòsa. Entà qu’Aran pogue auer totes es competències e pogue gaudir deth sòn autogovèrn -tot aguest finançament- ei assumit pera Generalitat. Un “petit detalh” entre cometes que se da massa viatges per hèt. Junts X Catalonha ei totaument sensible as aspiracions araneses e ara bona entesa entre es diuèrses intitucions, tostemp tamb respècte e dialòg mès sustòt entà qu’eth conjunt des aranesi, araneses e per extension es abitants deth Pirenèu poguen auer un modèu de vida pròpi vinculat ara pagesia, ara agricultura, ath torisme e sigui quin tipe sigue de desvolopament personau e professionau volguent.   Era Bilaterau, ath delà, repercutís en ua mielhor sanitat, ues mielhors infreaestructures, ua mielhor educacion ua mielhor connexion tamb es granes ciutats. Era pròva l’auem en desplegament dera fibra optica qu'ei en tot hèr era Generalitat aguesti dies arribarà lèu, en 2020, as nòsti larèrs.   Mès, restacat ath finançament. S’imaginen qué passarie, o se passèsse çò de madeish entre er Estat espanhòu e Catalonha? Malurosament non ei ben-ben atau. Malurosament non ei atau. Er estat espanhòu deu a Catalonha un deficit fiscau emorme! Mès de setz mil milions d'èuros. - E jo me demani, com ei qu’es partits catalans que son ena oposicion non s’escandalizen, e culpabilizen tostemp ara Generalitat de toti es malurs senon a era Generalitat recorsi suficents? Qué ei reaument çò que vòlen? S’imaginen que Catalonha non dèsse a Aran eth finançament que reaument se merite? Com ac harie eth Conselh Generau d'Aran tà existir?   Enguan, s'an celebrat, se celèbren es 30 ans dera prumera Lei d'Aran, deth Regim Especiau, aprovada en aguest Parlament tanben, en 1990-1991, e que permetec precisament as aranesi tornar a compdar tamb eth sòn Govèrn, un govèrn que per cèrt, cau tornà'c a díder, siguec abolit pera Governadora Espanhòla en 1834. Ja ac ven, as espanhòus les agrade abolir es institucions catalanes o araneses, ja sigue tamb un decret reiau ja sigue tamb era aplicacion deth 155.   Agèr, eth President en exili, Carles Puigdemont, avertic en Parlament Europèu qu’ei de besonh que se respecte er Estat Dret en toti es païsi, sustot en aqueri que perseguissen as sòns ciutadants pes sues idèes, peth sòn empresoament as dissidents politics, as artistes, periodistes, coma serie eth cas, non? ac sabem de qui parlam.   Mès tornant entath desplegament dera Lei, certament mos cau hèr bera critica. L'auem de hèr. Ua critica conjunta dideria, pensi qu'autant des deth Govern catalan coma des deth nòste país mos cau explicar mielhor, segurament per expèrts ena lengua, qu’ei çò que mos cau hèr entà possar-la, entà mantier-la e entà qu’es diferències ideologiques, e fòrça viatges personaus, non acaben per aucir-la. Aciu, òc qu’auem d’anar toti ara madeisha, toti a ua, e ja coma avertic Condò ena cançon dera Garona: -“Eth parlar que jo vos dèishi, coma ua pèrla, sauvatz-lo, coma un bèth jardin sauclatz-lo… Non cambietz!… Tostemp Gascons!”.   E ja entà acabar, me permetarà eth President d’aguesta cramba que li demana que possigue era oficina d’Aran en Parlament. Ei de besonh qu'es leis que gessen aprovades d’aguest hemicicle que se tradusisquen ara nòsta lengua, que ja se hè atau, mès se revisen non sonque lingüisticament senon tanben juridicament. Per aquerò demani ath President, coma didia, qu'ac hèsque, coma mínim que complisque tamb era Lei en çò que tanh as ahèrs que pertoquen ath Parlament e per tant que dòte ara oficina des miejans, ara oficina d'Aran en Parlament, que dòte ad aguesta oficina des mejans que se merite. Fòrça gràcies!