Dens l’emission “L’Emparaulada”, sus Òc Tèle, que trobam la recenta entervista de Didier Peyrusqué, guarda au parc nacionau deus Pirenèus e realizaire. Impressions.

Se los qui prenen vacanças, se limitan au bèth Exagòn tan ric de païsatges e varietats culturaus —e lingüisticas...—, benlèu que haràn ua escapada dens los Pirenèus Atlantics. Se se passejan en Vath d’Aussau, ua de las tres granas valadas bearnesas au còr deu parc nacionau (PN), que cercaràn lhèu de véder los vutres. Lo vutre, rapaç que neteja eficaçament la natura de las carronhas (aulhas, vacas e autes), es tanben, segon los endrets o e las espècias, aperat “còth-arroi” o “maria-blanca” o, a còps, “cap-arroi”. 
 
Didier Peyrusqué ne coneish las abituds, los nids pitats sus ua vira o dens un cròs de pareth vertiginosa, e que sap lo nombre de cobles deu costat d’Artosta o deu som de Pombie. “Qu’i auré adara, ce ditz, 150 parelhs sus malhs, penas e soms de la valada”. Normau! Aqueth aussalés de Castèth, bèth vilatjòt un chic a l’escart de la D934 qui mia a Laruntz, es guarda deu PN deus Pirenèus. Que demòra dempuish totjorn au pè deu “Calhau”, lo “Jean-Pierre” deus pireneïstas, qu’es a díser lo Pic deu Mieidia d’Aussau. “S’a lo bonet, lo matin, s’es caperat de brumas o de crums, que va plàver”, ajusta Didier dens ua longa e recenta entervista, miada per David Grosclaude, dens ua emission d’Òc Tèle.
 
Originari d’ua familha d’aulhèrs de Sevinhac-Meirac, au ras d’Arudi, que parla de tostemps lo gascon deu son parçan bearnés. Causa arremarcabla, totun, dens la soa casa familhau, qu’i avè ua vielha edicion sancèra de L’Istòria naturau deu gran Buffon, lo scientific deu sègle XVIIIu. Ahuecat de grans espacis e d’animaus, lo gojat qu’i aprenó hòrt de causas, mes que’s formèt tanben, mei tard, a la jaça nacionau de Rambouillet. Justament, quan l’ecomusèu de la Gran Lana a Marquesa (Sabres) organizèt ua mustra sus la transumància (en deishant de tròp la dimension lingüistica, malaja...), lo nòste aussalés qu’estó d’ua ajuda preciosa tà conselhar e montar l’interessanta exposicion. Egau, qu’estoren los auchèths sauvatges que l’an passionat. Que’n a hèit lo son mestièr.
 
Dens l’entervista, lo passionat d’ornitologia que parla deus sons viatges en Africa e de l’isla de Socotra, en mar d’Arabia, on los vutres hèn partida deu païsatge. Qu’evòca tanben l’ors e lo lop, qui torna dens los Pirenèus, com pertot. Pr’amor de la baisha deus païsans, lo territòri de las comunas – mei que mei en montanha – s’embosqueja. Las sègas o arromecs que ganhan. E donc la fauna sauvatja que progrèssa. “Qu’i a plaça per tots”, ajusta totun lo guarda qui s’i enten per transméter l’amor deu patrimòni de la Vath d’Aussau. Com un chic, au sègle XIXu, lo celèbre Pierrine Gaston Sacaze, de Biost qui èra l’un deus permèrs guidas de la contrada au moment on l’activitat termau se desvolopava a las Aigas Bonas, a costat d’Assosta e d’Aas, lo vilatge on comunican en shiulant¹.  Ua emission que cau véder per préner un gran horrup d’aire fresc.
 
 
 
 
Joan-Jacmes Fénié
 
 
 
 

---

¹ Véder tanben Les Nouveaux Siffleurs d'Aas sus Film-documentaire.fr