Actualitats
Nòva Caledònia: victòria estrecha del “non” e pojada de l’”òc”al segond referendum d’independéncia
Lo resultat d’aquel referendum representa una victòria del gost amar pels unionistas, après una campanha ont las autoritats francesas son pas estadas brica nèutras
La Nòva Caledònia a votat de contunhar d’èsser una colònia francesa, mas amb un resultat qu’inquieta fòrça los unionistas franceses. Dins lo segond referendum d’independéncia que se tenguèt ièr dimenge, lo “non” ganhèt amb un resultat fòrça pus bas que previst, e mai la lista electorala e la composicion etnica del país faguèsse esperar mai de dificultats al vòte independentista. En mai d’aquò, aqueste còp las autoritats francesas foguèron pas brica nèutras durant la campanha electorala e autorizèron d’emplegar la bandièra de França per la campanha del “non”. De soslinhar que dins los darrièrs meses s’èra pas publicat cap de sondatge, mentre que dins la primièra edicion del referendum se n’èra publicat mai d’un.
An votat “non” a l’independéncia lo 53,26% dels electors (lo 56,4% o votèron fa dos ans) del temps que l’”òc” a obtengut lo 46,74% dels vòtes (fa dos ans n’obtenguèt lo 43,6%). La participacion es estada fòrça nauta, d’un 86%, çò es cinc ponches de mai que fa dos ans.
Aquel resultat estrech, dins lo qual lo “non” davala e l’”òc” puèja, legitima la tenguda d’un tresen referendum d’autodeterminacion, en 2022.
Après aver conegut los resultats, lo president francés, Emmanuel Macron, a dich, dins un messatge institucional, que los ciutadans de la Nòva Caledònia vòlon contunhar d’èsser franceses. A mai, a precisat sus Twitter qu’entend la votz dels qu’an votat per l’independéncia e que s’engatja a bastir amb eles la Nòva Caledònia del deman. Un cambi de soslinhar, puèi que fa dos ans aguèt pas de mots pels independentistas.
Nòu referendum en 2022
La Nòva Caledònia contunharà de dispausar de son autonomia actuala, qu’es establit que se pòt pas revocar. Doncas, totas las competéncias qu’a obtengudas la Nòva Caledònia —educativas, del trabalh, administrativas, fiscalas...— demoraràn entre las mans de las institucions del territòri. E, de mai, existís una disposicion que permet la tenguda d’un tresen referendum d’autodeterminacion en 2022.
Una lista electorala polemica
Fa cinc ans se resolvèt la question pus polemica d’aquel referendum: la lista electorala. Aperaquí 140 000 personas foguèron cridadas a las urnas dimenge passat, una chifra inferiora a las que pòdon votar a las eleccions correntas. Es aital perque l’Acòrdi de Nouméa decidiguèt de crear una lista electorala gelada que, essencialament, empedís que pòscan votar las personas non nascudas en Nòva Caledònia que i sián arribadas après 1994 e que pòscan pas justificar 20 ans de residéncia al país. Aquò es una revendicacion dels independentistas, pr’amor que la tendéncia demografica en Nòva Caledònia es de recebre de nòus abitants en provenença de l’exterior que, abitualament, son contraris a l’independéncia. Efectivament, en 1963 los canacs èran lo 48% de la populacion, en 1996 avián davalat al 44%, e en 2014 ja èran sonque lo 39%.
França ocupèt la Nòva Caledònia en 1853 e ne sometèt sos abitants, los canacs, a un regim legal de discriminacion pendent de decennis. Mentretant, i promoguèt la colonizacion europèa, asiatica e del Pacific. En consequéncia, la populacion actuala de la Nòva Caledònia es multietnica. A l’ora d’ara, los canacs representan lo 39% de la populacion, los europèus lo 27%, e los polinesians originaris de Wallis e Futuna —un autre territòri francés—l’8%. Segon Nationalia, un 16% de la populacion declara que fa partida de divèrsas comunautats o ben simplament qu’es “neocaledonian”.
Perqué se fa lo referendum d’autodeterminacion en Nòva Caledònia?
La tenguda dels referendums se pachèt per superar un conflicte violent entre las milícias independentistas e las unionistas que se debanèt long dels ans 1980, e que culminèt amb la crisi dels ostatges d’Ouvéa en 1988, que faguèt 23 mòrts (19 independentistas e 4 gendarmas). Aquel meteis an, lo govèrn francés, lo FLNKS e los unionistas neocaledonians signèron los Acòrdis de Matignon, que fixavan un periòde per transicion per 10 ans abans de signar lo pache definitiu, l’Acòrdi de Nouméa, en 1998: lo govèrn francés transferissiá una tièra de competéncias executivas e legislativas a las institucions de l’archipèla e acceptava la tenguda d’un referendum d’autodeterminacion entre 2014 e 2019. L’acòrdi foguèt aprovat amb un 72% dels vòtes favorable. Lo referendum d’autodeterminacion depend de las disposicions d’una lei especifica, aprovada en 1999.
Un territòri de descolonizar
La Nòva Caledònia es un territòri, situat dins l’ocean Pacific, a 17 000 quilomètres de la metropòli, que ten una autonomia politica dempuèi 1999, çò es: compren un govèrn, un parlament (lo Congrès) amb competéncia legislativa e un Senat costumièr. Ça que la, oficialament es considerat coma un territòri non autonòm per l’ÒNU, que doncas se deu descolonizar, e se pensa que lo referendum deuriá èsser util a aquela tòca. Ara que lo resultat d’aqueste referendum es negatiu, l’Acòrdi de Nouméa ne prevei la convocacion d’un segond sus la meteissa question al tèrme d’un an e mièg.
L’apertenéncia de la Nòva Caledònia a França es un dels vestigis del vast empèri colonial que París governèt pendent qualques sègles. Napoleon III ne prenguèt possession en 1853, e un sègle pus tard, totes sos abitants obtenguèron lo ciutadanatge francés. Mentretant, los abitants originaris de la Nòva Caledònia —los canacs— foguèron someses a un regim legal de discriminacion, e França encoratgèt la colonizacion europèa, asiatica e oceanica de las illas. A partir dels ans 1960, França s’interessèt a l’esplecha del niquèl, la principala riquesa que s’extrai del territòri. Los canacs qu’èran pas d’acòrdi amb la dependéncia envèrs la metròpoli comencèron d’organizar de partits independentistas pendent los ans 1970, gaireben totjorn d’esquèrra. De totes, lo pus important es lo Front de Liberacion Nacionala Canac Socialista (FLNKS), fondat en 1984.
An votat “non” a l’independéncia lo 53,26% dels electors (lo 56,4% o votèron fa dos ans) del temps que l’”òc” a obtengut lo 46,74% dels vòtes (fa dos ans n’obtenguèt lo 43,6%). La participacion es estada fòrça nauta, d’un 86%, çò es cinc ponches de mai que fa dos ans.
Aquel resultat estrech, dins lo qual lo “non” davala e l’”òc” puèja, legitima la tenguda d’un tresen referendum d’autodeterminacion, en 2022.
Après aver conegut los resultats, lo president francés, Emmanuel Macron, a dich, dins un messatge institucional, que los ciutadans de la Nòva Caledònia vòlon contunhar d’èsser franceses. A mai, a precisat sus Twitter qu’entend la votz dels qu’an votat per l’independéncia e que s’engatja a bastir amb eles la Nòva Caledònia del deman. Un cambi de soslinhar, puèi que fa dos ans aguèt pas de mots pels independentistas.
Nòu referendum en 2022
La Nòva Caledònia contunharà de dispausar de son autonomia actuala, qu’es establit que se pòt pas revocar. Doncas, totas las competéncias qu’a obtengudas la Nòva Caledònia —educativas, del trabalh, administrativas, fiscalas...— demoraràn entre las mans de las institucions del territòri. E, de mai, existís una disposicion que permet la tenguda d’un tresen referendum d’autodeterminacion en 2022.
Una lista electorala polemica
Fa cinc ans se resolvèt la question pus polemica d’aquel referendum: la lista electorala. Aperaquí 140 000 personas foguèron cridadas a las urnas dimenge passat, una chifra inferiora a las que pòdon votar a las eleccions correntas. Es aital perque l’Acòrdi de Nouméa decidiguèt de crear una lista electorala gelada que, essencialament, empedís que pòscan votar las personas non nascudas en Nòva Caledònia que i sián arribadas après 1994 e que pòscan pas justificar 20 ans de residéncia al país. Aquò es una revendicacion dels independentistas, pr’amor que la tendéncia demografica en Nòva Caledònia es de recebre de nòus abitants en provenença de l’exterior que, abitualament, son contraris a l’independéncia. Efectivament, en 1963 los canacs èran lo 48% de la populacion, en 1996 avián davalat al 44%, e en 2014 ja èran sonque lo 39%.
França ocupèt la Nòva Caledònia en 1853 e ne sometèt sos abitants, los canacs, a un regim legal de discriminacion pendent de decennis. Mentretant, i promoguèt la colonizacion europèa, asiatica e del Pacific. En consequéncia, la populacion actuala de la Nòva Caledònia es multietnica. A l’ora d’ara, los canacs representan lo 39% de la populacion, los europèus lo 27%, e los polinesians originaris de Wallis e Futuna —un autre territòri francés—l’8%. Segon Nationalia, un 16% de la populacion declara que fa partida de divèrsas comunautats o ben simplament qu’es “neocaledonian”.
Perqué se fa lo referendum d’autodeterminacion en Nòva Caledònia?
La tenguda dels referendums se pachèt per superar un conflicte violent entre las milícias independentistas e las unionistas que se debanèt long dels ans 1980, e que culminèt amb la crisi dels ostatges d’Ouvéa en 1988, que faguèt 23 mòrts (19 independentistas e 4 gendarmas). Aquel meteis an, lo govèrn francés, lo FLNKS e los unionistas neocaledonians signèron los Acòrdis de Matignon, que fixavan un periòde per transicion per 10 ans abans de signar lo pache definitiu, l’Acòrdi de Nouméa, en 1998: lo govèrn francés transferissiá una tièra de competéncias executivas e legislativas a las institucions de l’archipèla e acceptava la tenguda d’un referendum d’autodeterminacion entre 2014 e 2019. L’acòrdi foguèt aprovat amb un 72% dels vòtes favorable. Lo referendum d’autodeterminacion depend de las disposicions d’una lei especifica, aprovada en 1999.
Un territòri de descolonizar
La Nòva Caledònia es un territòri, situat dins l’ocean Pacific, a 17 000 quilomètres de la metropòli, que ten una autonomia politica dempuèi 1999, çò es: compren un govèrn, un parlament (lo Congrès) amb competéncia legislativa e un Senat costumièr. Ça que la, oficialament es considerat coma un territòri non autonòm per l’ÒNU, que doncas se deu descolonizar, e se pensa que lo referendum deuriá èsser util a aquela tòca. Ara que lo resultat d’aqueste referendum es negatiu, l’Acòrdi de Nouméa ne prevei la convocacion d’un segond sus la meteissa question al tèrme d’un an e mièg.
L’apertenéncia de la Nòva Caledònia a França es un dels vestigis del vast empèri colonial que París governèt pendent qualques sègles. Napoleon III ne prenguèt possession en 1853, e un sègle pus tard, totes sos abitants obtenguèron lo ciutadanatge francés. Mentretant, los abitants originaris de la Nòva Caledònia —los canacs— foguèron someses a un regim legal de discriminacion, e França encoratgèt la colonizacion europèa, asiatica e oceanica de las illas. A partir dels ans 1960, França s’interessèt a l’esplecha del niquèl, la principala riquesa que s’extrai del territòri. Los canacs qu’èran pas d’acòrdi amb la dependéncia envèrs la metròpoli comencèron d’organizar de partits independentistas pendent los ans 1970, gaireben totjorn d’esquèrra. De totes, lo pus important es lo Front de Liberacion Nacionala Canac Socialista (FLNKS), fondat en 1984.
Le vote sur l'indépendance de la #NouvelleCaledonie montre de façon quasi-systématique le "Oui" l'emporter dans les communes à plus de 70% Kanak et le "Non" dans les communes à plus de 20% d'origine européenne.
— Arno Mahé (@ArnoMahe) October 4, 2020
(Les statistiques ethniques sont légales sur ce territoire) pic.twitter.com/iE7K4vI0mh
Articles relacionats
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Cresi que l'autonomia que ten actualament es una porqueria feita per l'estat mai centralista del mond. S' agués una autonomia que pogués canviar las causas non necessitaria far referendums d'independencia. París vol pas tolerar la minima dicidència dels seus principis fonamentals del chovinisme parissian. La vostra maire la vostra nacion es França, vengueron a conquistar per vos far franceses qu'es la causa pus meravelhosa que vos podia passar. Au !, e donatz moltas mercès qu'encara no vos levem las jubilacions.
Anem, cambaradas Kanaks ! Lo tresen còp serà o bon !
La Nòva Caledònia es un territòri, situat dins l’ocean Pacific, a 17 000 quilomètres de la metropòli, que ten una autonomia politica dempuèi 1999, çò es: compren un govèrn, un parlament (lo Congrès) amb competéncia legislativa e un Senat costumièr. Ça que la, oficialament es considerat coma un territòri non autonòm per l’ÒNU, que doncas se deu descolonizar ? E perqué non la Catalonha, l'Euskadi, l'Occitania e totes las aiutras nacions encara sense estat ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari