Los toarègs son un pòble amazigh^[1] present dins lo Sahara central. Ne parla ja Erodòt al sègle V abans lo Crist. S’agís d’un pòble nomada que viu sus un vast territòri que s’estend dempuèi Aïr (al nòrd de Nigèr) fins a l’Adrar dels Ifoghas (al nòrd de Mali) a travèrs de Fizzan (Libia), del Tassili n’Ajjer e d’Ahaggar (al sud d’Argeria). A l’ora d’ara, los toarègs son separats per las frontièras establidas en 1960 pel colonialisme francés.
 
Los toarègs contrarotlavan lo comèrci transsaharian, ara gaireben estench, pendent fòrça sègles, en assegurant aital lo comèrci entre Euròpa, lo Nòrd d’Africa e l’Africa Negra. La lor coneissença prigonda del desèrt, e las lors valors moralas, lor an conferit una reputacion de grand prestigi. A l’ora d’ara, l’activitat principala contunha d’èsser lo bestial. Coma consequéncia de la secaresa, desvolopan normalament d’activitats economicas coma l’agricultura, l’artisanariá e lo torisme.
 
Las frontièras politicas actualas an copat artificialament lo territòri toarèg en cinc estats: Argeria, Nigèr, Mali, Libia e Burkina Faso. Lo país toarèg se definís per una comunautat culturala assemblada a l’entorn de l’identitat, d’una lenga, l’amazigh, e sus la basa d’una organizacion familiala, sociala e politica. Manca un cens fisable, mas se pòt estimar que los toarègs son mai de tres milions de personas.
 
Los problèmas que coneisson a l’ora d’ara venon de l’epòca coloniala. La lucha contra lo colonialisme francés, amb la preséncia turca de 1899 enlà, desvelhèron una consciéncia collectiva. Qualques unes dels lors caps foguèron modernizaires.
 
En 1906, França impausèt lo sieu contraròtle sul Sahara central, e se reconeguèt l’autonomia relativa dels toarègs. Amb l’aveniment de la Republica de Sodan en 1958 e de la Federacion de Mali en 1959, l’Estat francés prometèt als toarègs que los nòus estats independents respectarián la lor autonomia. Mas se compliguèt pas jamai aquelas promessas.
 
Dempuèi 1958, lo procès d’independéncia èra en marcha. França voliá crear una vasta zòna independenta mas jol sieu contraròtle. Los toarègs refusèron l’idèa. Al delà, la lor creissenta marginalizacion causèt la creacion, en 1958, a Kidal, del Movement Popular d’Azawad (MPA) per un estat toarèg. Mas la proclamacion de la Republica de Mali, en setembre de 1960, desintegrèt la Federacion de Mali. Totes los regims, dempuèi 1960, an amagat los problèmas causats per l’excessiva centralizacion del poder e l’usatge desproporcionat de la fòrça. Tres ans après la siá independéncia, en 1963, Mali coneguèt la primièra revòlta dels toarègs.
 
Dempuèi 1988, la region a experimentat de revòltas armadas divèrsas que se son intensificadas dins los darrièrs tempses amb la guèrra d’influéncia entre França e China pel contraròtle de Sahèl. Per lo primièr còp dempuèi l’independéncia del Mali, los toarègs fondèron lo nòu Movement Nacional per la Liberacion d’Azawad (MNLA), e revendican dobèrtament l’independéncia e un estat pròpri.
 
Las autoritats de Mali vòlon crear la confusion en acusant l’MNLA de s’aliar amb Al Qaida del Magrèb Islamic (AQMI). Mas l’MNLA denóncia amb fermetat la complicitat del regim malian quant a l’installacion d’AQMI en Azawad. L’MNLA a ja exprimit la siá oposicion a AQMI, qu’es en contradiccion amb las valors dels toarègs e de la cultura amazigh en general, qu’aquesta darrièra es clarament demarcada de tot movement jihadista, e mai a exprimit lo sieu refús dels mercenaris que luchèron al costat del tiran Qadhdhafi.
 
La percaça dels toarègs es ja començada a Bamako e a l’entorn. Los civils son a fugir cap als païses vesins.
 
Los toarègs son fatigats après tant de decennis de marginalizacion politica, de repression, de negacion e d’assimilacion. Vòlon prene lo contraròtle del lor destin e del lor trabalh per la recuperacion del lor territòri e metre fin a la situacion coloniala. Totes los acòrdis precedents, amb la mediacion de França e d’Argeria, son pas jamai estats objècte de seguiment, e èran pas qu’una intencion declarada de desarmament e d’assimilacion.
 
Se sèm davant una segonda ondada de descolonizacion? E se sèm davant l’aparicion d’estats nòus en Africa e Euròpa? Sembla qu’es aquò d’aquí lo sens de l’istòria, e mai se, per ara, lo temps e l’incertitud d’unes e d’autres empedisson la marcha cap a l’emancipacion; mas lo camin emergís amb mai de clartat e la conviccion aderís de mai en mai als esperits.




Salem Zenia
Conselh tecnic de l’Observatòri Linguamón per la Lenga Amazigh (OLILA)
 
 
 
 

Reaccion de Masin Ferkal a l’afirmacion de “Seconde Géneration” pretendent que l’MNLA seriá un grop terrorista (àudio çai-jonch)   Lo 15 de genièr de 2013, a 7h50 la jornalista Pascale Clark recebèt la francomaliana Aminata Komaté-Boune al microfòn de France Inter per la far reagir suls eveniments en Mali e l’intervencion de l’armada francesa. A un moment donat, la presidenta de la federacion d’associacions “Seconde Génération” daissèt escapar sas pensadas prigondas: “o disiam dempuèi la debuta: l’MNLA es un grop terrorista”. Lo Movement Nacional de Liberacion d’Azawad, es un grop armat de berbèrs toarègs que vòlon recuperar lor país, Azawad en l’ocurréncia, qu’i vivián de faiçon independenta abans l’arribada dels colonizaires franceses. Reaccion per reaccion, Clamenç Pech, de La Setmana, demandèt a Masin Ferkal, sòci de l’associacion berberista Tamazgha, de que pensava de l’afirmacion de Dòna Komaté-Boune.   Podètz escotar la reaccion sus l’àudio çai-jonch, sul marge drech.

 
 
_____
^[1]Amazigh e Berbèr son sinonims, NDLR.