Sèrgi Viaule es un escrivan prolixe: publiquèt poësias, contes, racontes, novèlas. Se trapa pas de genre literari qu’age pas practicat; sempre en occitan. I mancava pas que lo roman policièr. Aquí que n’avem un. Sèrgi Viaule ne situís l’accion sul un planestèl que s’i poja per d’unas rotas sinuosas e pendolosas. Un airal que se trapa entre Castras e Revèl, en Montanha Negra.
 
Es justament per aquesta rason que Na Balbet i realisèt, a tres quilomètres del vilatge, son projècte de pargue lobatièr. Faguèt bastir un enlaus qu’exigissiá d’èsser dins un endrech aluenhat de las populacions. Na Balfet es qualqu’un que se’n sap pas grand causa. Una dòna secreta, apassionada pels lops, que los Arfonsòls troban escabissosa d’a fèit. Aquela tissa d’aimar los lops, fa parlar e desparlar. Rai! tant que las feràmias son embarradas e qu’atal presentan pas cap de perilh. L’abaliment dels lops es objècte de curiositat e d’unes visitaires venon de luènh per los remirar.
 
Tot va plan, fins al moment ont es descobèrt lo còs estrifat d’una adolescenta e l’enclaus cisalhat. Se fa de seguida la ligason etre los dos eveniments. Totòm se pausa la meteissa question: Qual a cisalhat la clausadura? La mòrt de la collegiana es òbra dels lops e l’ardada se passaja ara dins las sèlvas de la montanha alentorn. S’enarta, alavetz, un fum d’ipotèsis per trapar lo colpable. I a la d’un vesin que Na balfèt li vòl pas vendre sas tèrras, çò que l’empacha de poder desvolopar son abaliment de cèrvis. Auriá esquiçada la clausadura dels lops per los far fugir e nòse atal a sa vesina? Autre alement de dobte, qualqu’un que venguèt s’installar dins lo parsan e se seriá mancat amb Na Balfet? Qual sap s’un malsapiós se seriá pas vengat d’ela? A n’aquò se venon ajustar totes los quirguilhs de vesinatge. E que dire d’aquesta domaisela Corina Martin que fa un estatgi de veterinariá al pargue lobatièr? Aquesta enarta tot un scenari per far acusar un jovenòme que la gèina dins sas ambicions.
 
Cossí que ne vire, la caça als lops s’organisa. Lo monde del vilatge s’amassa. Los repaisses dels caçaires son plan asagat de Menerbés. Los esperits s’escalfan e las imaginacions se desbondan. La consa, Na Teulet, pareis despassada pels eveniments. Crida ajuda a En Sapineta, una mena de brèish que se far fòrt de resòlvre lo problèma. Las gendarmariás de Dornha e de Castras, ajudadas de la còla scientifica de Tolosa, menan l’enquista.
 
Dins l’afar cadun ditz la seu, e jamai la meteissa. A z’Arfons òm es sul sulhet de la guèrra. Dos lops corrisson encara e degun per los localisar. Aquò fins a las darrièras paginas del roman, fins al desnosament imprevisible, insolit e misteriós.
 
Sèrgi Viaule a sabut balhar a son istòria totas las valors de la cultura occitana. Sos personatges pòrtan la particula onorifica “En” pels òmes e “Na” per las femnas. Particulas que se rescontran encara d’uèi dins los toponimes en Lauragués e en Albigés. Los lingüistas nos aprenon qu’es tot çò que nos demòra dels mots latin “dominus” e “domina”.
 
Lo roman viu tanben de totes los embolhs de la vida vidanta, aqueles que pogisson l’imprevist dins la banalitat planièra d’Arfons. S’i venon ajustar los rapòrts qualques còps malaisits entre superiors e subaltèrnes. Los primièrs fan l’admiracion dels segons de mercés a lor sens de las deduccions que, qualques còps, se pòdon revelar falhiblas.
 
Per çò qu’es dels personatges, Corina Martin a un caractari maquiavelic. Passa son temps a butar los enquistaires cap a d’andronas totas mai estrechas las unas que las autras. Na Teulet, la consa, sembla plan desvariada dins aqueste trecimaci.
 
Lo roman es compausat de tota una tièra d’elements que li balhan un ritme dançarèl. Una òbra qu’òm a tanben plaser a legir de mercés a la perfeccion d’una lenga occitana tota de colors e d’originalitat. Avem aquí una pròsa qu’ofrís un gaudiment de lectura indenegable.
 
 
 

Joan Ròcas
La Dépêche du Midi
 
 

En mai del militant occitanista, coneissiam lo Sèrgi poèta e contaire que ja nos porgiguèt mantunes recuèlhs. Lo descobrissèm romancièr, ara que las Edicions Princi Negue venon de publicar son primièr roman, titolat Na Balfet; un policièr qu’estimi èsser una capitada. Personalament, un còp que l’entamenèri, lo me calguèt acabar, que l’interès es mantegut viu entrò a la fin. Dempuèi lo tablèu mai que realista d’aquela collegiana, chapada per qualque feràmia als alentorns d’Arfons en plena Montanha Negra, fins a la resolucion de l’enigma, seguissèm l’enquista menada broncament pel capitani de gendarmariá Azemar. Las dralhas falsas, n’i a mai d’una, coma se deu dins un policièr, per manténer l’atencion del legeire. En mai, aiceste mançarà pas de sorire a l’umor pro feròç del narrator fasent allusion al rambalh d’un “congrès de psicanalisi” (p. 81), o quand retipa qualque personatge naut en colors coma aquel “Sapineta”, mena de salvatge mitat braconièr mitat brèish que serà d’un recors vertadièrament extraordinari. Perque se sabètz pas çò qu’es un “pari”, cabussaretz dins una Occitània tan prigonda coma desconeguda en legir qualques paginas dignas d’una antologia dels melhors etnològs.   Mas çò que lo legeire estacat a una lenga occitana de bona tenguda saurà apreciar, es aquela escritura nerviosa, eficaça, aquela lenga granada que deu pas res al francés,  un occitan del vocabulari precís, ric e nuançat, que ni per tot, trantalha pas davant los neologismes quand fan mestièr per cachar ont cal: “los radiodesparlaires e los escrivassièrs de tota mena” (85), “l’encloscatge televisual” (125) acompanhan, pel jòc ambe las sonoritats, “trabalhaires” e “fosigaires” (86). Es un plaser de trapar, per exemple dins aicesta sola meteissa pagina, d’expressions coma “far pinquet”, “que l’ase se fote”, o aquesta metafòra: “Son venguts metre lor nas ont los autres an las flors”. Per dire que coma l’autor agèt lo plaser evident d’escriure, nosaus avèm lo que se refusa pas de se congostar a legir!   Lo Sèrgi nos avisa que consacra sa retirada a metre en òrdre sas òbras romanescas. Aqueste primièr títol publicat serà seguit de maites: los esperam.   En mai d’encoratjar l’autor a menar son prètzfach a bon pro, s’agís d’encoratjar tanben l’editor a seguir la dralha de l’edicion en occitan. D’aquí l’adreiça internèt ont se pòt crompar: www.editions-pyremonde.com         Bernat Vernhièras Institut d’Estudis Occitans

 
_____
VIAULE, Sèrgi. Na Balfet. Edicions Princi Negue, 2012. 152 paginas. 13,50 èuros franc de pòrt.