Lo Conselh General d’Aran a decidit d’autrejar lo prèmi 17 de Junh als ancians del país. Lo prèmi, que s’atribuís a l’ocasion del jorn nacional d’Aran, vòl aital balhar una reconeissença a lors sacrifici, esfòrç e actitud dins un temps de pandemia ont èran lo collectiu mai afectat.
 
L’autrejament del prèmi 17 de Junh a las personas atjadas d’Aran se decidiguèt divendres passat dins la sesilha plenària del Conselh General qu’i assistiguèt excepcionalament lo president de la Generalitat de Catalonha, Pere Aragonès, en vesita oficiala al país de cap de Garona.
 
 
Vesita oficiala del president de la Generalitat
 
Dins l’encastre de sa vesita, Aragonès s’engatgèt a desplegar completament la Lei d’Aran e a entamenar una nòva estapa de cooperacion entre los govèrns catalan e aranés. Quant a la lenga, prometèt “una plena normalizacion de l’aranés” en tot trabalhar per sas promocion e proteccion. De son latz, la sindica d’Aran, Maria Vergés, demandèt una reünion urgenta de la comission bilaterala dels dos govèrns.

Aragonès vesitèt tanben l’Institut d’Estudis Araneses - Acadèmia Aranesa de la Lenga Occitana. 
 
 
La Hèsta d’Aran
 
La Val d’Aran s’alestís per festejar son jorn nacional, dijòus que ven, mentre que torna una forma de tranquillitat après la crisi sanitària de la covid-19. Coma cada 17 de junh, se celebrarà la dicha Hèsta d’Aran en commemorant la restauracion del Conselh General lo 17 de junh de 1991, 151 ans après son abolicion per las autoritats espanhòlas.

 

Eth president dera Generalitat de Catalunya, @perearagones visite eth Conselh Generau d’Aran: https://t.co/1PKqTuUTijpic.twitter.com/4Tz80Dv97h

— Conselh Generau d'Aran (@conselharan) June 11, 2021

Aquesta tarda, el #president@perearagones ha visitat l’@academiaaranesa i s'ha reunit amb els representants de l'entitat pic.twitter.com/S85uHRCHk3

— Govern. Generalitat (@govern) June 11, 2021

 

fffff		fffff
	La lei d’Aran   La Lei d’Aran actuala definís Aran coma una “realitat nacionala occitana”, establís que son imne es la version locala de Se canta, entitolada Montanhes araneses, e que lo drapèl es la crotz occitana amb l’escut d’Aran. Definís que la lenga es l’occitan, nomenat aranés en Aran, e definís una politica lingüistica amb l’occitan coma lenga “d’usatge normal” de l’administracion publica e “lenga veïculara” dins l’educacion.   La lei tanben definís los organs del Conselh General d’Aran, lo foncionament, lo regim electoral, lo drech civil aranés, l’organizacion del territòri, las politicas d’egalitat, l’educacion, las infrastructuras, la seguretat, la santat, etc.   Se definís tanplan las relacions del Conselh General d’Aran amb lo govèrn e lo Parlament de Catalonha e mai lo finançament per far possible tot aquel autogovèrn.   La lei garentís que la Val d’Aran serà pas inclusa dins cap de division territoriala pròpria de Catalonha. Aquel ponch èra estat un chepic màger per totes los politicians araneses, qu’avián vist aquel drech istoric en perilh quand Catalonha aviá volgut definir una novèla division territoriala dins çò qu’apelava de vigariás.   Lo modèl de finançament e lo sistèma d’eleccion dels conselhièrs generals foguèron los subjèctes mai contestats. Mas fin finala la Lei s’aprovèt amb los vòtes favorables de totes los partits —levat Ciutadans, que s’abstenguèt—.     L’encastre istoric   Après la desfacha de Murèth en 1213, França s’apoderèt dels territòris occitans secutats per la Crosada contra los catars, e Catalonha virèt sos uèlhs vèrs d’autras partidas de la Mediterranèa. Mas los araneses decidiguèron de demorar del costat de la Corona de Catalonha e Aragon, que reconeissiá l’organizacion administrativa aranesa per mejan de divèrses tractats e documents. Cal remarcar lo document conegut coma la Querimònia, un privilègi que configurèt e donèt la legitimitat als dreches istorics d’Aran de 1313 a 1839. Se tracta d’una compilacion dels usatges e de las costumas dels araneses per lor donar una valor legala. Es un document que balha de privilègis e de dreches a las autoritats del petit país occitan. La Querimònia establissiá pels araneses la liura e franca possession de lors bòsques e montanhas, de l’aiga, de la pesca e de la caça, e tanben qualques exempcions d’impòstes en mai de la reconeissença del regim economic tradicional. Mas, sustot, la Querimònia restaquèt Aran a la corona reiala de Barcelona, en evitant aital lo risc que la val tombèsse dins las disputas feudalas entre senhors. Lo resultat de tot aquò es l’istòria d’un país autogerit, liure de feudalisme, qu’encara uèi lo jorn la majoritat de son territòri es de titularitat publica.