Cronicas interessantas suu parçan medoquin vienen d’estar publicadas. Que son las de Crestian Coulon, tostemps atentiu a son territòri gascon, entre Ribèira de Gironda e Gran Mar.

Sèt annadas après un libe qui marquèt preu son apròchi originau d’aquèth país de la Gasconha occidentau[1], Crestian Coulon, tostemps estacat au son Medoc que coneish tan plan, prepausa finas e sensiblas cronicas suu son parçan girondin. En efèit, que contunha d’escríver, au hiu deus jorns, tèxtes neurits d’arremarcas senadas e de referéncias sus l’actualitat. A còps, qu’estóren publicadas dens Le Journal du Médoc o que demorèren dens l’ordenador deu professor emerit de l’Institut d’Estudis Politics de Bordèu. Que son reünidas adara dens un libròt[2] publicat enqüèra per Confluences.
 
Au revèrs de la fàcia pila (los castèths deus vinhaus prestigiós e fortunats) qu’i a l’auta cara de Medoc: los qui hèn las vrenhas e los tribalhs indispensables au hiu de las sasons dens lo grans domenis, las petitas gents que viven de chic, qui a còps vaden “gilets jaunes”... Los qui, elejuts sovent de petits vilatges qui ne vòlen pas estar engolits dens comunautats de comunas decididas per tecnocratas “hòrasòu”, sajan de combàter la fractura sociau. L’amic Coulon, antropològ e etnològ e gran legidor de Montaigne (Miquèu Eiquèm de “Montanha”), tròba dens los celèbres Essais pro de leçons o remarcas , de bon sens evidentament, qui s’aplican a l’actualitat. Per exemple, lo hrair de
Montaigne, senhor d’Arsac, qu’avè ua tèrra sepelida devath los sables portats per la Gran Mar. Quan pensan a Solac e au triste ahar de l’immòble aperat “le Signal”, pitat dens las annadas 1970 suu sable de la duna litorau e miaçat dangerosament  per l’erosion marina, se demandan se saben plan tirar las leçons deu passat.
 
 
Qu’espian alhors...
 
Crestian Coulon n’oblida pas tanpauc la lenga nòsta que cita, utiliza un chic, tot en rendent omenatge aus autors medoquins, ancians o mei recents com aquera Jeanne Alberte dita “Sorreta” Allard (1920-2010) qui tornèt descobrir la soa lenga mairau en participar activament a l’associacion deus Tradinaires a Vendais e Montalivet. Que batalha tostemps contre l’escandalosa francizacion, a Bordèu, deu petit nom de Pèir (Pey) Berland, archevesque medoquin deu capdulh d’Aquitània, vadut, ce disen, a Avensan. Que carré enfin que la municipalitat bordalesa –  de dreta, d’esquèrra, deu centre o …d’ua auta planeta – prenossi enfin en compte la dimension occitana gascona deu son eretatge e, en tota justícia, lo promavèssi normaument. Mes la « metropòli bordalesa » espia alhors…
 
 
Arradims de la misèria
 
Medoquin deu vilatge de la Marca, au bòrd de la « Ribèira » (Gironda) on s’esten lo monde un chic o quasiment sauvatge de las grans islas[3], Coulon evòca tanben hèitas mei personaus, mei intimas (« In-quiétude » à Mercadier, paginas 53-58, o La vente de notre vigne: la fin d’un monde et d’une civilisation, paginas 121-129). Que las religa dab lo contèxte sociau e economic de Medoc, plapat de zònas de praubèr, de misèria sociau. D’on la malícia qui’u ganha quan comenta las « turlupinadas » d’un ancian director deus famós Domenis Barons de Rothschild (pp. 5-17). O lo son sentit (paginas 27-33) a perpaus d’un libe suus « arradims de la misèria »[4].
 
Los nombrós « país », petits o grans, coneishuts o esconuts, esvanits, escafats devath las comunautats de comunas sovent tecnocraticas, artificiaus, on avem sovent pena a’s arreconéisher, qu’aurèn daun d’analisis d’aqueth escantilh. Qu’es probablament un camin a expleitar tanben per har vàler e sustot conéisher mélher los territòris dens tots los país occitans, deus sables e deus pinhadars de la Gasconha atlantica dinc a las valadas montanhòlas deus Aups o d’Auvèrnhe.
 
 
 
 
Joan Jacmes Fénié