Los escolans del cors B2 d’occitan a Barcelona, que l’organiza lo CAÒC, an legit ongan dos libres: Bartleby eth copista, d’Herman Melville, traduch e publicat pel Conselh General d’Aran, e Istòria de Joan-l’an-pres, un roman occitan de l’escrivan lengadocian Joan Baptista Fabre publicat al sègle XVIII. Demest los comentaris de libres, los escolans Marc Comas e Ramon Balagué an fach un trabalh de tria, que publicam cada dissabte sus las paginas de Jornalet. Remarcaretz qu’en legissent los libres Marc Comas e Raimon Balagué i an trapat de causas diferentas.
 

Lo segond libre que nos a calgut legir pendent aqueste cors es lo roman brèu Istòria de Joan-l’an-pres, òbra de l’escrivan lengadocian Joan Baptiste Fabre, lo letrut màger del sègle XVIII occitan, qu’òm considera coma un dels caps d’òbra de la literatura occitana de totes los tempses. Pasmens, la reconeissença, la popularitat e mai la mitificacion de sa figura arribèron pas a Fabre abans longtemps après sa mòrt, de la meteissa faiçon que d’autors coma lo Rector de Vallfogona, per donar un exemple de la literatura catalana, o lo quite Rabelais per çò que tòca a la francesa.
 
L’òbra foguèt redigida per lo primièr còp l’an 1755, mas pauc puèi, en 1763, lo meteis autor ne faguèt una autra version. Segon çò que sostenon los expèrts, la rason per la quala Fabre faguèt una segonda redaccion de son òbra foguèt perque voliá agradar a un public mai aristocratic e educat, e mai que mai a son protector Monsur de Sant Priest a qui èra adreiçat lo manuscrit. D’aquel biais, Fabre considerèt que li caliá far qualques correccions estilisticas e d’adaptacion, resumir qualques passatges e ne cancelar d’autres, principalament los mai pebrats del roman que, solide, anavan pas agradar al destinatari.
 
Aqueles primièrs dos tèxtes, totes dos manuscrits, del temps que viviá Fabre aguèron pas gaire de repercussion a l’excepcion de son cercle d’amics e de sos protectors.
 
Totun, foguèt a la debuta del sègle XIX que se’n comencèt de far las primièras edicions, de fach n’i a un fum, e que l’Istòria de Joan-l’an-pres e son autor arribèron al public e en mai d’aquò venguèron fòrça populars.
 
Per çò que tanh als aspèctes linguistics de las doas versions de l’òbra qu’avèm pogut acarar, cal dire que la version originala es escricha mai que mai segon los critèris ortografics del francés; aquò nos deu pas estonar pr’amor que dempuèi longtemps lo francés èra venguda la lenga de prestigi dins tota França e aviá un sistema grafic estable e de referéncia per totes los escrivans, independentament de quina foguèsse la lenga que causiguèsson per escriure lors òbras.
 
Per quant a elas, la lenga occitana ni mai cap de las autras lengas parladas en çò qu’en aquel temps èra ja l’estat francés avián pas encara de varianta referenciala[1]; dins lo cas de l’occitan las nòrmas de Romanilha e de Mistral arribarián pas que cent ans après la publicacion de l’òbra de Fabre, e encara mai tard aquelas fixadas per Loís Alibèrt basadas sus la grafia classica dels trobadors.
 
Qualques exemples d’aquela influéncia ortografica de la lenga francesa se pòdon trapar en l’emplec de las grafias gn en luòc de nh (ségnou/senhor), de la letra h d’etimologia latina (historia/istòria) la grafia ou per representar lo son [u] e tanben l’usatge de l’accent circonflèxe sus las vocalas (boutîga).
 
Mas aquelas questions ortograficas que venèm de veire son pas los solets traches franceses que se pòdon trapar dins lo tèxt: lo meteis nom del personatge protagonista nos es balhat en francés (Jean) e lo personatge a qui Joan conta l’istòria de sa vida es un nòble, un senhor de la Vaunaja, que coma representant de la classa sociala dominanta, es caracterizat per Fabre per lo fach que parla la lenga del poder.
 
En parlant encara de las questions lingüisticas, cal apondre que las edicions fachas pendent lo sègle XIX e XX, que seguisson totas lo manuscrit de Monsur de Sant Priest, an introduch de modificacions sus lo tèxt, mai que mai, en los aspèctes que pertòcan l’influéncia del francés e entre aquelas modificacions la pus evidenta es la traduccion en occitan dels dialògs que i a entre lo protagonista e lo senhor de la Vaunaja, ont aqueste s’exprimís en francés.
 
L’Istòria de Joan-l’an-pres es un roman brèu de tipe burlesc amb d’evidentas semblanças amb d’òbras coma lo Lazarillo de Tormes, qualques contes del Decameron de Boccaccio, e quitament los Fabliaux, aqueles contes brèus escriches en verses e originaris del nòrd de França.
 
Mas cal pas prene l’òbra de Fabre sonque coma un genre qu’a per soleta tòca d’amusar los legeires. D’efièch, Joan-l’an-pres se pòt interpretar tanben coma un conte filosofic pr’amor que quand Joan-l’an-pres acaba lo raconte de son periple vital, lo senhor de la Vanauja, benlèu estonat de la manca de pentiment que lo protagonista de l’istòria mòstra, pronóncia una leiçon morala sus lo comportament de Joan e tanben de totes los de sa meteissa classa sociala e li aconselha de cambiar sa conducha, çò es viure de manièra onèsta, tornar a sos legitims proprietaris lo tresaur que son paire obtenguèt en fasent d’afars delictuoses amb sos associats, e se metre a trabalhar dins qualque profession legala. Lo senhor de la Vanauja apond que s’o fa pas, risca de finir sos jorns a la forca.
 
Pasmens, après aquela reflexion morala que clava lo roman, la redempcion de nòstre protagonista sembla pas possibla pr’amor qu’a pas la mendre intencion de cambiar.
 
 
 
 
Raimon Balagué
 

 

fffff		fffff
	Sèm convencuts que l’Istòria de Joan l’an-pres es pas gaire coneguda en causa d’un problèma d’occitanitat. L’Istòria de Joan l’an-pres, redigida en primièra version en 1763, en segonda en 1763, es un roman e un conte filosofic de pagèla universala.   Jacques le fataliste, de Diderot; Candide ou l’Optimisme, de Voltaire; Istòria de Joan l’an-pres, de Joan Baptista Fabre, partejan època, umor, e nautor literària. Marc Comas e Ramon Balagué, estudiants catalans qu’an agut lo B2 d’occitan amb una mençon excellenta als corses d’occitan del CAÒC, an legit e an fach lor rapòrt d’aqueste classic occitan e universal. L’edicion causida es estada la del CRDP de Montpelhièr, que presenta una version en occitan estandard, establida per Patric Sauzet, e la version originala establida per Felip Gardy.   Manèl Zabala

 

---

FABRE, Joan Baptista. (Felip Gardy e Patric Sauzet editors). Istòria de Joan-l’an-pres. CRDP Montpelhièr, 1988. 162 paginas. 12 èuros.

 
 

fffff		fffff
	Jornalet a l'escòla Jornalet a una seccion especifica sus l’escòla occitana. Nos agradariá fòrça que las escòlas, que sián de Calandretas o d’escòlas bilingüas, poguèsson emplenar elas meteissas aquesta seccion amb de nòvas, e que los quites escolans las poguèsson redigir en explicar los faches que fan l’actualitat dins cada escòla: una excursion culturala, la vesita d’una personalitat, una fèsta populara amb los parents, una competicion esportiva, etcetèra. Evidentament, las fotografias, los enregistraments o los imatges de vidèo seràn tras que benvenguts, se n’i a.  Se cada escòla nos manda quatre o cinc nòvas per an serem plan contents e satisfaches. Pensam que pòt èsser un bon ponch d’amassada per la comunautat educativa occitana, una iniciativa interessanta pels escolans e un esplech de socializacion lingüistica per las familhas dels escolans. Esperam de poder comptar amb lo vòstre sosten, e esperam que Jornalet serà una aisina utila per las escòlas occitanas. Mandatz-nos las vòstras nòvas a info@jor…