Actualitats
Disputa en Quebèc per las municipalitats “bilingüas” davant una nòva lei lingüistica
Qualques cònsols considèran que la Lei 14 “ataca” los anglofòns e dobrís la pòrta per lor retirar qualques dreches lingüistics especials. Lo govèrn de Quebèc se ditz “inquiet” pel “desplaçament” de qualques municipalitats “cap al bilingüisme institucional”, que l’executiu considèra que deuriá èsser “l’excepcion”.
Qualques municipalitats quebequesas s’opausan a una nòva lei que prepara lo govèrn de Quebèc, perque considèran que los “ataca”. Las municipalitats argumentan que, se s’apròva pendent los meses avenidors, la Lei 14 (en fach, una modificacion de la Carta de la Lenga Francesa de 1977) prendrà los dreches lingüistics als ciutadans anglofòns. Mas lo govèrn de Quebèc, en mans del Partit Quebequés (PQ), ditz que la sola tòca d’aquela lei es de refortir la posicion del francés en Quebèc e que los dreches individuals dels anglofòns seràn protegits.
Un dels tèmas mai discutits es lo fach que la lei preveja que “cada dètz ans” après “l’an de la reconeissença” de las municipalitats, lo Burèu Quebequés de la Lenga Francesa “avalorarà la mantenença de las condicions” que devián permetre aquela consideracion. La “reconeissença” de las municipalitats que la lei se i refererís s’autreja solament als organismes locals de las municipalitats ont almens 50% dels abitants an l’anglés coma lenga mairala. Se l’organisme municipal es estat “reconegut” (un tèrme causit exprèssament per que calga pas parlar de bilingüisme oficial), alavetz deu rendre disponibles certans servicis en anglés se los ciutadans o demandan.
Pasmens, qualques unas d’aquelas municipalitats an paur que la Lei 14 permeta d’anullar aqueles dreches lingüistics especials dels anglofòns. En decembre passat, lo cònsol de Côte-Saint-Luc, Anthony Housefather, disiá que las comunautats anglofònas devián jónher lors fòrças contra la Lei 14, e se demandava “perqué lo PQ nos vòl atacar?”, en prenent en compte que la municipalitat “a agut l’estatut de bilingüa dempuèi 1977”.
Un autre cònsol, Alec Van Zuiden de la municipalitat d’Ayer’s Cliff, ditz que i a pas cap de rason que justifique la Lei 14. “Aquela municipalitat vòl lo bilingüisme. Nòstras gents lo vòlon, nòstras gents son dispausadas a lo pagar”, çò argumenta.
Pel govèrn de Quebèc, la Lei 14 “referma” lo francés coma “lenga comuna”
La ministra responsabla de la Carta de la Lenga Francesa, Diane De Courcy, a un vejaire fòrça desparièr. Segon ela, las donadas lingüisticas demòstran que dins qualques regions de Quebèc, e mai que mai vèrs Montréal, lo francés a patit una reculada evidenta. Lo mercat professional, çò ditz la ministra, es un dels airals ont aquò es mai clar. Alavetz, la Lei 14 es una proposicion “equilibrada e responsabla” que “s’opausa pas al bilingüisme, mas que referma que la lenga comuna, la lenga de nòstres escambis, es —e deu èsser totjorn— lo francés”.
Tocant las municipalitats, lo govèrn de Quebèc admetiá en decembre passat son “inquietud” pel “desplaçament cap al bilingüisme institucional” dins qualques govèrns locals. Lo “bilingüisme institucional”, çò disiá lo govèrn, deuriá èsser “l’excepcion, e non pas la nòrma”, pr’amor que las municipalitats son los “actors clau” per la promocion del francés coma lenga normala d’usatge public.
Lo francés es la sola lenga oficiala de Quebèc, e mai se tanben se parla l’inuit, lo cri, lo mohawk e d’autras lengas amerindianas. Canadà, n’a doas: l’anglés e lo francés.
Aqueste article ven del jornal catalan Nationalia.cat, amb qui Jornalet a un acòrdi de cooperacion.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#7 Lei lengas autoctònas de Quebèc son de la competéncia dei comunautats localas ò d'acampadas autoctònas. Es malaisit de comparar sa situacion a la situacion deis aranés ò dei peitavins de las Gavacharias d'autant mai que son assimilacion es puslèu la consequéncia de la conquista anglesa de 1760. Fau pas oblidar que lei francofònes èran tratas coma de sota-ciutadans fins au sègle XX quasi e que, au còntra deis anglofònes, se mesclavan volentiers amb lei pòples autoctònes fins a ne'n far un vertadier pòple "métis" que ne'n sortiguèt de gents coma Louis Riel per exemple, emai eu èra pas precisament quebequés.
#6 D'acòrd, n'aurí pas devut díser "chauvins francés", qu'ei pro que sian chauvins.
Mes autament ? Qu'escrives: "Un article que rejonhe fin finala la pausicion de D. Sumien sus lo bilinguisme" D. Sumien que parlava, a çò qui èi comprés, de la necessitat de sortir de la subordinacion lingüistica; ací, per rapòrt a l'anglés. Mes qué se'n pòden los locutors de cri, d'inuit, de mohawk ? E quan escrives: "(...) deu pas èstre una excusa per èstre nosautres incoerents. Se defendem lo drech ai gens de parlar sa lenga, vieu pas perqué ni coma porriam reprochar ai quebequés de faire çò que volem far au nòstre." Mes los quebequés ne defenden pas los drets de parlar la soa lenga, que denegan aqueths drets aus ameridians e aus inuits. Qu'ei un aute combat que lo noste qui mia, qu'ei un combat chauvin, imperialista !
E quan escrives mei baish: "Se parlavan catalan lei quebequès es qu'aurias lei memei pausicions sus d'elei ?" Mes qu'ei aqueth comparèr quan los catalans acòrdan drets lingüistics, dont l'educacion sancèra en lenga locau, aus 5 000 aranés ?
Per çò qui ei de l'anglés, que'm sembla personaument que se los quebequés e defendèn lo dret tà cadun de parlar la soa lenga, que saberén negociar ua cèrta reconeishença deus anglofònes deu Quebèc en per ua màger reconeishença deus francofònes de las autas províncias; mes que son tant egoïstas com entà non pas har arren entaus autes francofònes canadians.
Francament, ne vei çò qui lo noste combat e lo deus quebequés an en comun. Que gausi créder que se los occitans avèm lengas minoritàrias suu noste sòu, que serem prèsts a las reconéisher se los concernits ac demandan. ,Que gausi créder que non denegarem pas tota reconeishença aus locutors de peitavin-sentongés de las Gavacherias, per exemple.
Que soi desolat, mes ne poish pas sostiéner los quebequés. Per çò deus quauques quebequés qui an residéncias au País Basco, que n'èi parlat per'mor que la lor actitud e correspond malurosament, a la politica lingüistica deu lor país.
#5 "Que son chauvins, e fin finala, chauvins francés."
L'a de qué lo comprene coma aquò.
#4 "Estre còntra lo francés au Quebèc per la soleta rason que parlan francés e donc la lenga de Paris me sembla un pauc cort e costier." E òc, e on èi dit que la mia posicion e derivava deu fèit que los quebequés e parlan francés ?
#2 Me sembla a mai que l'incoeeréncia de quauqueis uns deu pas èstre una excusa per èstre nosautres incoerents. Se defendem lo drech ai gens de parlar sa lenga, vieu pas perqué ni coma porriam reprochar ai quebequés de faire çò que volem far au nòstre.
Ben mai, nos deu servir d'argumenta e de modèle per metre lei teneires de l'unitat linguistica franco-franchimanda davans sei contradiccions. Es illogic de defendre lo francés au Quebèc e de pas vouguer donar de drech ais autrei lengas parladas sus lo territòri francés. Es logic au còntre de respectar lo drech dau Quebèc d'aparar sa lenga e de defendre lei lengas en dificultat en França, amb lei memeis argumentas.
Estre còntra lo francés au Quebèc per la soleta rason que parlan francés e donc la lenga de Paris me sembla un pauc cort e costier. Se parlavan catalan lei quebequès es qu'aurias lei memei pausicions sus d'elei ? Ne'n siau pas segur...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari