La Republica Sèrba de Bòsnia voldriá començar los procediments per rebastir sa pròpria armada en Bòsnia, çò publicàvem dijòus passat. A prepaus d’aquela informacion, publicam en seguida una adaptacion occitana de l’analisi qu’a publicat Iva Vukušić dins The Conversation. Iva Vukušić es professora dins lo departament d’istòria e istòria de l’art de l’Universitat d’Utrecht.

Un quart de sègle après la fin de la guèrra de Bòsnia, Bòsnia e Ercegovina se tròba dins una situacion perilhosa. Las gents qu’i demòran son inquietas. En fin de compte, dins lo conflicte que lo patiguèt lo país entre 1992 e 1995, mai de 100 000 personas moriguèron o desapareguèron, dont unes 8000 òmes e enfants assassinats dins lo genocidi après la casuda de Srebrenica en julhet de 1995.
 
Dempuèi la signatura de l’acòrdi de patz de Dayton e la fin de la guèrra, s’es fach plan d’esfòrces per resòlver lo legat de la violéncia generalizada. Son estats retrobats fòrça dels desapareguts. Qualques unes dels responsables d’aver tuat, violat e nafrat de milièrs de personas son estats jutjats e encarcerats.
 
Mas sembla qu’amb tot aquò n’i a pas pro. Creis ara la paur que la violéncia pòsca tornar espelir.
 
 
Un estat de disfoncion
 
Dempuèi la fin de 1995, Bòsnia e Ercegovina demòra atrapada dins una configuracion constitucionala disfoncionala. L’acòrdi de patz creèt doas entitats: la Republica Sèrba de Bòsnia e la Federacion de Bòsnia e Ercegovina. Aquelas doas entitats, e tanben lo petit mas estrategicament situat districte de Brčko, constituisson l’estat.
 
La Federacion es dirigida amassa per de representants dels bosnians (sonats abans «bosnians musulmans») e los bosnians croats. L’establiment d’una Republica Sèrba independenta foguèt, d’autre caire, lo projècte politic imaginat e defendut pels ancians caps Radovan Karadžić e lo general Ratko Mladić e per lors partenaris en Serbia, dont Slobodan Milošević, que forniguèt lo finançament e las armas necessàrias a la guèrra.
 
Karadžić e Mladić foguèron condemnats a perpetuitat per la Cort de l’Aia pels delictes comeses quand perseguissián lors ambicions territorialas e demograficas. Foguèt pendent la campanha armada per crear aquela Republica Sèrba independenta, que deviá èsser sens non-sèrbes, que se perpetrèt fòrça dels òrres crimes.
 
Lo sistèma establit jos l’Acòrdi de Dayton metèt lo ponch final a la guèrra mas devesiguèt lo país. Motivèt los politicians a alucar las flamas de las tensions etnicas e lor permetèt de tombar dins una corrupcion generalizada sens que perdèsse lor carga.
 
Mentretant, la comunautat internacionala, principalament los Estats Units e l’Union Europèa, an perdut progressivament l’interès per finançar los esfòrces de bastiment de l’estat dins la region. Se prenguèt fòrça engatjaments tanlèu acabat lo conflicte, mas après, las crisis en Siria, Ucraïna e, mai recentament, en Afganistan an requerit tant de capacitat de responsa coma de ressorsas.
 
Aquò a vist las promessas d’integrar Bòsnia e Ercegovina dins l’UE a pèrdre de vam. Pendent las darrièras 15 annadas, i a pas agut cap de vision, cap d’entosiasme e pauca esperança per un avenir melhor. Mai recentament, la responsa del país a la covid-19 demostrèt que l’estat èra vengut disfoncional, amb de consequéncias mortalas.
 
 
La menaça d’una nòva armada
 
Dins aquel contèxt complicat, los caps sèrbes de Bòsnia, mai que mai Milorad Dodik, an fach pojar las tensions amb la menaça d’establir una armada dels sèrbes de Bòsnia, de se retirar de las institucions estatalas conjonchas —en tot desmantelar efectivament l’estat— e de declarar l’independéncia. Los plans de Dodik menaçan de destruire lo meteis sistèma que manten Bòsnia unida e en patz.
 
Lo darrièr còp que los nacionalistas ensagèron d’aver una Republica Sèrba independenta, i aguèt un escampament de sang e la persecucion generalizada e sistematica de las comunautats non sèrbas. L’armada sèrba de Bòsnia foguèt la fòrça que bombardèt e fusilhet los civils de Sarajevo pendent quatre ans. Sos oficials de seguretat e intelligéncia èran en granda partida complices del genocidi de Srebrenica.
 
Se supausava que la responsabilitat davant la Cort Penal Internacionala per l’anciana Iogoslavia, a l’Aia, aital coma davant los tribunals de tot lo país, portariá justícia e dissuasion. Los bosnians qu’afrontan aquela crisi actuala se senton pas segurs. Lo ritme dels jutjaments per condemnar los criminals de guèrra s’es alentit dins las darrièras annadas, en daissant d’assassins e de violaires en libertat.
 
Al començament de 2022, auràn passat 30 ans après que la version originala de la Republica Sèrba sorgiguèt coma consequéncia d’una campanha brutala de netejatge etnica e genocidi. L’apròchi d’aquel anniversari, amassa amb lo contèxt geopolitic mai larg, amb los Estats Units, lo Reialme Unit e l’UE desorientats e una Russia enardida, emplís d’inquietud l’ivèrn. Russia es encoratjada per las experiéncias de l’èst d’Ucraïna e Crimèa, ont a estendut son influéncia e son contraròtle per mejan de la cooperacion amb d’actors locals. Los analistas son d’acòrdi per assegurar que poiriá far la meteissa causa en sostenent los plans sèrbes de Bòsnia.
 
Aquel contèxt se vei agravat per las tensions recentas dins la region dins las zònas frontalièras amb Kosova. E en Montenegro i a de chepics per una comunautat radicalizada que desira de ligams mai estreches amb Serbia.
 
Las gents de Bòsnia e Ercegovina se remembran lo començament dels ans 1990. Fòrça d’eles se sentiguèron abandonats, non sens rason, per la comunautat internacionala, que vegèt suls telejornals cossí los bosnians èran rabalhats, getats dins de camps amb lors proprietats pilhadas o cremadas e fusilhats per de franctiraires sus las montanhas de l’entorn de Sarajevo.
 
Aquesta crisi, coma compliment d’ans de decadéncia, es una crida a l’accion per garentir un camin rasonable, sens violéncia e amb seguretat e prosperitat per totes los ciutadans de Bòsnia e Ercegovina, independentament de lors antecedents. Per aquela rason, la volontat e l’engatjament politic locals son fondamentals. Mas quitament abans aquò, çò qu’ara a de besonh desesperadament Bòsnia e Ercegovina es de l’atencion dels politicians de l’estrange e lo sentiment qu’es importanta per qualqu’un que seriá lèst per ajudar.
 
 
 
 
Iva Vukušić
Article publicat originàriament en anglés dins The Conversation