La quatrena de cobèrta es pas plan disèrta tocant a la biografia de l’autor. I es just mencionat que Ferhat Mehenni es un cantaire berbèr presat en Argeria e que foguèt cofondador del Movement Autonomista Cabil en agost de 2001. Urosament dins lo còs de l’obratge lo quite autor ne ditz un pauc mai sus el. Alavetz, sabèm qu’aviá 53 ans en 2004 e que menèt de longa una carrièra de militant politic e cultural. Un pauc al rebat de quasi totes los cantaires cabils, que se son sempre engatjats dins lo combat politic per la reconeissença dels dreches nacionals de lor país. A n’aquel ponch de mon escrich teni aquí, tornamai, a rendre omenatge a Matub Lonés que foguèt assassinat dos còps pel poder d’Argièr (la causa dicha atal pòt pareisser completament capborda pr’aquò es la realitat: al moment del primièr assassinat foguèt tirar a cima de canon d’una rafala de mitralheta per un gendarma. Sabi pas mai quantas balas li tirèron del còs, pr’aquò visquèt qualquas annadas de mai abans d’èsser, tornarmai, assassinat). A prepaus de l’engatjament dels cantaires e intellectuals berbèrs dins lo combat nacionalista podèm pas daissar passar sens far lo parallèl entre la situacion cabila e occitana. Mentre qu’en Cabilia totes los cantaires aparan l’identitat nacionala menaçada per una arabizacion forçada, en Occitània, ont l’identitat es aitant amenaçada per una francizacion vièlha de dos sègles, pas un sol cantaire a l’ora actuala es pas sòci d’un partit politic occitan. Qual sap s’un jorn qualqu’un poirà dire se se tracha aquí d’alienacion o de coardisa?
 
Lo pòble berbèr de Cabilia s’es pas jamai daissat sometre fins a la conquista coloniala francesa. E encara calguèt doas batèstas (1857 e 1871) per que l’imperialisme francés capitèsse ocupar Cabilia. Lo quite empèri otoman que s’espandissiá sus tres continents aviá pas capitat a sometre Cabilia, pr’aquò lo país se trapa a una jornada de marcha del pòrt d’Argèr. Aquò’s dire la fiètat de la nacion cabila. Se pòt tanben dire, e totes los istorians son d’acòrdi sul sicut, que son lo cabils que ganhèron la guèrra de liberacion nacionala argeriana. A tal punt qu’al lendeman de la liberacion los partidaris d’un Estat arabi se demandavan se los nombroses combatants cabils anavan pas exigir la creacion d’una republica democratica e federala en Argeria. La democracia e lo federalisme èra l’ideal per loqual lo FLN èra estat creat a l’iniciativa dels berbèrs. Aquelas opcions politicas èran estipuladas dins la Carta del movement. Coma se sap, al lendeman de la Liberacion los capdals arabis confisquèron lo poder. Alavetz, en 1963, las fòrça democraticas representadas pel Front de la Fòrças Socialistas FFS d’Ait Hamed se rebelèt, las armas dins las mans, per salvar la democracia. Èra tròp tard. Aprèp aver liberada Argeria, Cabilia èra militariament ocupada per l’armada del novèl Estat.
 
Ferhat Menhenni coneis plan l’itòria comtemporanèa berbero-nòrdafricana e cabilo-argeriana per, a cinquanta quatre ans, l’”aver facha” en partida. Per almens, i aver participat bravament. Atal torna dins son libre sul la conception politica del moviment amazigh (berbèr). Segon l’analisi e las opcions d’aquel corrent de pensada, tot lo Nòrd d’Africa es berbèr. Los amazighistas afortisson que se trapa sus aqueste territòri pas qu’una sola e unica nacion berbèra, mai o mens arabizada. Per aqueste movement, que lo Congrés Mondial Berbèr ne fa partida, es doncas tot lo nòrd del continent qu’es a liberar de son alienacion ideologica aràbia. Segond el l’invasion araba representèt pas res al nivèl de la colonizacion de poblament e l’arabizacion lingüistica sus las còstas e dins las vilas foguèt militariament impausada al meteis temps que la religion. Ferhat Menhenni que participèt longament al moviment amazigh pensa ara que li cal cambiar d’estrategia. Pensa qu’es ara necite de començar per liberar los airals berberofòns los unes aprèp los autres e d’un biais pragmatic, non pas mai esperar longamai e ipoteticament una reberberizacion globala e simultanèa del Nòrd d’Africa. Lo pes de la religion, e la solidaritat pan-arabista que mancariá pas de grelhar en cas reconquista berbèra al Nòrd d’Africa, fan que lo combat amazigh se deu virar cap a sas entitats encara plan vivas.
 
Ferhat Menhenni pensa que Cabilia es una d’aquestas nacions amazighas a desliurar. Fa lo constat que fins ara totas las temptativas de far portar lo combat amazigh per totes los nòrdafricans, i comprés los arabizats, faguèt mèuca. Constata qu’al nivèl estatal d’Argeria es la meteissa causa. Las fòrças politicas cabilas son las solas que se batan per democratizar lo país. Fins ara aquelas fòrças, FFS e Recampament per la Cultura e la Democracia (RCD), an pas jamai volgut acavalar lo combat identitari per justament permetre a totes los democratas argerians de participar a la democratizacion e a la laïcisacion del país. Dins los faches se tracha que los arabo-islamistas an pas jamai volgut empusar lo combat democratic e l’audiéncia dels dos uniques partits democratas (FFS e RCD) es sonca prenhenta en Cabilia. Istoricament totas las resistàncias democraticas al poder militar d’Argièr son partidas de Cabilia. Al moment de la repression sangnosa d’abrial de 2001 ont 123 joves cabils foguèron tirats coma de lapins per la dictatura militària, pas lo mendre acte de solidaritat partiguèt pas del demai del país. Un còp de mai Cabilia demorava sola a plorar sos mòrts alara que se batiá per l’ensems de las populacions argerianas e al-delà per l’ensems de l’umanitat.
 
Pels Cabils, coma o escrich Salem Chaquèr dins la prefàcia del libre, l’ora es venguda de cambiar tactica: “Alavetz, èra ora de se tirar d’aquesta logica suicidària que pòrta sempre los cabils a butar d’en primièr lo combat per totes”. E Ferhat Menhenni de notar amb amarum que “De revòlta en revòlta per impausar un òrdre democratic en Argeria, Cabilia s’es retrobada isolada dins son combat. Los argerians se son revelats, a mantunas represas, mai solidaris dels palestinians, dels iraquians o de quin que siague autre pòble a travèrs lo monde, que non pas de lors compatriòtas cabils”.
 
Malgrat lo constat d’aquesta situacion, los partits democratics istorics que son lo FFS e lo RCD demòran dins una logica argerianista sens poder embragar sul demai de la populacion en causa de lor basa militanta e electorala cabila. Alavetz, alassats d’aquel estat de fach, d’unes militants “cabilistas” an quitat aquestas organisacions per crear en agost de 2001 lo Moviment per l’Autonomia de Cabilia (MAC). Per aqueste novèl moviment politic es clar que la concepcion centralista e jacobina es una absurditat politica. E Ferhat Mehenni d’escriure que “Lo modèl francés calcat sur Argeria es un crim istoric. Los Estats europèus que se son bastits sus las basas de conquistas forçadas que los pòbles minorisats n’aguèron a patir, finalament recorreguèron tal al federalisme e tal autre a las autonomias regionalas per radobar las injustícias enduradas per lors minoritats. Los metòdes e la cultura del sègle detz-e-noven fan partida de l’edat de la pèira rapòrt la democracia modèrna. Aguent pas, per sol modèle de bastison nacionala, que lo de França, lo tenents del poder argerian an lèu fach d’assimilar Cabilia a Occitània, Bretanha, o Corsega.”.
 
Lo libre de Ferhat Mehenni es un pauc una letra dobèrta als cabils. Tant e plan qu’en fin de volume se trapa una letra longa a las joves generacions cabilas. Mas es tanben un libre que rebrembra a totes los umans lors dreches a las libertats individualas e collectivas. Es per aquò que lo libre interessa los militants occitanistas. Lo Moviment per L’Autonomia de Cabilia, dins son combat per las libertats nacionalas, la democracia e la laïcitat, deu poder comptar sus la solidaritat fraternala dels Occitans.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule



_____
MEHENNI, Ferhat. Algérie : la question kabyle. Edicions Michalon, 2004. 185 paginas.