La frontièra barrada amb una cleda, la mai longa de la planeta e qu’es pas una muralha politica entre estats mas una barralha facha de fil de fèrre que s’espandís sus mai de 5000 quilomètres de longor. Sa tòca es pas d’empachar l’ataca umana d’una autra comunautat mas l’intrada de predators (los cans salvatges australians nomenats dingos) e salvar la populacion de fedas (que n’i a mai de 100 milions) de la part pus civilizada del continent australian.

L’estat australian es un estat qu’a pas jamai agut, o pendent gaire de temps, d’enemics umans estrangièrs. L’enemic que caliá arrestar d’un biais definitiu durant son istòria modèrna foguèt puslèu la quita fauna australiana. E aquela guèrra entre la fauna e l’òme se tenguèt a partir de l’arribada dels occidentals en Austràlia a la fin del sègle XVIII. Jamai abans s’èra passat aquò amb los aborigèns australians.
 
E, per ansin, i aguèt divèrsas guèrras (literalament) contra la fauna d’aquel continent. Pendent los ans 1930 l’armada ataquèt amb d’artilhariá una populacion gigantassa d’emós que se noirissián dins los camps cultivats. Lo damatge èra grand: caliá d’efièch noirir d’en primièr los umans e pas los emós e doncas lo govèrn cridèt ajuda a l’armada. Val pas lo dire qu’aquò foguèt ridicul, cal se pòt pas aucir d’aucèls amb d’artilhariá. Un autre còp, i aguèt una autra guèrra contra de gats, e una autra encara contra de conilhs (qu’atenguèron una populacion de mai de 600 milions, reducha ara a 200 milions).
 
Cossí que siá, lo dingo, lo can salvatge australian, foguèt, benlèu, un pauc mai aürós que los emós. L’òme bastiguèt sonque una clausura que barrava plan l’intrada dins çò qu’a l’epòca èra considerat coma territòri umanizat (l’èst e lo sud del continent). E aital podián defendre los tropèls de fedas australianas d’atacas dels dingos, car i aguèt un an que ne tuèron 11 000. Totun, quand ne comencèron la bastison s’imaginavan pas que, un còp finida, seriá la cleda mai longa de la planeta.
 
 
La principal predator australian
 
Lo dingo es encara uèi lo principal predator d’Austràlia mas es pas dangierós per l’èsser uman. Pasmens, après l’arribada dels occidentals sus lo continent australian, lo dingo trapèt qu’atacar de fedas èra plan aisit e benlèu fòrça mens alassant que perseguir de cangorós. N’i aviá ja fòrça al sègle XIX (e encara n’i a mai uèi) e per ansin lo dingo comencèt d’atacar de fedas un jorn e autre. Fins que l’òme poguèt pas pus.
 
Caliá desseparar totalament la populacion australiana de dingos de la populacion umana. Per o far, foguèt pensat de bastir una cleda, e en 1880 lo govèrn australian comencèt de la construire. Uèi es coneguda coma la clausura dels cans (Dog Fence). Foguèt finida cinc annadas apuèi, en 1885, e dempuèi alavetz, dessepara l’Austràlia salvatja de l’Austràlia civilizada. Pr’amor qu’uèi es la barralha pus longa d’aquel continent, amb mai de 5600 quilomètres de longor, e mai es la pus longa de tota la planeta. (Legissètz la seguida).




 

---

Aqueste article es publicat dins Sapiéncia, la revista occitana de divulgacion scientifica, amb la quala Jornalet a un acòrdi de cooperacion.  Podètz legir l'article entièr aicí.