An passat los 60 ans de la cauma dels carbonièrs de la Sala, un eveniment istoric fondamental pel reviscolament nacional occitan qu’anèt delà los limits d’una simpla protèsta de caractèr professional. L’origina del conflicte la cal cercar en 1960, quand lo president francés Charles de Gaulle comencèt un procès de reconversion e de desacceleracion de l’indústria francesa del carbon davant la dobertura del mercat francés a las importacions de carbon american e de petròli arabi. Lo carbon francés, e l’occitan de rebucada, èra pas pro competitiu e caliá afrontar una dura reconversion d’un sector que donava d’emplec a de milièrs de minaires.

Lo 24 de novembre de 1961, fa uèi 60 ans, mai de 5000 personas manifestèron a la Sala contra los licenciaments e transferiments de trabalhadors dins los bacins carbonifèrs de Roergue. La marcha seguissiá una cauma començada 5 jorns abans quand qualques desenats de minaires s’embarrèron dins las galariás carbonifèras. La cauma, convocada pels sindicats de raiç francesa, tenguèt sul pic lo sosten actiu de la populacion locala e las simpatias de fòrça sectors de la populacion de la Republica Francesa, dels mèdias e quitament d’una partida de la glèisa catolica, ben talament que lo jorn de Nadal de 1961 se diguèt una messa dins las minas pels caumaires.
 
La protèsta se radicalizèt, qualques enfants de minaires comencèron una cauma de la fam en sosten e tot Roergue decretèt la cauma generala coma gèst de solidaritat amb los minaires enclauses, çò que menèt a la talhada de las principalas rotas. Fin finala, jos una fòrta pression, lo Ministèri de l’Indústria arribèt a un acòrdi amb los caumaires, qu’acabèron la protèsta lo 20 de febrièr de 1962. La cauma dels minaires aviá durat dos meses que desvelhèron tot lo país. S’obtenguèt qualques acòrdis mas pas lo cambiament substancial de la politica industriala. Per contra, la cauma aguèt de consequéncias fondamentalas per Occitània e per l’occitanisme.
 
Dins aquel sens, lo viu interès dels partits franceses d’esquèrra per aquela causa s’esfumèt a mesura que la cauma metiá en evidéncia lo comportament colonial de França envèrs Occitània. Cada jorn que passava, fòrça occitans comprenián que lo conflicte aviá, tanplan, una dimension politica relativa al tractament que París donava a las regions, justament a un moment istoric ont fòrça païses d’Africa e Asia obtenián l’independéncia. D’aicí a prepausar un novèl modèl d’estat i aviá pas qu’un pas. La cauma de la Sala representèt l’espelida de la consciéncia occitana dins una granda partida de la populacion del país.
 
Un factor clau de la cauma accelerèt aquel cambiament dins las consciéncias: l’usatge majoritari de la lenga occitana pels minaires. Lo fach que las cançons e las afichas de protèsta foguèsson en occitan joguèt un ròtle important dins aquela revelhada nacionala. Pauc a pauc, fòrça gents comprenguèron que dins aquel conflicte i aviá quicòm mai qu’una protèsta professionala. Lo conflicte minièr èra la poncha d’un icebèrg grandàs qu’èra estat amagat pendent fòrça sègles. A París s’avisèron tanben de tot aquò e per aquela rason las simpatias inicialas dels mèdias e dels partits d’esquèrra s’esfumèron, sustot quand qualques unes comencèron d'emplegar de concèptes inedits coma “descolonizacion interiora”.
 
Aquel occitanisme emergent mas desmantelat foguèt reculhit inicialament per l’Institut d’Estudis Occitans (IEO). Pauc de temps apuèi, a Narbona se creèt lo Comitat Occitan d’Estudis e Accion (COEA), nòvela organizacion activista menada per Robèrt Lafont. Lo COEA subiguèt una fòrta influéncia dels procèsses descolonizaires e se placèt sus de posicions plan d’esquèrra. En 1968, en plen periòde de revòltas d’estudiants, l’occitanisme madurèt politicament e, tres ans apuèi, lo COEA se dissolguèt per far nàisser Lucha Occitana, un movement politic mens internacionalista e que jonhiá la lucha sociala a la lucha autonomista.
 
Amb lo sosten de Lucha Occitana, Robèrt Lafont ensagèt se presentar a las eleccions presidencialas de 1974, mas sa candidatura foguèt pas validada pel Conselh Constitucional de França. D’aquela campanha entrepachada ne nasquèt una organizacion transversala, apelada Volèm Viure al País (VVAP). Malgrat que Lucha Occitana aguèsse pas una vida fòrça longa e se dividiguèsse lèu en divèrses grops, aquela organizacion portèt la rompedura definitiva amb un occitanisme ancian de caractèr cultural e isolacionista encarnat, sustot, dins lo movement del Felibritge. Los faches de la Sala impliquèron una modernizacion de l’occitanisme, la presa de consciéncia d’un larg sector de la societat occitana e la compreneson que la defensa del país occitan es pas solament una question culturala, mas tanben economica, politica e administrativa.
 
60 ans apuèi, la memòria collectiva occitana manten viu lo remembre de la revòlta de la Sala. Son fòrça las expressions literàrias, musicalas o artisticas qu’i fan referéncia. Un dels libres mai coneguts sus aquela question se publiquèt en 1975 per Vent Terral. L’òbra, entitolada Decazeville. Los carbonièrs de la Sala, amassa de tèxtes de Joan Bodon, Sèrgi Mallet, Andrieu Pradpèl e Ives Roqueta. Fòrça cançons actualas i fan tanplan referéncia e mai recentament, a l’escasença del 50n anniversari dels faches, se donèt la primièra de l’espectacle “Brasero”, creat e desvolopat per l’associacion Mescladís. Aquel espectacle èra protagonizat per d’artistas locals de Roergue, e tornava utilizar de cançons e de tèxtes ligats a aqueles faches.