Actualitats
Mòrt de Cristina Calderón: darrièr locutor de la lenga iagan
Fins als darrièrs ans de sa vida, se consagrèt a transmetre sas coneissenças. Mas las autras generacions que comprenon la lenga, la sabon pas pus parlar coma ela
Tèxte legit
Sonada “la menina Cristina”, venguèt un simbòl de la resisténcia culturala dels pòbles indigènas de Chile. “Soi la darrièra persona que parla la lenga iagan. D’autres la comprenon mas la parlan pas e la sabon pas coma ieu”, çò diguèt Cristina Calderón Harban als jornalistas en 2017.
Fins als darrièrs ans de sa vida, se consagrèt a l’artisanat e capitèt a transmetre a una de sas felenas e una neboda una granda part de sas coneissenças d’aquela lenga. Pasmens, s’agís d’una lenga non escricha e, segon l’antropològ Maurics van de Maele, “las autras generacions coneisson pas la lenga al nivèl de Cristina.”
Lo president de Chile, Gabriel Boric, a escrich sus Twitter que planh la mòrt de Cristina Calderón Harban, e a soslinhat que “sa tendresa, sos ensenhaments e sas luchas del sud del Mond estant, ont tot comença, demoraràn vius per totjorn”.
La filha de Cristina Calderón Harban, Lidia González Calderón, es la vicepresidenta de convencion ciutadana que redigís la nòva Constitucion de Chile. Ela a dich que la mòrt de sa maire “es una trista nòva pels iagans”, A mai, a apondut que tot lo trabalh que lo fa ara a l’Assemblada Constitucionala lo fa “en son nom”.
La convencion ciutadana que redigís la nòva Constitucion del país es compausada de 155 membres dont 17 son de representants dels pòbles originaris: sèt mapuches, dos aimaras, un rapanui, un quíchoa, un atacama, un diaguita, un còla, un kaweska, un iagan e un chango. Segon lo recensament de 2017, lo 12% de la populacion chilena es indigèna, dont l’80% son de mapuches.
Los iagans se considèran coma los abitants mai meridionals de la planeta dempuèi lor arribada fa mai de 6 000 ans al Cap Hòrn e dins l’Illa Granda de la Tèrra del Fuòc, a l’extrèm sud d’America. Quand los europèus colonizèron lor territòri, èran a pena 3500 abitants. Puèi, devèrs lo sègle XIX, lo nombre de iagans se reduguèt fòrça a causa de las malautiás portadas pels colons.
Hoy a los 93 años ha fallecido Cristina Calderón del pueblo Yagán. Pero su cariño, enseñanzas y luchas desde el sur del mundo, donde todo comienza, seguirán vivos por siempre. Un abrazo gigante a toda su familia y Villa Ukika. No están sol@s.
— Gabriel Boric Font (@gabrielboric) February 16, 2022
[DECLARACIÓN PÚBLICA]
— Lidia González Calderón (@lidiayagan) February 16, 2022
Sobre el fallecimiento de mi madre, Cristina Calderón
Hoy, jueves 16 de febrero de 2022, falleció mi madre, depositaria de nuestras tradiciones, última hablante activa del Yagán. Con ella se va parte importante de la memoria cultural de nuestro pueblo
[+] pic.twitter.com/P3SXHhavZM
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
"Mas las autras generacions que comprenon la lenga, la sabon pas pus parlar coma ela"
Que çà disetz !
Reverta çò que se passa ençò de nosaus, nos caldriá trabalhar mai aquela transmission, per fin que se melhora.
Darnièra locutritz de la lenga iagan : Nos cal contragarda que causas atal nos mesarrivèsson, se ne podèm parèisser luènc d'aquela situacion, urgís de se desenluzir, las causas e lo degalhament van d'aviat al prim d'aiceste sègle.
Amai se d'unis an plan trabalhat ambe vam e coratge, nos devèm pas apagar del pichon corril qu'es estat fach.
L'amira dèu èsser far mai e milhor.
De que ne sarà de nòstra lenga dins 50 ans ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari