Tèxte legit
Cada dissabte, e gràcias a Clamenç Pech, presentarem dins Jornalet un personatge istoric del país nòstre, extrach de la cronica de Ràdio Occitània “L’occitan del jorn”, que se difusa de diluns a divendres dins l’encastre de l’emission “L’ora del tè” entre 17h e 18h.
Començarai aquela cronica per una citacion en francés. Pels repotegaires de servici, vos respondrai pas qu’una causa: empachatz-me!
“On s’étonne parfois de mon goût pour le patois, un peu vif, mais que voulez-vous, le patois est la langue de maman, ma langue maternelle. Je l’aime. Je devrais dire: l’occitan, je sais , qui est le terme correct et le plus stratégique. Mais occitan c’est savantasse, ça fait intelligentsia. Moi il m’écorche les lèvres, et me fait mal au coeur. Maman parlait patois. Jusqu’à cinq ans, je n’ai parlé que le patois. Le français m’est une langue étrangère”
Aqueles mots son los d’una personalitat plan coneguda del monde literari, nascuda en 1894 a Vilars en Val dins Aude. Se faguèt especialament remarcar en 1925 amb son roman Jeanne d’Arc pel qual obtenguèt lo prèmi Femina. Mas es subretot lo poèta que marquèt son temps. Vòli parlar de Joseph Delteil, que parlava l’occitan ariegés amb sos parents, originaris d’aquel país. Sa vida foguèt ni mai ni mens qu’un anar-venir entre país bassòl e region parisenca duscas a 1937 quand s’installèt definitivament dins una anciana teulièra de Grabèls dins Erau, ont demorèt duscas a son darrièr bufal. Foguèt prolific dins l’entre-doas guèrras. Ganhèt força moneda que s’afanava de despensar per finançar una vida boèmia dins una vila de París que formiguejava de vida après lo grand masèl de la Primièra Guèrra Mondiala.
Son discors e sa relacion a sa lenga mairala foguèron essencials a la bona compreneson de l’òbra d’aquel poèta-païsan. Faguèt partida d’aquelas generacions quasi desaparegudas qu’an popada la lenga al brèç. Lo revèrs de la medalha es que l’assimilavan a un environament limitat, privat, intim e li refusavan la capacitat d’abstraccion. Delteil o explica clarament: “es aquel patés, aquel patés pauc apte a la psicologia, a la pensada qu’a donat a mon estil aquel caractèr concret, sensacional”.
Aquò donèt per exemple aquel “Sonet a l’almanac patoés” publicat en 1914:
Dins un bòsc desertat, sans cançons e sans amor,
Un jorn un aucèl ven, bastis un nis, i pond.
Los pichons espelits, la tristèssa se fond,
E lo bòsc tressalhís de cants blus dins la rama.
Le patoés, el tabèns, èra com’ una lama
Rovilhada, com’un sac cendrés sans nom.
Èra un bòsc sens aucèls per fiular tot lo jorn
Pas cap de musicien per y montar la gama.
Un matis, debès Foish, un libre nous arriba,
Escrit dins le parla que s’entend su la riba;
Et totis escotant aquela doça voés.
Una tendra cansou bob dins las campagnos,
Nòstra sonòra lenga engrano sas iranhas,
E nòstre còr palpita: es I’almana patoués!
Un jorn un aucèl ven, bastis un nis, i pond.
Los pichons espelits, la tristèssa se fond,
E lo bòsc tressalhís de cants blus dins la rama.
Le patoés, el tabèns, èra com’ una lama
Rovilhada, com’un sac cendrés sans nom.
Èra un bòsc sens aucèls per fiular tot lo jorn
Pas cap de musicien per y montar la gama.
Un matis, debès Foish, un libre nous arriba,
Escrit dins le parla que s’entend su la riba;
Et totis escotant aquela doça voés.
Una tendra cansou bob dins las campagnos,
Nòstra sonòra lenga engrano sas iranhas,
E nòstre còr palpita: es I’almana patoués!
Un còp installat dins son domeni d’Erau, sortirà pas gaire e cultivarà sa vinha. Refusa lo progrès tal que l’imaginèron lo personal politic de las Trenta Gloriosas a grands còps de quitran, d’usinas e de supermercats a la periferia de las vilas. “Lo Progrès uèi a sa garda de gorillas, sa Terror, çò escriguèt, Terror, publicitat e mistificacion. Qual nos exorcizarà d’aquela fantasmagoria?” Quand lo monde començan a tornar presar la preséncia de comèrcis en còr de vila e que d’elegits contunhan a far s’espandir la gangrena de zonas artisanalas… Òm pòt pensar que Delteil es pas tan passat de mòda coma se poiriá creire.
Clamenç Pech
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#1 Un Ives Roqueta qu'a tanben traduit e publicat "Colerà", del Detelh, non ?
Cal legir Nòstre Sénher lo Segond, revirat per l'Ives Roqueta. Un crane libre e una crane revirada.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari