A l’Edat Mejana, una fèbre estrementiguèt Euròpa, un estrambòrd qu’assalhiguèt las ments dels medievals: l’Orient. A una epòca que l’imaginari costejava encara la realitat, que los bestiaris descrivián de còsta un elefant e un unicòrne, lo mond s’afoguèt d’un obratge novèl, Lo Libre del Milion. En 1298, dins una càrcer de Gènoa, un mercadièr venecian dictava sos viatges dins un mond al ras de la fantasiá: Asia. Aquel òme èra Marco Polo. Lo libre venguèt un best seller que se vend uèi encara. Un aventurièr que bravegèt tota marrana, traversèt desèrts, estepas e selvas per se logar al servici de Kublai Khan, l’òme que regnava sus l’empèri mongòl. D’aquí compliguèt divèrses obratges per l’emperaire que lo faguèron barrutlar a travèrs tot l’empèri, e n’escriguèt cada meravilha que lai vegèt. Pendent longtemps la quita existéncia de Polo a generat de debats, ara fa puslèu consens demest la comunautat scientifica, e de nombroses detalhs de son raconte – entre tant una descripcion plan precisa d’una moneda papièr – son versemblants. Pasmens, d’elements entièrs de l’òbra son de puras exageracions, fantasiás e faulas que de còps s’inspiran d’autras òbras mèstras de son epòca.
 
 
Jordan Catalan, lo Marco Polo occitan
 
D’autras figuras aventurièras se destaquèron, escriguèron e descriguèron lo mond nòu que se desplegava davant eles, coma Giovanni da Pian del Carpine, un prelat que foguèt lo primièr ambaissador del papat a la cort mongòla, e que redigiguèt son Historia Mongolorum quos nos Tartaros apellamus. Mas i aguèt tanben un altre òme, un occitan, qu’enriquiguèt las coneissenças dels occidentals sus las tèrras orientalas.
 
Jordan Catalan nasquèt a l’entorn de 1280 a Severac[1], en Roergue. De sa vida pauc se sap, ja que ne daissèt un magre testimoniatge. Pr’aquò, el se faguèt can de Dieu quand integrèt l’òrdre dels Presicadors, e se’n torna trapar la traça enlà del Pont Euxin, dins un monastèri de Tabriz (تبریز), dins lo nòrd de l’Iran d’ara. Saique la fòga orientala de sos contemporanèus l’atissèt, car se n’anèt, amb quatre companhs, e armat d’un calam, d’atrament[2], de rotlèus de pergamin e d’una dòsi gròssa de fervor religiosa medievala, temptar de presicar la bona paraula en China. Ribegèron la mar d’Arabia, fins que, en 1324, los confraires de Catalan foguèsson preses e executats, vèrs l’illa de Salsete, près de Bombai (मुंबई). Salve mas empachat a mièg camin de China, Jordan Catalan decidiguèt de seguir son prètzfach de missionari en Índia. Viatgèt long de la còsta indiana occidentala, en presicant en particular dins las vilas de Bharuch (ભરૂચ) e Thane (ठाणे) abans de davalar a l’extrèm sud del soscontinent cap a Kollam (കൊല്ലം). Faguèt puèi repè en Avinhon per que lo papa Joan XXII, conscient d’una manna de possibles fidèls nòus en Índia, lo nomenèsse evesque de Kollam, diocèsi creada en 1329 especialament per Jordan Catalan, e primièra diocèsi de la glèisa catolica en Índia. In fine, lo trèu de l’occitan se perdèt a l’entorn de l’an 1330, data presumida de sa mòrt, sens saber s’atenguèt son evescat.
 
 
Un quasèrn de viatge
 
Jordan Catalan ten subretot sa posteritat de l’unic obratge que redigiguèt entre 1324 e 1328: Mirabilia Descripta. Mirabilia, car pendent son viatge se badèt, afiscat coma un mainatge, fàcia a çò novèl e çò desconegut. Descripta, pr’amor de l’interès, quasi scientific per l’epòca, que portèt amb se e lo menèt a devisar de la geografia, la fauna e la flòra d’aquelas encontradas luènhas. Una natura salvatja, quora doça e colorada, quora eissucha e perilhosa, se dessenha coma una fresca edenica, que s’espandís de Grècia a Índia, a travèrs de las tèrras turcas e armènias, pèrsas e caldèas.
 

 
Devesiguèt tanben Índia en tres parçans: l’IndiaMajor, qu’inclutz una part de Malabar e la ciutat de Kochi (കൊച്ചി); l’IndiaMinor, entre Sind e Malabar; l’IndiaTertia, una region pro fosca, qu’el situava entre Balochistan e Etiopia[3].
 
A mai, Catalan s’extasièt davant lo ferum indian: çai de papagais e de pavons, lai un elefant qu’impausa un respècte mastodontesc. Las bèstias, de la formiga pus pichòta al crocodil pus ferotge, son auscultadas menimosament.
 

 
S’estonèt en descobrir los uses dels estatjants: la vaca sagrada, la farda leugièra que descobrís los còrses assucats per la calor e las monsons; las religions, entre l’indoïsme e lo cristianisme nestorian en Pèrsia. Un agach innocent mas pro precís, e una temptativa d’objectivitat enregan l’obratge.
 

“Las gents d’aquesta Índia son netas en lor alimentacion, vertadièras en paraula, eminentas en justícia, mantenon atentivament los privilègis de cada òme a respècte de son reng, coma o fan despuèi un temps de memòria perduda.”

 
Es evident ça que la que la vision de Catalan foguèt biaissada culturala e religiosament. L’enfasi sorgenta sovent ont s’amaga l’ignorància. O pròva aquò lo retrach qu’el fa de son Índia Menora, ont anèt pas jamai, e ne va far un país ont s’escondián los mites, un paradís ont s’encaunavan de quimèras, a las pòrtas del reialme mièg legendari del Prèire Joan. Se requièr doncas una lectura critica per n’aver una bona compreneson.
 
Mirabilia Descripta, fruch d’un afogament medieval per de meravilhas lonhdanas, foguèt en son temps una òbra de referéncia per qui se voliá assabentar de las curiositats del mond indian. Uèi e fa de temps – aürosament, sas paginas an perdut los interèsses geografic, zoologic, botanic e etnologic qu’o podiá aver un còp èra. Ça que la, demòra, tant coma Lo Libre del Milion, una font subreïnteressanta a respècte de la recepcion de las culturas orientalas pels europèus de l’Edat Mejana. MirabiliaDescripta, un libre discret que, pasmens, contunharà longamai de meravilhar los esperits curioses e aventurièrs.
 
 
 
 
 
Robin Pitòt
 
 
 
 

 

---