Lo resultat de l’1,72% dels sufragis exprimits en favor d’Anne Hidalgo, candidata del Partit socialista, al primièr torn de l’eleccion presidenciala 2022, marca sens ambigüitat l’esfondrament d’una de las mai vièlhas organizacions partisanas de França, eiretièra de la Seccion Francesa de l’Internacionala Obrièra (SFIO) fondada en 1905 jos l’impulsion de Joan Jaurés e de Jules Guesde. [Refondat en 1969], lo Partit socialista prenguèt son vam en seguida del congrès d’Épinay de 1971 qu’installa François Mitterrand a son cap.
 
Se son istòria a conegut de nombrosas rebombidas, la fin del quinquennat de François Hollande (2012-2017) dobrís de falhas prigondas que son pas encara barradas.
 
 
Las fracturas del quinquennat Hollande
 
L’eleccion presidenciala de 2017 met en relèu l’afebliment del PS que ne testimónia lo resultat ja istoricament feble realizat per son candidat Benoît Hamon. La majoritat dels quadres del partit, totparièr coma sos elèits governamentals, jonhon la candidatura d’Emmanuel Macron. Al nivèl de l’electorat, la logica del “vòte util” jòga en plen. Los electors repòrtan massissament lors voses cap a l’ancian ministre de l’economia de François Hollande mas tanben, per una part significativa, cap a Jean-Luc Mélenchon, qu’atrai alara lo 16 % dels electorsque votèron per François Hollande al primièr torn en 2012.
 
Aqueles resultats soslinhan l’accentuacion de las divisions intèrnas de la familha socialista jol quinquennat Hollande. Aquestas començan de ponchejar après lo “truc” del 21 d’abril de 2002 e, mai encara, del referendum de 2005 sus la Constitucion europèa, ont lo camp del “non” compta de cauds partisans coma Laurent Fabius o Henri Emmanuelli. Lo discors de Le Bourget prononciat pel candidat Hollande en genièr de 2012 cristalliza un malentendut entre aqueste òme e son electorat.
 
Exasperats per la politica securitària, lo clima de tensions e los afars de la presidéncia de Nicolas Sarkozy (2007-2012), la màger part dels electors socialistas vòlon pas veire (o prene seriosament) la moderacion del programa economic e social de François Hollande. Sa carga contra la finança, que designa coma son enemic principal, e son engatjament per un contraròtle mai important dels produches financièrs toxics dependon mai de consideracions tacticas que d’una conviccion de fons. Los fondaments de son programa economic pertòcan la competitivitat de las PME e lo retorn a l’equilibri de las finanças publicas tre la fin del quinquennat. Lo president assumís d’autre caire rapidament aquel apròchi “socialliberal” e anóncia, en novembre de 2012, la començada del CICE, un crèdit d’impòst suls beneficis de las entrepresas a nautor de 20 miliards d’èuros per an.
 
L’aprigondiment d’aquela orientacion economica amb la nominacion de Manuel Valls a Matignon en març de 2014 conduch qualques meses mai tard a la demission del ministre de l’economia d’alara, Arnaud Montebourg, aital coma d’aquela de Benoît Hamon, efemèr ministre de l’educacion. Pauc apuèi, una part del grop parlamentari socialista afirma a son torn publicament son oposicion a la via “socialliberala”, personificada pel primièr ministre e son nòu ministre de l’economia, Emmanuel Macron. Aqueles deputats “critics“ s’opausan al govèrn fins a l’acabada del quinquennat, çò que demòstra la feblesa del lideratge del president sul partit que n’èra longtemps estat lo primièr secretari.
 
Se la politica economica de François Hollande foguèt ben alonhada del discors de Le Bourget, es important de notar la continuitat de sas posicions sul subjècte. Pròche de Jacques Delors dins los ans 1980, prepausa alara de respondre als desfises de la globalizacion e de l’aprigondiment de la construccion europèa per una politica fondada sus la competitivitat de las entrepresas e una flexibilitat acrescuda del mercat del trabalh que seriá contrabalançada per la defensa de l’estat social, una proteccion mai individualizada dels trabalhadors e lo desvolopament de la formacion continua. Ça que la, jos son quinquennat sas causidas politicas sus de subjèctes economics, socials mas tanben regalians destabiliza e devesís sa familha politica, d’en primièr la proposicion de desecasença de nacionalitat en seguida dels atemptats del Bataclan en 2015, puèi la Lei Trabalh dicha Lei El Khomri l’annada seguenta, qu’acreis la flexibilitat del mercat del trabalh.
 
 
D’elèits socialistas totjorn que mai desconnectats de lor electorat
 
Cossí comprene aquelas proposicions en decalatge amb l’ideologia de l’esquèrra tradicionala? Las mudacions sociologicas de l’electorat socialista pòrtan qualques elements d’explicacion. Aqueste, d’efièch, a prigondament evoluit durant los darrièrs decennis.
 
En 1981, lo 72 % dels obrièrs e lo 62 % dels emplegats votèron per François Mitterrand al segond torn: de chifras que l’esquèrra a pas pus jamai retrobadas.
 
Coma lor partit veniá partit de govèrn, los socialistas comencèron, subretot après 1984 e la nominacion a Matignon de Laurent Fabius, una politica economica que privilegiava la modernizacion industriala, la liberalizacion financièra, e l’aprigondiment de la construccion europèa en s’esforçant de defendre lo benèsser social dins un contèxt de caumatge de massa que n’èran victimas l’ensemble de las societats occidentalas. Aquelas causidas dels socialistas al poder, pas completament assumidas e explicadas, contribuisson a alonhar lo PS de las classas popularas.
 
A partir dels ans 1990, aqueles electors se refúgian dins l’abstencion. Una part significativa jonh lo Front Nacional de Jean-Marie Le Pen del temps qu’una pichona minoritat òpta per dels partits d’esquèrra mai radicals. Subretot, l’esquèrra atrai pas pus las nòvas generacions d’obrièrs e d’emplegats que, après 1995, vòtan majoritàriament e sens discontinuar per la drecha e l’extrèma drecha.
 
Aquel divòrci amb los jaces mai populars de l’electorat s’acompanha d’una autra rompedura, mai progressiva e silenciosa, amb los personals de l’estat, longtemps bastion privilegiat del socialisme francés. Dempuèi los ans 2000, los ensenhaires an per exemple cessat de votar en massa pel PS, a l’excepcion notabla de l’eleccion presidenciala de 2012, e li recriminan de presas de posicions tròp favorablas a la mondializacion liberala e de politicas educativas que respondon pas a lors espèrs.
 
Fòra de qualques mesuras far impulsadas jols govèrns de Michel Rocard e Lionel Jospin —[Revengut Minimal d’Insercion], setmana de las 35h, cobertura malautiá universala— lo partit assumís d’efièch una politica de l’ofèrta virada cap a la competitivitat de las entrepresas e la primautat d’una regulacion de l’activitat economica per de mecanismes de mercat dont la poténcia publica deu totun corregir los excèsses per de politicas socialas determinadas.
 
Aquelas orientacions politicas cavan las divisions de l’esquerra e afeblisson lo PS. S’aqueste s’es apiejat sus d’organizacions coma lo Partit Comunista o los Verds per nosar d’alianças pontualas segon las eleccions europèas o localas, arriba pas pus de crear una dinamica, coma foguèt per exemple lo cas dins los ans 1970.
 
A partir de 2017, lo refús assumit del partiment esquèrra-drecha per Emmanuel Macron e Jean-Luc Mélenchon, que jonhon sus aquel ponch la posicion dels caps de l’FN que, tre la fin dels ans 1990, li substituisson l’oposicion entre “mondialistas” e “nacionals”, pòrta un còp dur al PS, desenant considerat coma una de las màgers encarnacions del “vièlh mond” politic.
 
 
La feblesa dels rets socialistas
 
L’enrasigament societal de l’SFIO, puèi del PS que, contràriament a las socialdemocracias d’Euròpa de Nòrd, foguèron totjorn de partits d’elegits e non de massa, es demorat feble, levadas de raras federacions emblematicas coma la de Nòrd. Dins los ans 1970 pasmens, l’envòl del PS s’explica per una capacitat de mobilizacion delà sas comunas tradicionalas. Lo partit tròba de relèus dins de sindicats obrièrs (la CFDT) e estudiants (l’UNÈF) mas tanben dins los mitans associatius e cooperadors. Es aital corrent que los militants PS sián egalament encartats a la CFDT e exerciscan de foncions associativas, per exemple dins las federacions de parents d’escolans. L’influéncia del PS sus aqueles rets a desaparegut dempuèi longtemps, e l’episòdi de la Lei Trabalh a acabat de destabilizar la CFDT, istoricament dobèrta a un dialòg (que foguèt pas jamai simple) amb lo socialisme de govèrn.
 
Mai largament, dins l’amira d’una recomposicion e d’una reïnvencion del PS, l’afebliment dels còrses intermediaris, que s’es accelerat jol quinquennat d’Emmanuel Macron, lo priva d’un perpal per sortir de la crisi.
 
Un autre factor, mai sosterranh, pòt egalament èsser mobilizat per comprene la desconnexion creissenta entre los elèits socialistas e la societat. Residís dins la relacion qu’aquela organizacion entreten amb l’estat dempuèi los ans 1980. De politistas an mes en relèu un fenomèn de “cartellizacion“. En venent un partit de govèrn, lo PS a acrescut sa dependéncia a respècte de l’estat non sonque per sas finanças, totjorn que mai dependentas de l’argent public, mas tanben per son expertesa amb la penetracion massissa de nauts foncionaris a la cima de l’aparelh. Aquela muda del PS en una “agéncia semipublica centralizada” l’a considerablament alonhat dels militants e de la societat.
 
De factors de tèrme cort, mejan e long se conjugan doncas per explicar lo resultat derisòri de la candidata socialista al primièr torn de l’eleccion presidenciala. Dempuèi 2017, lo PS es ben en via de “pasokizacion”, vocable passat dins lo lengatge de las sciéncias socialas en referéncia al partit socialista grèc (PASOK) que desapareis gaireben completament del païsatge politic en seguida de la terribla crisi economica e sociala que tustèt lo país a la fin dels ans 2000. La pasokizacion es pasmens pas sinonima de desparicion.
 
Coma o an mostrat de nombroses trabalhs, “los partits morisson longtemps” e dispausan d’una fòrta capacitat de resiliéncia que ne testimònian lo reviscolament electoral timid mas real de cèrts partits socialdemocratas europèus. Lo PASOK el meteis poiriá ofrir un bon exemple de sortida de crisi al PS: après un decenni complicat, aquela organizacion retròba de colors gràcias a la reactivacion de rets d’elegits e de sindicalistas locals e tanben a l’emergéncia d’un nòu cap.
 
 
 
 
Mathieu Fulla
Agregat e doctor en istòria,
membre permanent del Centre d’Istòria de Sciéncias Politicas (CHSP)
Article publicat originàriament en francés dins The Conversation