Actualitats
Manifestacion istorica a Belfast pels dreches dels parlaires d’irlandés
De milièrs de manifestants an reclamat una reconeissença oficiala e de mesuras immediatas
Tèxte legit
De milièrs de personas —17 000, segon los organizaires— reclamèron dissabte passat 21 de mai a Belfast l’aprobacion de mesuras legislativas en favor dels dreches dels gaelicofòns de l’Irlanda del Nòrd. Es una de las manifestacions mai grandas de l’istòria en favor de la lenga irlandesa, qu’a la diferéncia del galés o del gaelic escocés, a pas quitament una lei per la promòure.
La manifestacion èra convocada pel ret associatiu An Dream Dearg (“Lo Grop Roge”, per la color qu’emplega dins sos eveniments), amb lo sosten e la participacion de nombrosas organizacions en favor de la lenga, coma la plataforma Conradh na Gaeilge.
Los manifestants reprochèron a las autoritats lor inaccion per fornir una legislacion qu’autrege de dreches lingüistics als parlaires d’irlandés dins l’administracion, l’escòla o los tribunals, entre d’autres encastres. Segon los organizaires, la manca d’una legislacion especifica tresmuda los gaelicofòns en “ciutadans de segond reng”.
La revendicacion istorica del movement en favor de la lenga es totjorn que l’Irlanda del Nòrd vòte una Lei de l’irlandés, que reconesca a aquela lenga un estatut d’egalitat amb l’anglés. Mas los partits unionistas britanics o an totjorn empachat.
La via dobèrta de tèrme cort per que i aja d’avançadas passa per Londres. L’aprobacion de mesuras pels dreches lingüistics dels locutors d’irlandés es prevista dins l’acòrdi New Decade, New Approach (NDNA, “Nòu Decènni, Nòu Apròchi”) de 2020 entre los govèrns britanic e irlandés, que tornèt installar lo govèrn nòrd-irlandés après tres ans de suspension.
Compte tengut del fach que los partits unionistas empachan l’aprobacion de las mesuras a Belfast, lo govèrn britanic s’es engatjat a o far a Westminster. Aquò se concretizarà en la Lei sus l’identitat e la lenga de Irlanda del Nòrd, anonciada pel govèrn britanic coma part de l’NDNA. Aquela nòva lei comprendrà un “ensemble sonhosament equilibrat de mesuras sus l’identitat e la lenga”, dont la “creacion d’un novèl Ofici d’Expression Identitària e Culturala que donarà las draias de seguir dins una seguida de principis d’identitat nacionala e culturala”.
S’espèra que la lei serà portada a la Cambra de las Comunas britanica dins las setmanas avenidoiras, o sul pic, segon çò que publicava The Irish News.
Criticas del Comitat d’Expèrts de la Carta Europèa
L’inaccion del Reialme Unit a recebut de criticas del Comitat d’Expèrts de la Carta Europèa de las Lengas Regionalas o Minoritàrias (CELROM). Dins sa darrièra comunicacion (2021), lo Comitat reprochèt que se foguèsse pas encara aprovat cap de lei especifica ni cap d’estrategia integrala per la promocion de l’irlandés en Irlanda del Nòrd. Lo grop d’expèrts recomandèt a las autoritats britanicas qu’aprovèsson aquela estrategia e una lei larga —sembla pas que siá lo cas de la que se presenta ara— e critiquèt tanben que los engatjaments de l’NDNA se foguèsson pas complits.
Dins la linha de çò qu’argumentan las entitats en favor de la lenga, lo Comitat de la CELROM indica que l’aprobacion d’aquelas mesuras parcialas de l’NDNA remplaçan lo besonh de votar enfin una Lei de l’irlandés.
D’autre caire, lo Comitat recomanda tanben a las autoritats que porgiscan immediatament una formacion basica e avançada a un “nombre sufisent de professors que vòlon ensenhar en irlandés”, una causa qu’es de “besonh urgent”.
La CELROM es un tractat internacional jols auspicis del Conselh d’Euròpa dont divèrses estats s’engatjan a protegir e promòure las lengas minorizadas de lors territòris. Lo Reialme Unit ratifiquèt la Carta en 2001 e i reconeis sèt lengas: l’irlandés, lo gaelic escocés, lo galés, lo cornic, l’scòts, l’scòts d’Ulster e lo manés.
Environ 100 000 locutors en Irlanda del Nòrd
Lo remplaçament lingüistic de l’irlandés dins l’illa d’Irlanda comencèt al sègle XVII e s’intensifiquèt als sègles XIX e XX. Al moment de la particion (1921), demoravan encara de comunautats irlandofònas en Irlanda del Nòrd. Mas a diferéncia de çò que se faguèt al sud de la frontièra, ont los esfòrces de preservacion se concentrèron dins las zònas ruralas conegudas coma Gaeltacht, en Irlanda del Nòrd lo movement per la lenga insistiguèt per estendre la coneissença de l’irlandés dins tot lo territòri, e mai que mai dins las vilas. Aquel esfòrç aguèt mai de succès dins los encastres politizats del republicanisme irlandés.
A l’ora d’ara, lo 6% de la populacion nòrd-irlandesa, aperaquí 100 000 personas, declara que sap parlar irlandés, segon de donadas del recensament de 2011. Totun, sonque l’0,2% afirma qu’es sa “lenga principala”, çò que mòstra clarament que son usatge es extrèmament limitat coma lengua de la comunautat.
Aquesta nòva es adaptada de Nationalia, amb qui Jornalet ten un acòrdi de cooperacion.
La manifestacion èra convocada pel ret associatiu An Dream Dearg (“Lo Grop Roge”, per la color qu’emplega dins sos eveniments), amb lo sosten e la participacion de nombrosas organizacions en favor de la lenga, coma la plataforma Conradh na Gaeilge.
Los manifestants reprochèron a las autoritats lor inaccion per fornir una legislacion qu’autrege de dreches lingüistics als parlaires d’irlandés dins l’administracion, l’escòla o los tribunals, entre d’autres encastres. Segon los organizaires, la manca d’una legislacion especifica tresmuda los gaelicofòns en “ciutadans de segond reng”.
La revendicacion istorica del movement en favor de la lenga es totjorn que l’Irlanda del Nòrd vòte una Lei de l’irlandés, que reconesca a aquela lenga un estatut d’egalitat amb l’anglés. Mas los partits unionistas britanics o an totjorn empachat.
La via dobèrta de tèrme cort per que i aja d’avançadas passa per Londres. L’aprobacion de mesuras pels dreches lingüistics dels locutors d’irlandés es prevista dins l’acòrdi New Decade, New Approach (NDNA, “Nòu Decènni, Nòu Apròchi”) de 2020 entre los govèrns britanic e irlandés, que tornèt installar lo govèrn nòrd-irlandés après tres ans de suspension.
Compte tengut del fach que los partits unionistas empachan l’aprobacion de las mesuras a Belfast, lo govèrn britanic s’es engatjat a o far a Westminster. Aquò se concretizarà en la Lei sus l’identitat e la lenga de Irlanda del Nòrd, anonciada pel govèrn britanic coma part de l’NDNA. Aquela nòva lei comprendrà un “ensemble sonhosament equilibrat de mesuras sus l’identitat e la lenga”, dont la “creacion d’un novèl Ofici d’Expression Identitària e Culturala que donarà las draias de seguir dins una seguida de principis d’identitat nacionala e culturala”.
S’espèra que la lei serà portada a la Cambra de las Comunas britanica dins las setmanas avenidoiras, o sul pic, segon çò que publicava The Irish News.
Criticas del Comitat d’Expèrts de la Carta Europèa
L’inaccion del Reialme Unit a recebut de criticas del Comitat d’Expèrts de la Carta Europèa de las Lengas Regionalas o Minoritàrias (CELROM). Dins sa darrièra comunicacion (2021), lo Comitat reprochèt que se foguèsse pas encara aprovat cap de lei especifica ni cap d’estrategia integrala per la promocion de l’irlandés en Irlanda del Nòrd. Lo grop d’expèrts recomandèt a las autoritats britanicas qu’aprovèsson aquela estrategia e una lei larga —sembla pas que siá lo cas de la que se presenta ara— e critiquèt tanben que los engatjaments de l’NDNA se foguèsson pas complits.
Dins la linha de çò qu’argumentan las entitats en favor de la lenga, lo Comitat de la CELROM indica que l’aprobacion d’aquelas mesuras parcialas de l’NDNA remplaçan lo besonh de votar enfin una Lei de l’irlandés.
D’autre caire, lo Comitat recomanda tanben a las autoritats que porgiscan immediatament una formacion basica e avançada a un “nombre sufisent de professors que vòlon ensenhar en irlandés”, una causa qu’es de “besonh urgent”.
La CELROM es un tractat internacional jols auspicis del Conselh d’Euròpa dont divèrses estats s’engatjan a protegir e promòure las lengas minorizadas de lors territòris. Lo Reialme Unit ratifiquèt la Carta en 2001 e i reconeis sèt lengas: l’irlandés, lo gaelic escocés, lo galés, lo cornic, l’scòts, l’scòts d’Ulster e lo manés.
Environ 100 000 locutors en Irlanda del Nòrd
Lo remplaçament lingüistic de l’irlandés dins l’illa d’Irlanda comencèt al sègle XVII e s’intensifiquèt als sègles XIX e XX. Al moment de la particion (1921), demoravan encara de comunautats irlandofònas en Irlanda del Nòrd. Mas a diferéncia de çò que se faguèt al sud de la frontièra, ont los esfòrces de preservacion se concentrèron dins las zònas ruralas conegudas coma Gaeltacht, en Irlanda del Nòrd lo movement per la lenga insistiguèt per estendre la coneissença de l’irlandés dins tot lo territòri, e mai que mai dins las vilas. Aquel esfòrç aguèt mai de succès dins los encastres politizats del republicanisme irlandés.
A l’ora d’ara, lo 6% de la populacion nòrd-irlandesa, aperaquí 100 000 personas, declara que sap parlar irlandés, segon de donadas del recensament de 2011. Totun, sonque l’0,2% afirma qu’es sa “lenga principala”, çò que mòstra clarament que son usatge es extrèmament limitat coma lengua de la comunautat.
Aquesta nòva es adaptada de Nationalia, amb qui Jornalet ten un acòrdi de cooperacion.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Visca la Terra...Lliure!
L'Ernest, "El Tàrrega".
La lucha per l'irlandés es taben una lucha nòstra.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari