En 2014 lo Congrès de l’Associacion Internacionala d’Estudis Occitans (AIEO) se tendrà en Catalonha. Serà donc lo primièr còp qu’aquel rescontre scientific aurà luòc dins un endrech ont l’occitan es lenga oficiala. D’efièch, l’occitan es oficial dins tot lo Principat de Catalonha dempuèi 2006, e o èra ja a la Val d’Aran dempuèi 1990. Lhèida, que prepausa a l’ora d’ara los sols estudis occitans de l’Estat espanhòl, aurà l’escasença de venir lo ponch de rescontre dels occitanistas dins un moment estrategic, que i festejarem lo quart de sègle de l’oficializacion de la lenga occitana dins la Val d’Aran, los uèch cents ans de la Batalha de Murèth (que ne finiguèt amb lo sòmi de bastir una unitat politica occitanocatalana), los cinc cents ans del Tractat del Plan d’Arrem e los sèt cents ans de la signatura de la Querimònia, que restaquèt d’una faiçon definitiva un territòri occitan —la Val d’Aran— a la Corona d’Aragon. Dins un contèxte que Catalonha i agacha tornar-mai Euròpa e que las identitats se tornan definir, lo vesinatge occitan es estrategic e ven una question de mai en mai actuala.

Los rapòrts de Lhèida e de son universitat amb lo domeni occitan son totjorn estats constants e estreches. Istoricament, las Tèrras de Ponent son estadas un luòc de passatge entre Catalonha e Occitània, mas tanben un refugi per de nombroses occitans pendent plusors epòcas istoricas. N’es una pròva la preséncia d’estudiants e de rectors d’origina occitana dins l’ancian Estudi General. En fach, lo desvolopament bas-medieval de Lhèida s’es produch dins un rapòrt estrech amb las tèrras occitanas. La cançon Au país de Leridà nos rapèla, d’un autre costat, que quitament lo cavalièr gascon qu’inspirèt Dumas per son D’Artanhan, participèt mai tard al sètge de la vila.
 
Lhèida es la capitala administrativa del sol territòri occitan de l’Estat espanhòl, la Val d’Aran. Es tanben la vila que i abotisson las aigas de la Noguèra Palharesa, la ribièra qu’es nascuda dins lo Plan de Beret, dins la comuna del Naut Aran, pas luènh de la sorsa de Garona, lo flume que se geta dins l’Ocean Atlantic a Bordèu.
 
Enfin, Lhèida aculhís de nombrosas iniciativas ligadas a l’occitan, non solament universitàrias, mas tanben dins los encastres dels mèdias o de l’edicion. A l’ora d’ara, la capitala interiora de Catalonha deu èsser la vila ont se publica mai de libres en occitan en defòra del territòri occitan. Qui sap s’es per aquò que, en davançant l’istòria, l’escrivan aranés mai important, Jusèp Condò (1867-1919), comencèt a Lhèida sa carrièra literària?
 
Es evident que 2014 dobrís una novèla estapa per Catalonha e per l’occitan en cò nòstre, e donc tanben per la recèrca sus la lenga e la literatura occitanas. Es ora de far lo bilanç en çò que concernís la filologia: de saber çò qu’avèm e de far lo ponch sus mai d’una question, mas tanben de dessenhar de novèlas perspectivas per anar plan luènh dins l’avenidor.
 
 
 
Cadièra d’Estudis Occitans de l’Universitat de Lhèida