Cada dissabte, gràcias a Clamenç Pech, presentarem dins Jornalet un personatge istoric del país nòstre, extrach de la cronica de Ràdio Occitània “L’occitan del jorn”, que se difusa de diluns a divendres dins l’encastre de l’emission “L’ora del tè” entre 17h e 18h.

Aqueste còp, parlarem pas d’un occitan mas d’un preoccitan. Quand començatz de parlar de personalitats nascudas dins l’Occitània actuala quand existissiá pas encara, i a pas d’autre qualificatiu. Enfin, aquel preoccitan que vos parli a son estatua que senhoreja sus la faciada del Palais de la Borsa, a Marselha. Aquel personatge es una cara tutelara de la Ciutat Focèa… puèi qu’i demorava del temps que s’apelava encara Massalia! L’astronòm e explorator Pitèas i nasquèt cap a 380 abans Jèsus Crist e es considerat coma un dels primièrs explorators scientifics de l’Istòria.
 
Segon son collèga posterior Yvon Georgelin, Pitèas foguèt un scientific de tria. Quitament en son periòde (visquèt del temps d’Alexandre lo Grand) amb los instruments a sa disposicion plan mens sofisticats que los nòstres, sas mesuras èran justas. Per exemple, Pitèas mesurèt la latitud de Marselha. Establiguèt la correlacion entre las marèas e la Luna o encara determinèt lo pòl celèst amb una precision susprenenta per l’epòca. En fait, Pitèas mestrejava a la perfeccion lo gnomon, una mena de quadrant solar gigant que permetiá de conéisser la data e l’ora, de s’orientar, de determinar lo pòl celèst, de calcular de latituds e quitament de distàncias.
 
Pitèas es subretot conegut per aver fait partida dels primièrs scientifics a partir en expedicion e explorar las regions polaras. I aguèt una longa controvèrsia sus la rason de son expedicion, a saber s’èra vertadièrament scientifica o tanben comerciala. Atal se pensava que Pitèas èra just partit per ajudar a trobar de novèlas vias comercialas. Pasmens, los astronòms del temps d’Alexandre sabián que la Tèrra èra redonda. Aviá totes remarcat lo clinament de son ais a respècte de la corsa del solelh. Alavetz, i auriá una region mai al nòrd ont lo solelh se colca pas? Tant val de dire que lo massaliòta se deguèt pas faire pregar per prendre lo batèl. Son expedicion l’auriá menat de Marselha duscas en Irlanda, las illas britanicas e l’illa de Tule. Se pensa que diriguèt una segonda expedicion que lo menèt cap a la mar Baltica o Islàndia.
 
D’autors de l’Antiquitat considerèron lo raconte de Pitèas coma fantasiós. Mas pro d’ora, la veracitat del viatge del scientific marselhés foguèt pas pus questionada. Los testimònis de son viatge e sas observacions foguèt presas en consideracion per de saberuts coma Eratostènes o Iparc. Malastrosament, se lo raconte d’aquela expedicion faguèt sensacional a l’epòca, n’avèm pas recuperat cap de traça. Se sap pas çò que venguèt… sa combustion al moment de l’incendi de la bibliotèca d’Alexàndria es pas a forabandir.
 
 
 
 
Clamenç Pech