Cada dissabte, gràcias a Clamenç Pech, presentarem dins Jornalet un personatge istoric del país nòstre, extrach de la cronica de Ràdio Occitània “L’occitan del jorn”, que se difusa de diluns a divendres dins l’encastre de l’emission “L’ora del tè” entre 17h e 18h.

Es un tròç de granit negre, d’1 mètre 12 de naut per 76 cm de larg e 28 cm d’espés. Foguèt descobèrt en 1799 per Pierre-François-Xavier Bouchard, luòctenent de l’armada de Bonaparte pendent l’expedicion en Egipte. Èra a l’escasença de l’adobament de Fòrt Julien, anciana forticacion de la vila de Rachid, tanben apelada Roseta. L’auretz comprés, vòli parlar de la famosa lausa que compreniá tres formas d’escritura diferentas: de ieroglifes, de demotic e de grèc ancian. Aquò menèt de nombroses scientifics a se clinar dessús. Lo primièr foguèt l’anglés Thomas Young… lo darrièr d’entre eles, que capitèt fin finala a revirar la lausa se disiá Joan Francés Champolion.
 
L’òme que nos dobriguèt las pòrtas de l’Egipte anciana nasquèt a Fijac dins Òlt en 1793. Filh de librari, creis al mitan dels libres e fa pròva d’una granda precocitat. Apren a legir solet e a onze ans, se’n va a Grenòble ont se consacra al latin, al grèc, a l’ebrieu e puèi al còpte. De 1807 a 1809, es a París que seguís de corses de pèrsa, de sanscrit e d’arabi. Es a aquel moment que se clina pel primièr còp sus la pèira de Roseta e ensaja de ne deschifrar las inscripcions. Mentre que Thomas Young aviá pas cap d’experiéncia de la lenga egipciana, Champolion mestrejava lo còpte e coneissiá melhor Egipte. Comprenguèt que las inscripcions demoticas veïculavan las sillabas e que los ieroglifes representavan los fonèmas còptes.
 
Se serviguèt atal d’aquela lausa per crear un alfabet fonetic de caractèrs ieroglifics. Son trabalh foguèt apiejat per la descobèrta e la traduccion del decret de Canòp, una autra lausa ont foguèron gravats de ieroglifes, d’inscripcions demoticas e de grèc ancian. La revirada de la lausa de Roseta venguèt alara lo pilar de l’egiptologia e la lausa emblematica foguèt reconeguda coma l’un dels artefacts mai importants de l’Istòria. Un monde novèl, e mai foguèsse vièlh de mai d’un sègle, veniá d’èsser desvelat… e mai la pèira de Roseta siá un decret que descriu d’impòstes e de bastisons de temples. E mai vos done l’impression de mandar una simpla espiada dins un bulletin oficial de l’epòca, es puslèu esmovent de n’aver la possibilitat.
 
De 1828 a 1829, Joan Francés Champolion partiguèt en Egipte per poder verificar sus plaça que son systèma ieroglific foncionava plan. Son retorn en França foguèt puslèu penible. A Tolon, foguèt mes en quarantena dins un lazaret umid, çò qu’aguèt per consequéncia d’agravar de malautiás contractadas en Egipte. Moriguèt tres ans mai tard a París, probablament en causa d’una epidèmia de colèra qu’escobèt la capitala francesa d’aquel temps. Nos demòra un eiretatge immens.
 
 
 
 
Clamenç Pech