Cada dissabte, gràcias a Clamenç Pech, presentarem dins Jornalet un personatge istoric del país nòstre, extrach de la cronica de Ràdio Occitània “L’occitan del jorn”, que se difusa de diluns a divendres dins l’encastre de l’emission “L’ora del tè” entre 17h e 18h.

La causa pòt far sorire quand òm i pensa. Imaginatz: sèm en 1890. Un engenh estranh amb d’alas de ratapenada capita a s’afranquir de la gravetat sus cinquanta mètres e a dètz centimètres de nautor. D’una longor de 4,6 mètres e d’una envergadura de 13,5 mètres, èra constituit d’una armadura en fusta cobèrta de seda elastica. Es esquipat d’un motor de vapor de 4 cilindres amb un brutlador amb alcòl atal coma d’una eliç en bambó constituida de 4 palas de 2,4 mètres caduna. Coma per un bon nombre d’invencions revolucionàrias, aquel objècte volastrejant s’inspirèt de la natura. Las alas de ratapenada èran inspiradas de rossetas d’Índia. Atal se pòt resumir lo primièr vòl d’Éole dins lo parc del castèl de Gretz-Armainvilliers al sud-èst de París, lo primièr engenh concebut pel tolosan Clement Ader, pionièr de l’aviacion.
 
Clement Ader nasquèt en 1841 a Murèth dins una familha de fustièrs. Lo rèiregrand s’èra d’alhors illustrat dins la refeccion de la glèisa d’Ox, un ancian vilatjon ara integrat a l’aglomeracion muretina. Quand èra enfant, Clement veniá sovent veire son grand, non solament per sos racontes de veteran de l’armada de Napoleon mas encara pels rodatges de son vièlh molin. A François Ader, son paire, li auriá plan agradat que lo Clement tornèsse prene la fustariá familhala mas quand lo regent de l’escòla de Murèth li suggeriguèt de mandar lo filh a Tolosa per far d’estudis segondaris… daissèt far.
 
Atal, Clement partiguèt a 12 ans a l’institucion Assiot. Obtenguèt son bachelierat a 15 ans e son diplòma d’engenhaire a 20. A París, ont finiguèt que pugèt, multipliquèt los emplecs que lo menèron a innovar… Trabalhèt per exemple dins lo camin de fèrre ont elaborèt una maquina de pausar los ralhs que foguèt utilizada pendent dètz ans. Clement Ader quitèt jamai de trabalhar per realizar son sòmi d’enfança: far volar d’engenhs mai pesucs que l’aire. Sa proesa venguèt subretot de sa concepcion de motors a l’encòp leugièrs e potents. Lo primièr vòl d’Éole (Avion Ir) interessèt l’armada que li demandèt de concebre d’engenhs mai potents. Atal foguèron bastits Avion IId, puèi Avion III pel qual una demostracion foguèt prepausada a dos oficials del Ministèri de la Guèrra al camp militar de Satory en 1897. Un còp de vent deportèt l’avion sul costat. L’ensag capitèt pas e l’armada quitèt de finançar las recèrcas de Clement Ader.
 
E mai faguèsse fogaça, l’engenhaire aviá dobèrt la via. Dètz ans mai tard, foguèron los fraires Wright que se lancèron a lor torn dins l’aventura. Testèron especialament lors avions dins la plana del Pont Long al ras de Pau, ont fondèron la primièra escòla d’aviacion. Mas aquò es una autra istòria d’aquela granda istòria.



Clamenç Pech