A prepaus de la mòrt de la reina Elisabèt IIa, nos a semblat interessant de publicar en occitan l’analisi de Matt Fitzpatrick, professor d’istòria internacionala a l’Universitat Flinders, Adelaïda (Austràlia), publicat recentament en anglés dins las paginas de The Conversation. Las recèrcas del professor Fitzpatrick pòrtan sus l’istòria de l’imperialisme europèu, del liberalisme e del nacionalisme alemand. S’interèssa tanben a l’istòria comparada dels empèris e a l’istòria de las idèas.

Dempuèi lo començament, lo regne de la reina Elisabèt IIa foguèt prigondament restacat a l’empèri mondial britanic e als procèsses longs e sagnoses de descolonizacion.
 
D’efièch, venguèt reina pendent una vesita reiala en Kenya en 1952. Après sa partença, la colònia tombèt dins un dels piègers conflictes del periòde colonial britanic. En declarant l’estat d’urgéncia en octòbre de 1952, los britanics contunharián de tuar de desenas de milièrs de kenyans.
 
S’es possible de desmesclar los atributs personals d’una femna doça e benvolenta de son ròtle de cap coronat d’un empèri mondial en declin que menèt de nombrosas guèrras e resistiguèt als que reclamavan l’independéncia dins lo Mond entièr?
 
E mai foguèsse una monarca constitucionala que seguissiá generalament l’exemple de son parlament, fòrça èx-ciutadans britanics o pensan pas, e certans istorians ne son d’acòrdi, un d’eles comentant qu’”Elisabèt IIa contribuiguèt a enfosquir una istòria sagnosa de descolonizacion dont los eiretatges son pas encara pro reconeguts”.
 
Aicí en Austràlia tanben, mentre que cèrts australians se recòrdan amb nostalgia que quand èran enfants agitavan de petitas bandièras long de la rota de las vesitas reialas, un erudit autoctòn soslinhava que la reina “èra pas una espectatritz dels efièches de la colonizacion e del colonialisme”.
 
 
Aquò depend de çò que se recòrda
 
La faiçon dont la reina e son regne son commemorats depend de l’endrech ont se recòrda e qui o fa.
 
Aquò es pas un fenomèn nòu. Inoblidabla es la virada reiala de la mar Cariba en març de 2022, quand lo duc e la duquessa de Cambridge se faguèron dire sens bestorns pel primièr ministre jamaican que la region “s’alonhava” de la monarquia britanica.
 
D’autres an egalament remarcat que la monarquia britanica fasiá pensar constantament al periòde de l’esclavatge, e un comitat governamental de las Bahamas exortèt a presentar “d’excusas completas e formalas per lors crimes contra l’umanitat”.
 

Better brace ourselves for empire nostalgia & pro-colonialism discourse, huh? I’m just thinking about all the millions of people who died & suffered at the hands of brutalizing empire over centuries, but fought against it nonetheless. Rest in power, dear ancestors everywhere.

— Farhana Sultana, Ph.D. (@Prof_FSultana) September 8, 2022

 
Aquel procès continú de distanciacion nacionala d’un passat reial britanic se perseguís uèi, e mai dins la setmana de la mòrt de la reina.
 
En Índia, per exemple, a pena fa qualques jorns, l’ancian grand baloard de l’Empèri, Rajpath (abans dich Kingsway en l’onor de l’emperaire britanic d’Índias, Jòrdi V) l’an renomenat amb lo nom de Kartavya Path e en i plaçant una estatua giganta de Subhas Chandra Bose, un dels nacionalistas antibritanics mai veements (e controversiats) d’Índia.
 
Pendent lo desvelament d’aquela estatua, lo primièr ministre nacionalista indian Narendra Modi declarèt: “Un autre simbòl de l’esclavatge es estat suprimit uèi” en tot exortar totes los indians a vesitar lo sit.
 
 
D’istòrias complicadas
 
Lo tèma d’una “relacion istorica complicada” amb la monarquia es egalament important en Africa del Sud, amb un sit african d’informacions que declara que “la relacion de l’Africa del Sud amb la monarquia britanica es tanben tan complicada coma o pòt èsser”.
 
Es en Africa del Sud qu’Elisabèt declarèt son intencion de se consagrar a la “familha imperiala” de las colònias britanicas a l’escasença de son 21n anniversari. Mas es tanben sus la question del regim d’apartheid sud-african que la reina mostrèt un rar desacòrdi amb un de sos primièrs ministres, en refusant d’acceptar tranquillament la decision de Margaret Thatcher de jónher pas d’autres païses per impausar de sancions economicas al regim.
 
Endacòm mai, l’istòria complicada d’Iraq amb lo Reialme Unit, que remonta als ans 1920, s’es remarcada dins los rapòrts locals. Fa gaire que de centenas de milièrs d’iraquians foguèron tuats pendent la guèrra que la Granda Bretanha provoquèt al costat dels Estats Units, d’Austràlia e d’autras nacions en 2003.
 
En Malàisia, lo ròtle dels britanics dins los masèls e los programas de reïnstallacions massissas pendent lo sagnós Estat d’Urgéncia Malai (1948-1960) e lo periòde de descolonizacion es totjorn clarament dins las memòrias tanben. Lo conflicte esclatèt pendent las primièras annadas del regne de la reina Elisabèt IIa, e mai totas las temptativas d’enquista suls eveniments en Malàisia sián entrepachadas pels govèrns britanics.
 
Tanplan dins l’Irlanda vesina, qu’a cercat d’apasimar las relacions amb son vesin pus pròche, lo president Michael D Higgins a parlat eufemisticament de las relacions de la reina Elisabèt amb “los amb qui son país visquèt una istòria complèxa e sovent malaisida”.
 
Los jornals aquí s’interrògan egalament sus çò que sa mòrt poiriá significar per l’Irlanda del Nòrd, lo sit del conflicte angloirlandés nomenat eufemisticament “trebolitge”, aital coma de relacions recentas amb tensions.
 
La reina a benlèu “encantat” certans en Irlanda amb sa commemoracion dels qu’i combatèron los britanics. Mas pauques auràn desmembrat lo ròtle de l’armada britanica en Irlanda del Nòrd, comprés lo tristament celèbre masèl del “Dimenge Sangós” de 1972, ni la declaracion de la reina al nom del govèrn de Boris Johnson que refusèt las demandas de justícia de sas victimas.
 
Certans poirián suggerir que l’istòria torturada de l’Empèri britanic en declin deuriá èsser considerada coma diferenta del regne e de la persona d’Elisabèt IIa. Cèrtas, res suggerís pas que la reina èra particularament bellicosa dins son comportament.
 
Mas coma Thomas Paine o remarquèt un jorn, e mai s’un monarca pòt èsser personalament brave e generós, es totjorn lo monarca, lo cap de l’Estat que mena sas guèrras e (en escasenças) comet sos crimes, tot aquò al nom de la Corona.
 
Lo ròtle de la reina Elisabèt IIa dins l’istòria del colonialisme britanic contunharà d’èsser en debat après sa mòrt.
 
 
 
 
 
Matt Fitzpatrick
Professor d’istòria internacionala a l’Universitat Flinders, Adelaïda
Article publicat dins The Conversation lo 10 de setembre de 2022.