Dus “cafès gascons” s’amanejan dens las Lanas. Es parièr dens pro d’autes departaments deu gran maine occitan? De véder… Dimars qui arriba, au còr de la Gran Lana, lo deu Mont, que parlarà deus pinhadars, deu ròtle de las seuvas, gahadas per tan de huecs aquest estiu, deus biaish de protegir la natura. Questions escosentas.

Seccion de l’ACPL (Associacion per la Cultura Populara dens las Lanas), lo Cafè Gascon deu Mont (…de Marsan) torna començar las soas sesilhas mensuaus. La permèira es “descentralizada”: que serà a Garenh, enter Sabres e lo Mont, lo dimars de seteme (10h). Arcuelhuts per l’associacion Grana de Seuva, los “cafetaires” abituaus e autes curiós, qui aiman a batalar en òc, visitaràn la vielha maison, au miei deu borg, on aprenem pro de causas sus la seuva landesa e los sons pinhadars (industriaus…) en particular. La presentacion “museografica”, ja que ne dati pas solide de Felix Arnaudin ni quitament de la creacion de l’ecomusèu de la Gran Lana a Marquesa, que comença dejà de vàder vielha. D’aquò, rai! Qu’i aprenem tostemps quauquarren e que prenem consciéncia deus cambiaments: istòria, creishença deus arbos, metòdes de produccion, utilizacion de la husta. Ne pòden har pro de causas: caishas, paletas, pasta per har papèr-carton o matèria permèira per alimentar fabricants de mòbles, carpenta, panèus… o chaminèas en simpla lenha; o, mei anar mei, granulats (pastilhas de lenha o wood pellets com e diseré lo navèth King Carles III, que disen amic de l’environament…).
 
Qu’i aurà tanben, au vrèspe, ua passejada suu sendèir pedagogic de l’arboretum sus la rota de Brocars. Entertemps, los “cafetaires” qu’auràn pro batalat, escambiat e prosejat sus l’evolucion de la seuva, deu païsatge de las Lanas de Gasconha, sus las granas burlas evidentament e las manèiras de las combàter e sustot de las empachar. Las questions ne mancan pas: ròtle e entertien deus parahuecs (virahuecs o “passas” com e disen en Medòc deu costat deu Pòrge o de Saumòs on ua grana burla ven enqüèra de cramar 3700 ectaras), tribalh coratjós e eficaç deus pompèirs, prevencion haut o baish bien miada per las associacions locaus de DFCI, pertinéncia de la biodiversitat dab la preséncia deus fuelhuts… Shens oblidar la question que pausa la preséncia umana ligada a l’atractivitat de Bordèu –d’ara enlà la “grana vilassa” – e de sa region: ací o là, nombrós petits lotiments o maisons individuaus que cau, se lo malaür arriba, protegir en prioritat, en deishar, a còps, lo huec minjar e destrusir plantacions, pèças e copas.
 
Per neurir lo debat. Après las granas burlas de Landiràs e La Tèsta de Buch, mei los autes “bèths” hucs qui an guastat lo territòri, quitament dens regions mei septentrionaus, la question se pausa sus l’avenir. E cau tornar partir com davant? Laurar pregondament los sòus sabluts, har tabula rasa de las parcèlas e har desaparéisher jaugas, brucs o tausinòts davant de plantar regiments bien alinhats de pinhòts vaduts en pepinièra? Plantar palancadas d’eucaliptus qui harén plaça neta a l’embòsc (sous-bois en francés) per mélher arpastar las papeterias? Dauguns qu’i pensan, seriosament... A mensh de remplaçar centenats e centenats o quitament milèirs d’ectaras per panèus solars. Que simplificaré belèu lo problèma!
 
Egau, quauques votz, discretas ou quitament minoritàrias, segur, afirman que carré desvolopar las practicas de silvicultura de contunh devath cobèrt forestèir. Autament dit, deishar – un chic – anar la natura, tostemps hòrta au finau, per reconstituir las seuva dens la soa diversitat, davant de copar arbes drets e de bona qualitat. Qu’es especiaument lo punt de vista de l’associacion Pro Silva qui a quauques ahuecats dens la region nòsta. Au nombre d’aquestes passionats, meilèu en dehòra de la “dòxa” autorizada, que trobam Eric Castex, de Mostèirs. Que podem escotar sa vision:
   

 
Joan-Jacmes Fénié
 
 

fffff		fffff
	Petit clinhet   A mijorn, lo Cafè Gascon de l’ACPL perpausa un petit nhac dens la pintoresca aubèrja Chez Suzon de Garenh. Per memòria, que rapèlan qu’ua petita sèria pedagogica en occitan, iniciada a l’epòca per lo Rectorat de Bordèu, i estót rodada en genèr de 1986 per França 3 Aquitània o FR3, com e disèva. Dab monde dont los “vielhs monins” de la defensa e de la promocion de l’ensenhament occitan se sovienen: Miquèu Baris, Peireta Bòrdanava, Marcèu Esquieu, Joan Rigosta, Joan Ros, Joan-Pèir Laliman… Contacte: +33(0)6 77 53 23 26.