Actualitats
Martror: la fèsta occitana de Totsants
D'enquistas menadas long del sègle XXn suls rites, cresenças, tradicions ritualas an permés de documentar de nombrosas practicas vivas
Tèxte legit
Dins fòrça endreches d'Occitània se sèrva encara Martror, la fèsta dels mòrts de Totsants. Segon Occitanica, lo tèrme "Martror", d'usatge plan corrent dins los tèxtes medievals, foguèt pendent longtemps la fèsta dels martirs crestians. Justament, lo mot "martir" es l'etimon de "Martror".
En Occitània, coma dins los païses vesins, aquela fèsta coïncidís amb lo periòde mai escur de l'annada, de novembre al solstici d'ivèrn. Lo primièr de novembre marcava lo començament de l'annada dins lo calendièr celtic, que teniá son primièr mes consagrat als escambis simbolics entre lo mond dels vius e lo dels mòrts.
Tradicionalament, comença la sason d'un certan renovelament de las tèrras lauradas e semenadas: "de la Sant Miquèl a Martror", çò ditz lo provèrbi en indicant lo periòde del 29 de setembre al 1r de novembre, e i a encara lo temps de la plantacion dels arbres fruchièrs a l'entorn del jorn de Santa Catarina, lo 25 de novembre.
La glèisa catolica sacralizèt aquel periòde a partir del sègle IXn en instituissent la fèsta de totes los sants (çò es Totsants) lo primièr de novembre, e puèi un "jorn dels mòrts" l'endeman.
Tradicions occitanas d'uèi
D'enquistas menadas long del sègle XXn suls rites, cresenças, tradicions ritualas en Occitània, an permés de documentar de nombrosas practicas vivas fins als ans 1980 dins los Pirenèus e en Roergue, ont demòra totjorn a Sant Ginièis d'Òlt (Aubrac) una tradicion de venda a l'enquant per las armas, ont se retròba una ofrenda de noiridura dins un encastre religiós.
A Pesenàs (Besierés) se festeja Martror amb un espectacle ritual menat a bon tèrme pel Collectiu Temporadas. Tanben a Puègserguièr (Besierés) podèm trobar lo "calivari funerari".
Per ne saber mai podètz consultar Occitanica, la mediatèca en linha del CIRDÒC, qu'avèm consultada per far aqueste article.
En Occitània, coma dins los païses vesins, aquela fèsta coïncidís amb lo periòde mai escur de l'annada, de novembre al solstici d'ivèrn. Lo primièr de novembre marcava lo començament de l'annada dins lo calendièr celtic, que teniá son primièr mes consagrat als escambis simbolics entre lo mond dels vius e lo dels mòrts.
Tradicionalament, comença la sason d'un certan renovelament de las tèrras lauradas e semenadas: "de la Sant Miquèl a Martror", çò ditz lo provèrbi en indicant lo periòde del 29 de setembre al 1r de novembre, e i a encara lo temps de la plantacion dels arbres fruchièrs a l'entorn del jorn de Santa Catarina, lo 25 de novembre.
La glèisa catolica sacralizèt aquel periòde a partir del sègle IXn en instituissent la fèsta de totes los sants (çò es Totsants) lo primièr de novembre, e puèi un "jorn dels mòrts" l'endeman.
Tradicions occitanas d'uèi
D'enquistas menadas long del sègle XXn suls rites, cresenças, tradicions ritualas en Occitània, an permés de documentar de nombrosas practicas vivas fins als ans 1980 dins los Pirenèus e en Roergue, ont demòra totjorn a Sant Ginièis d'Òlt (Aubrac) una tradicion de venda a l'enquant per las armas, ont se retròba una ofrenda de noiridura dins un encastre religiós.
A Pesenàs (Besierés) se festeja Martror amb un espectacle ritual menat a bon tèrme pel Collectiu Temporadas. Tanben a Puègserguièr (Besierés) podèm trobar lo "calivari funerari".
Per ne saber mai podètz consultar Occitanica, la mediatèca en linha del CIRDÒC, qu'avèm consultada per far aqueste article.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#4 Dins mon lengadocian central « Sent » e « sant » s’entremèsclan, e la toponimia o mòstra, d’una comuna a l’autra.
Mas enfin, i deu aver d’atlasses linguistics per espepidar aquò… o Wikipèdia tanplan.
Pasmens, « Totsants » a servat una forma unica, encara que dins las zònas lengadocianas ont /a/ se tampa en /ò/ se ditz « Totsònts » (varianta que la grafia alibertina nòta pas).
« Per Totsants, la nèu pels camps. »
La clau de sent Pèire es una claveta.
Sent Bertomieu, Sant Somplesi, Sent Crambari, Santa Ceselha…
La lenga literària emplega pas gaire la fòrma « sent ».
Mas, de tot biais, « sent/senta » es amb una /e/ barrada e se ditz pas « sènt ».
Qual sap se n’i a que dison « Totsents » ?
Idem que França, dins son baujum servila de copiar a tota fòrça la societat americana, ensaja de nos far creire que l'americanissima Halloween seria una fèsta "celte, donc gauloise, donc ipso facto française (!!!)" vaqui venir la version occitana d'aquesta mascarada. Temptativa pietadosa per nos faire engolir qu'Halloween auria de longa existit al nòstre jol nom de "Martror". E quand l'autra granda e cultissima fèsta americana de "Thanksgiving" nos serà tanben impausada, e mai lèu qu'o pensatz, i trobarètz saique una autra astucia per justificar son ipotetica occitanitat, vertat ?
Ane ! Halloween i es ben per quicòm.
Aquí ont de braves occitanistas veiràn lo reviscòl de tradicions localas podèm tanben nos demandar perqué calguèt esperar los Americans per tornar, coma un còp èra, plantar una candèla dins una coja curada.
D’uèi aquela fèsta macabra sens sa contrapartida religiosa es de mal gost.
Podián ben los ancians far un carivari catarcic en guisa de vigila pagana de Totsants, car de matin anavan totes en procession al cementèri après la messa. Lo prèire se metiá al mièg davant lo crucific bèl, e los parroquians, cadun davant sa tomba familiala, cantavan en latin, al mièg del campèstre sailat pels fumses.
Los mòrts èran vius, almens un jorn per an, non pas per nos espaurugar, mas per nos rapelar l’espèr de la resurreccion.
E rai per las practicas profanas de la vèlha, se n’i aviá cap, èran pas qu’un exutòri, car la mòrt fa páur a l’òme simple.
Mas d’uèi los joves, quin ligam an amb los mòrts a part la fèsta d’Halloween ?
Lo pepin passa de l’espital al funerarium, puèi al crematorium. Perqué pas.
Mas Halloween manda l’aujòl dins lo mond de las mascas, dels vampirs, sens contrapartida positiva, sens espèr.
Per Totsants son los vius que se desplaçan al cementèri, los mòrts demòran ont son, bolègan pas, son pas de trèvas.
Sèm ben aquí al còr d’un element identitari, per çò que foguèrem catolics de nombroses sègles abans que la lenga occitana existèsse.
Halloween sens lo reculhiment (atèu o religiós) de Totsants es coma Carnaval sens Quarèsma.
Una pichota precision, la venta per las amnas dicha " la pola un" se fa pas a Sant Ginièis, mès a Santa Eulalia d'Olt, a Mandalhas, a Castelnau e a Las sots. Dins quatre vilatges doncas, se fasquet a Sant Come d'Olt dusca dins las annadas 50. Enfin darrièira precision, totes aquelses vilatges son dins la valoia e pas sus Aubrac. Quand om coneis l'oposicion entre montanhols e costovins e pelatiers la precision es importanta
Suu tèma de Marteror que podem notar l'emplec de "Totsants", qui serà un mot mot sapient o miei sapient se consideram que "sant" e's ditz "sent" a noste en lo parlar comun.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari