Jornalista au magazine L’Express, Michel Feltin-Palas a dempuish 2018 ua cronica aperada “Suu cap de las lengas” (qu’arreviri). Que la podem quitament escotar cada setmana —en lenga nòsta!— sus las ondas de Radiò País dens l’emission Honha Gasconha. Ja que sii parisenc de tostemps, qu’ic arreconeish de bon grat, qu’a en efèit avut la volontat d’apréner lo gascon deus sons ajòus mairaus de la vath d’Aussau. Probablament que quauques legidors de Jornalet.com receben tanben la soa cronica que manda a gratis se ne hèn la demanda (sus aqueste ligam).
 
Luenh d’estar un adversari deu francés, qu’es tanben un defensor sincèr de las lengas ditas “regionaus” o “minoritàrias” o “minorizadas”. Dab hòrt d’arguments, senats, apujats sus mei d’un exemple, testimoniatge e comparèr, que hè en cinc capítols lo torn de la question en reunissent lo còrpus deus sons tèxtes los mei pertinents pareishuts de 2018 a 2022: Sauvons les langues régionales!.
 
En purmèr, que demanda perqué sauvar las lengas regionaus dens un Monde globalizat on pro de braves gents creden que n’i a pas guaire de salut hòra l’anglés, enfin, lo globish... E que tròba totun ua academiciana francesa (Barbara Cassin) per confirmar que lo monolingüisme es ua miaça e que pro de país an lo plurilingüisme per nòrma (Soïssa, Espanha, País de Galas, Itàlia, Canadà, Groenlàndia...); shens parlar de quauques gigants com ĺndia, China o Russia. Ua de las cronicas deu jornalista que ditz que “per progressar en francés, que cau apréner ua lenga regionau”. Jo ne coneishi pas lo breton o lo platt de Diedenhofen, mes per la lenga occitana —lo gascon a nòste— ne soi en efèit perfeitament assolidat.
 
Arron (capitols 2 e 3), lo Feltin-Palas torna sus l’Istòria (precisions interessantas sus l’Edicte de Villers-Cotterêts, utilisacion diabolica deu mot “patois”, regents de la Tresau Republica missionats tanben per avalir los dialèctes...) e sus quauques eveniments recents. En particular lo vòte “istoric” de la lei Molac en 2021 seguit —los lectors deu Jornalet.com se’n sovienen forçadament— de las manòbras deu titular (momentanèu!) de la “Rua de Grenelle” e de las reaccions deu Conselh Constitucionau. L’autor hè un chic lo son mèu, se n’èra meilèu a plorar, de las reaccions de zelós foncionaris (de France Bleu[1], de l’Educacion Nacionau[2]) o d’ua declaracion deu quite cap de l’estat qui parlèt un jorn de “lenga pirenenca” (paginas 73-76). “Praube Camelat! Praube Simin Palay!”, s’escrida lo jornalista en pensant a la mameta deu nòste “Amaniu nacionau” qui èra bigordana[3]. Autor en 2020 d’un aute libe, dab lo son confrair Jean-Michel Aphatie, sus la “glotofobia”[4], l’autor abòrda tanben (capítol 4) la question de la repression de las lengas regionaus, hont de sofrenças (paginas 149-156). E que cita d’alhors un aute academician, Amin Maalouf, qui a produsit reflexions sus las consequéncias de las “identitats machadas”. Enfin, dens la darrèira partida (p. 159-202), Michel Feltin-Palas pausa la question de hons: com sauvar las nòstas lengas minorizadas? Los exemples de politicas arrespectuosas ne mancan pas en Euròpa shens qu’aquò balhi tròp de crispacions (enqüèra que...). Que tira reflexions de quauques experiéncias barrejadas: País de Galas, Catalonha, Bretanha o situacion de l’euskara en los Pirenèus Atlantics on, ce ditz l’autor, i a ua arrenavida estonanta de la lenga basca mercés a l’ensenhament. Qu’acaba lo son libe en har la lista de 12 mesuras possiblas, realistas, per engatjar ua politica lingüistica qui, au “país de Tartuffe” (p. 55), restabliré – enfin! – un chic de legitima normalitat.
 
 
 
 
Joan Jacmes Fénié

---

FELTIN-PALAS, Michel. Sauvons les langues régionales!. Héliopoles, 2022. 202 paginas, 17 èuros.