1) L’economia de Chipre aviá de besonh d’un salvament europèu?
 
Òc. La posicion de las doas bancas principalas èra insostenabla e, de fach, semblava qu’aquesta setmana una de las doas podiá quitar d’operar. E mai, dins las eleccions recentas, lo candidat ganhant se presentèt en disent que lèu demandariá lo salvament.
 
 
2) Qual es lo problèma de l’economia de Chipre?
 
Las bancas. Curiosament, en 2008, lo Fons Monetari Internacional (FMI) vantava Chipre en disent que s’agissiá d’un país “amb un long periòde de creissença economica, fòrça estable, amb un nivèl fòrça bas de caumatge e amb de bonas finanças publicas”. Lo deteriorament d’aquelas finanças publicas, mas sustot l’escrancament de las bancas chipriòtas, an menat ara a la crisi.
 
 
3) Quin problèma an agut las bancas de Chipre?
 
Basicament dos problèmas: una creissença excessiva e las consequéncias de la crisi grèga. Coma çò que se passèt en Islàndia, la desregulacion bancària faguèt que las bancas del país aqueriguèsson una dimension desproporcionada. Segon lo rapòrt de l’FMI de 2011, los actius bancaris equivalián a 835% del PIB de Chipre. Aquò, clarament, èra de fòls.
 
De mai, las bancas chipriòtas faguèron una politica fòrça agressiva d’expansion en Grècia. La Banca Centrala de Chipre calcula que lo deute que ciutadans, entrepresas e institucions grègas an amb las bancas de Chipre equival a 160% del PIB de l’illa.
 
La crisi grèga es estada mortala per las bancas de Chipre. Primièr, perque la depression economica grèga las a prejudiciadas grèvament, amb una chifra enòrma d’impagaments, e après perque, l’an passat, una partida del deute del govèrn grèc foguèt escafat oficialament dins l’encastre de las mesuras d’estabilitat. Aquò benlèu estabilizèt un pauc Grècia, mas destabilizèt entièrament Chipre. Las bancas de Chipre perdèron 4,5 miliards d’èuros que lor deviá lo govèrn grèc.
 
 
4) Perqué an tantas relacions Chipre e Grècia?
 
Chipre parla grèc e, en fach, los chipriòtas se considèran majoritàriament grècs de nacion e de cultura. La division de l’illa après l’invasion turca [en 1974, dins lo nòrd] i refortiguèt mai encara lo sentiment grèc. Dins lo passat, Chipre e Grècia ensagèron de s’unir politicament mas capitèron pas. L’intrada dels dos païses dins l’Union Europèa o faguèt possible d’un cèrt biais e, tre alavetz, las relacions entre Grècia e Chipre son extrèmament fluidas.
 
 
5) La part turca de l’illa recep tanben las consequéncias del salvament?
 
Non. La part turca de l’illa s’es declarada un estat independent, e mai se cap d’estat, levat Turquia, l’a reconegut. Mas aquel estat turc de Chipre a lo contraròtle efectiu del territòri [dins la part nòrd de l’illa]. A creat una banca centrala pròpria e la moneda en circulacion dins aquela part de l’illa es la nòva lira turca, e mai los èuros i circulen informalament. Alavetz, lo salvament s’aplica pas dins aquela part de Chipre.
 
 
6) Qualas son las consequéncias d’aquel salvament pels ciutadans?
 
L’acòrdi de divendres passat deu èsser encara aprovat pel parlament. Mas las condicions significan qu’a totes los qu’ajan de comptes bancaris dins de bancas de Chipre, que sián del país o non, se lor aplicarà una taxa unica. Aqueles qu’an mai de 100 000 èuros perdràn 9,9% de lor argent, qu’anarà a l’estat. E los qu’auràn mens de 100 000 èuros, sens cap de limit en dejós, ne perdràn 6,75%.
 
Dins los dos cases, l’argent, lo prendrà l’estat per contribuir al salvament de las bancas. La valor d’aquel argent se transformarà en accions de las bancas salvadas que los depositaris auràn d’acceptar obligatòriament.
 
 
7) Aquò es legal?  
 
Es lo primièr còp qu’un salvament europèu compren la confiscacion d’una part de las proprietats dels ciutadans. Es pas segur qu’aquò siá legal, mas una possibla batalha judiciària seriá plan longa, de qualques annadas, e a l’ora d’ara es insignificanta.
 
 
8) Mas, fin finala, es pas una manièra de pagar coma una autra? Se l’estat aumentèsse las talhas, los ciutadans pagarián pas çò meteis?
 
En aplicant l’acòrdi, l’estat aumentarà tanben las talhas. Mas es vertat que l’estat poiriá prene aquel argent dels ciutadans per d’autras vias. Es pas aquò lo problèma principal. Lo problèma principal es qu’una decision coma aquela èra impensabla la setmana passada. Euròpa assegurava que l’argent que las gents avián dins las bancas èra intocable e, a l’ora d’ara, a quitat d’o èsser. La percepcion sus la faiçon que te prenon l’argent es fòrça desparièra, e mai agrava fòrça notablament la seguretat juridica e lo ressentiment dels ciutadans envèrs lo govèrn e las institucions financièras.
 
 
9) Aquò se poiriá passar endacòm mai en Euròpa?
 
Degun o pòt pas saber. Mas s’es dobèrta una pòrta qu’abans èra clavada amb sarralha e ferrolh. La situacion a cambiat entièrament.
 
 
10) Perqué dison que çò qu’es passat es un “corralito”?
 
Lo mot “corralito” fa referéncia a la restriccion de la liura disposicion d’argent en efectiu de tèrmes fixes, comptes corrents e caissas d’estalvis d’Argentina, impausada pel govèrn de Fernando de la Rúa en decembre de 2001, e que s’esperlonguèt pendent gaireben un an. Amb lo “corralito”, simplament las personas podián pas tirar lor argent liurament d’una banca. Aquò se faguèt per evitar una ondada de panica bancària e la tirada massissa de l’argent pels ciutadans.
 
A l’ora d’ara, a Chipre, an fach un “corralito” parcial. Las bancas an congelat de cada compte bancari l’argent que deuriá èsser pagat se s’aplica aquel nomenat impòst unic. Aquel argent se poirà pas traire. Mas, de mai, l’acòrdi se faguèt divendres de ser en pensant que ièr diluns, en Chipre, èra jorn de fèsta. Doncas, se pòt solament tirar de sòus a travèrs dels caissièrs automatics que limitan la quantitat maximala qu’òm pòt traire cada jorn. Lo govèrn de Chipre a ordenat tanben que las bancas rèsten barradas uèi. Aital las gents pòdon pas far res amb lo lor argent.
 
 
11) Perqué s’es presa aquela mesura en Chipre e se prenguèt pas dins los autres estats salvats?
 
I a doas possiblas explicacions. La primièra seriá que s’es despassada una barrièra qu’èra barrada abans. Chipre seriá, segon aquela explicacion, una experiéncia per veire ont arriba la reaccion dels ciutadans e ensajar, puèi, d’aplicar aquela mesura dins qualques païses mai.
 
Segon la segonda explicacion, Chipre es especiala perque sas bancas an fins a 20% dels depauses en mans de ciutadans russes. Mai d’un còp, lo país l’an acusat de blanquir de capital rus a travèrs de sas bancas e l’opinion publica alemanda es sensibla a l’idèa que los sòus europèus salven l’oligarquia russa.
 
 
12) E podián pas atacar solament los comptes dels estrangièrs, per exemple?
 
Legalament, seriá de fòrça mal explicar. E tanpauc sembla que lo govèrn de Chipre volguèsse pas èsser partisan d’una accion coma aquela. Los chipriòtas an pas una granda economia e, per eles, la perspectiva d’èsser un centre financièr d’escambi entre Russia e Euròpa es fòrça atractiva.
 
 
13) I aviá pas cap d’alternativa?
 
Far un salvament coma los precedents de Grècia, Irlanda, Portugal e Espanha. Tanben los partits de l’oposicion son a soscar sus de mesuras fòrça divèrsas. Per exemple, avançar los contractes de venda suls depauses de gas descobèrts recentament e que son avalorats a 80 miliards d’èuros. E, encara, se parla de traire lo país de l’èuro.
 
 
14) Lo parlament aprovarà aquelas mesuras?
 
Es de mal saber. L’actual parlament a 56 membres reals, perque los deputats que deurián representar la zòna turca i van pas. D’aqueles, 20 son democratas crestians, seguidors del president Anastasiadis, elegit fa pauc. Lo Partit Democratic, centrista, lo sosten tanben amb sos nòu deputats e, entre los dos, fan la majoritat absoluda. Mas un dels deputats del Partit Democratic a ja dich que votarà pas en favor del pache; alavetz lo govèrn aurà solament 28 vòtes. La soma dels autres partits e lo deputat rebèl fan 28 vòtes tanben, çò que poiriá provocar una egalizacion. En mai d’aquò, es problable que mai de deputats prògovèrn s’apondan a l’oposicion.
 
Cal prene en compte, e mai, que la relacion amb Alemanha s’es fòrça tibada. Totes son conscients que la duretat alemanda dins la negociacion a a veire amb las eleccions que venon dins aquel país e amb lo fach que l’oposicion acusava Merkel de rescatar los oligarcas russes se salvava Chipre. Las marridas manièras dels negociaires alemands, qu’arribèron a reganhar los chipriòtas, an causat fòrça malèsser dins lo país e renfòrçan dins una partida considerabla de la populacion l’idèa qu’Alemanha s’es convertida en una sòrta de poténcia coloniala a respècte dels autres païses europèus.
 
 
15) E se lo parlament apròva pas l’acòrdi, que se pòt passar?
 
Que poiriá pas intrar en vigor. Lo president deuriá comunicar a la tròica que lo país accèpta pas lo resultat de la negociacion e se sap pas çò que se passariá alavetz. Se poiriá convocar de nòvas eleccions mas, vistas las reaccions popularas contra aquela manòbra, plan probable las nòvas eleccions las ganhariá l’esquèrra, ont lo Partit Comunista es majoritari.