Actualitats
La naissença de Turquia
Fa un sègle, que nasquèt la Republica de Turquia e, amb ela, l’edat modèrna d’aquel país asiatic e europèu
En 1923, fa 100 ans, nasquèt Turquia. Pr’amor que Turquia, coma estat politic, a pas totjorn existit. Pendent fòrça sègles foguèt un empèri conegut amb lo nom d’Empèri Otoman. Los turcs alavetz se disián otomans e l’estat èra dirigit sonque per un soudan o emperaire. Foguèt pas abans l’an 1923, fa doncas un sègle, que nasquèt la Republica de Turquia e, amb ela, l’edat modèrna d’aquel país asiatic e europèu.
La Republica de Turquia espeliguèt après l’abdicacion del soudan Mehmet VIn e la creacion del nòu parlament turc en 1922. Lo nòu regim entraïnèt la fin de l’empèri otoman, que ja aviá començat de patir de grèus problèmas economics, socials e politics dempuèi l’an 1914, quora intrèt dins la guèrra mondiala.
Un empèri fondat en l’an 1299 e que comencèt amb l’actuala Turquia mas tanben amb Grècia e Bulgaria. Val sens dire que foguèt un estat absolutista. Fins a l’acabada del sègle XVIIIn s’espandiguèt per Euròpa, Africa e Asia. Entre 1839 e 1876 calguèt far de prigondas reformas politicas per assajar de lo salvar. En 1876, un grop de joves otomans demandèt una Constitucion mas la reforma capitèt pas e en 1878 l’empèri otoman tornava èsser un estat autocratic.
Benlèu pr’amor d’aquò en 1908 i aguèt la revolucion dels diches Joves Turcs. Lo soudan perdèt lo tròn en 1909 e encara en 1913 i aguèt un còp d’estat dels militars. La guèrra mondiala metèt l’empèri otoman amb de l’empèri alemand: quora la guèrra finiguèt los otomans èran doncas als costats dels que l’avián pas ganhada.
La guèrra d’independéncia turca
Los aliats comencèron d’envasir l’empèri otoman en 1919. E comencèt la guèrra tornarmai contra los meteisses. Los militars otomans, a la fin de la guèrra mondiala, se n’anèron del país e daissèron l’empèri en desòrdre. Caliá far quicòm se se voliá salvar l’estat. Segon l’armistici de Mudros, los aliats podián envasir Anatolia se i aviá de problèmas. De jorns apuèi, d’angleses e franceses comencèron d’ocupar militarament aquela peninsula. E alavetz Kemal Atatük demandèt de resistir.
En 1919, Atatürk (çò que vòl dire "Paire dels Turcs") ordenèt d’atacar los grècs e italians que i aviá en la peninsula d’Anatolia e comencèt la guèrra d’Independéncia turca. La tòca èra de desfachar los aliats, liberar lo país e proclamar la republica. Un fach que se tenguèt en setembre de 1923. Dempuèi alara e fins en l’an 1938, Atatürk transformèt d’un biais radical la societat turca; foguèt escricha una segonda Constitucion laïca, e lo país s’occidentalizèt.
Las reformas d’Atatürk, president de la nòva republica turca, foguèron claras: una educacion unica, la fin dels títols religioses, lo barrament de las corts islamicas e la creacion d’un nòu còde civil modèrne. Los òmes e las femnas foguèron considerats parièrs pel primièr còp e amb los meteisses dreches. La lenga turca causiguèt una nòva forma amb un alfabet latin. Los noms d’ostal cambièron e se vestir a l’anciana foguèt enebit. (Legissètz la seguida).
Aqueste article es publicat dins Sapiéncia, la revista occitana de divulgacion scientifica, amb la quala Jornalet a un acòrdi de cooperacion. Podètz legir l'article entièr aicí.
La Republica de Turquia espeliguèt après l’abdicacion del soudan Mehmet VIn e la creacion del nòu parlament turc en 1922. Lo nòu regim entraïnèt la fin de l’empèri otoman, que ja aviá començat de patir de grèus problèmas economics, socials e politics dempuèi l’an 1914, quora intrèt dins la guèrra mondiala.
Un empèri fondat en l’an 1299 e que comencèt amb l’actuala Turquia mas tanben amb Grècia e Bulgaria. Val sens dire que foguèt un estat absolutista. Fins a l’acabada del sègle XVIIIn s’espandiguèt per Euròpa, Africa e Asia. Entre 1839 e 1876 calguèt far de prigondas reformas politicas per assajar de lo salvar. En 1876, un grop de joves otomans demandèt una Constitucion mas la reforma capitèt pas e en 1878 l’empèri otoman tornava èsser un estat autocratic.
Benlèu pr’amor d’aquò en 1908 i aguèt la revolucion dels diches Joves Turcs. Lo soudan perdèt lo tròn en 1909 e encara en 1913 i aguèt un còp d’estat dels militars. La guèrra mondiala metèt l’empèri otoman amb de l’empèri alemand: quora la guèrra finiguèt los otomans èran doncas als costats dels que l’avián pas ganhada.
La guèrra d’independéncia turca
Los aliats comencèron d’envasir l’empèri otoman en 1919. E comencèt la guèrra tornarmai contra los meteisses. Los militars otomans, a la fin de la guèrra mondiala, se n’anèron del país e daissèron l’empèri en desòrdre. Caliá far quicòm se se voliá salvar l’estat. Segon l’armistici de Mudros, los aliats podián envasir Anatolia se i aviá de problèmas. De jorns apuèi, d’angleses e franceses comencèron d’ocupar militarament aquela peninsula. E alavetz Kemal Atatük demandèt de resistir.
En 1919, Atatürk (çò que vòl dire "Paire dels Turcs") ordenèt d’atacar los grècs e italians que i aviá en la peninsula d’Anatolia e comencèt la guèrra d’Independéncia turca. La tòca èra de desfachar los aliats, liberar lo país e proclamar la republica. Un fach que se tenguèt en setembre de 1923. Dempuèi alara e fins en l’an 1938, Atatürk transformèt d’un biais radical la societat turca; foguèt escricha una segonda Constitucion laïca, e lo país s’occidentalizèt.
Las reformas d’Atatürk, president de la nòva republica turca, foguèron claras: una educacion unica, la fin dels títols religioses, lo barrament de las corts islamicas e la creacion d’un nòu còde civil modèrne. Los òmes e las femnas foguèron considerats parièrs pel primièr còp e amb los meteisses dreches. La lenga turca causiguèt una nòva forma amb un alfabet latin. Los noms d’ostal cambièron e se vestir a l’anciana foguèt enebit. (Legissètz la seguida).
Aqueste article es publicat dins Sapiéncia, la revista occitana de divulgacion scientifica, amb la quala Jornalet a un acòrdi de cooperacion. Podètz legir l'article entièr aicí.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Ismet Inönü, primièr ministre de Kemal, li succediguèt. Benlèu se pensèt qu'amb una generacion Turquia n'aviá pro per aver cambiat e que la republica laïca èra plan assolidada. Qué que ne siá, daissèt tornar los religioses, e vaquí lo resultat. O alara es qu'el meteis èra islamofil ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari