En octobre de 2022, en la Gran Lana (Comensac, la Boèira o Sabres) ua petita còla es a rodar un documentari de 52 minutas. Lo subjècte: ua evocacion de Fèlix Arnaudin (1844-1921). D’un biaish, un chic diferent deus autes filmòts dejà sortits[1]: au prisme de la relacion que lo celèbre fotograf e etnograf de la Gran Lana entertienot dab la joena goja plaçada dens la maison, Marie Darclanne. Ua relacion passionada, un temps empachada per la familha, puish installada per longas annadas dinc a la mòrt de la serventa-mestressa. Dens las resèrvas deu Musèu d’Aquitània[2] a Bordèu, on son conservadas las placas de veire deu fotograf, que tròban bèras fòtos d’aquera hemna aimada e forçadament discreta.
 
Passionada per la lenga occitana e lo dialècte gascon en particular, Isabelle Loubère, creatora e animatora de la Companhia deu Parlar Negue, a concebut un projècte originau de filme-documentari. En 2019, qu’arrespond a ua demanda de la cadena en linha www.octele.com[3] que seré estonant que los legidors de Jornalet.com ne coneishossin pas.
 
 
Un païsatge e un monde que s’avalissen
 
Chafrat “lo Pèc”, ce disen, l’Arnaudin passava per estar un “originau”. Que vivè a la soa mòda, solide: petit proprietari, qu’avè lo temps de caçar mes sustot de’s passejar capvath la “lana” qui, dens los ans 1870 e 1880 avè dejà començat de cambiar pregondament. La “rasa” – la lana “nuda”, on vedevan hòrt luenh dens quauque direccion que’s virèssin – avè quasiment desapareishut. Los pinhadars creishèn de pertot, la gema (l’arrosia deus pins) pagava bien e balhava tribalh a pro de monde: gemèirs, boscatèirs, obrèirs de las segarias o de las olièiras on distillavan la gema per obtiéner produits arrosinós (pintruras, esséncia de terebentina...). Los aulhèirs e tropèths de chòcas desapareishèn tanben. Un monde s’avaliva. Alavetz, lo “Pèc”, hadent vèlo (qu’èra hòrt modèrne!), pedalava sus las rotas “blancas” o capvath las “carrejas” (camins de car, pistas) dinc a Lucsèir, Belin, Escorça, Ishós e s’estancava dens bordalats isolats aperats “quartièrs” dens la Gran Lana. Que prenè hòrt de fòtos dab son gran aparelh “a tirar las grimaças” e recuelhè cançons, legendas, arreproèirs, notava musica, hadè contar – en “patois”, que volè! – vielhas istòrias d’auts còps. Que disevan qu’au ser, tornat dens la soas petita maison deu Monge[4], sus la rota deu quartièr Galhard, a Lua (Luë en grafia administrativa), passè lo son temps a escríver sus grans huelhs de papèir çò qu’avè espigat ça o lo.
 
Lo projècte d’Isabèla Loubère a interessat ua maison de produccion installada dens las Lanas: Riddim Production (riddimproduction.com/ ); la quau demandèt a ua documentarista experimentada, la bretona Véronique Rabuteau, qui a particularament tribalhat per Arte, de rodar lo filme.
 
Especialistas. Qu’altèrna plans largs suus pinhadars o sus la rasa e los parcs o parguias despareishuts, fòcus sus objèctes o lòcs mei intims qui pòrtan lo sovenir de “Mossur Fèlix”. Naturaument, qu’entenem la màger part deus comentaris e de las personas intervistadas s’exprimir en gascon. Lo sostitolatge en francés que permeterà benlèu a un public non occitanofòn de seguir e benlèu de’s familiarizar dab la lenga nòsta. Apareishen donc especialistas de l’òbra d’Arnaudin o estatjants de la contrada qui balhan explicacions, esclairatges, sensacions e percepcions de l’òbra.
 
De notar que lo filme FélixviaMarie serà difusat sus Òc Tèle a partir deu diluns 3 d’abriu. Totun, ua sesilha publica es perpausada au cinèma associatiu “L’Estrade” a Sabres, lo divés 7 d'abriu (21h, a gratís). Acompanhada per lo saxofonista e jazzman François Corneloup, Isabèla Loubère legerà tròç de Vivantes (Actes Sud) après la projeccion.
 
 
 
 
 
Joan Jacmes Fénié